Vol verwachting wordt uitgekeken naar de rechterlijke uitspraak rond PFAS-producent Chemours. Vier gemeenten stellen het bedrijf aansprakelijk voor vervuiling van de omgeving en eisen dat het de schoonmaak betaalt. De vraag is of PFAS op te ruimen zijn.

Een crisis, zo noemt milieuchemicus en toxicoloog Chiel Jonker van de Universiteit Utrecht het opruimen van PFAS. "Het is een chemische uitdaging waarvoor we nog niet eerder hebben gestaan."

'Forever chemicals'

Jonker ziet PFAS echt als een heel groot probleem. "Het is een chemische crisis. Zeker naast de stikstof-, immigratie- en wooncrisis. Waarom? Omdat we te maken hebben met een stofgroep die giftig is en zich ophoopt." PFAS worden namelijk niet voor niets forever chemicals genoemd.

"Als je kijkt naar de concentraties PFAS in het drinkwater, de bodem, regen en zee, zie je dat het zich snel verspreidt", zegt Jonker. "We hebben overal te maken met concentraties die boven de concentraties komen die we veilig achten. Logisch dus dat allerlei mensen over de hele wereld met PFAS bezig zijn. Iedereen wil de Nobelprijs voor chemische afbraak krijgen. Als dát je lukt, dan kun je je eigen bedrijf starten en de wereld redden."

Bekijk ook

Levend lab

Aan verschillende faculteiten van de Universiteit Utrecht wordt naar nieuwe methodes gezocht om PFAS op te ruimen en af te breken. Chiel Jonker en zijn studenten hebben proefopstellingen gebouwd in het laboratorium.

En ook daarbuiten gebeurt van alles. Zo hebben ze een living lab, het levende laboratorium. Dat is een veldje naast de universiteit waar in het verleden brandblusoefeningen zijn gedaan. En in blusschuim kan veel PFAS zitten.

Giftig gras

"Ik schrok toen ik hoorde dat dit PFAS-verontreinigd gebied was, omdat er paarden staan. Ik fiets hier elke dag langs, die paarden eten gras", zegt Jonker. "Wat hebben die binnengekregen?" Jonker en zijn collega's hebben grassen en planten uit het blusveldje getrokken om te kijken hoeveel PFAS erin zit.

"We hebben een aantal planten gesampled. Die hebben we met wortel en al uit de grond getrokken en laten vriesdrogen in het lab." Vervolgens keken Jonker en zijn collega's naar de concentraties PFAS per plant. Door de verschillen in PFAS-waarden te bestuderen, wordt duidelijk welke plant het meeste PFAS uit de grond haalt. "Daardoor weten we nu welke plant het meest gevaarlijk is om gegeten te worden door vee."

Bekijk ook

Uit het drinkwater

PFAS zitten ook wijdverspreid in ons water. Drinkwaterbedrijf Oasen in Nieuw-Lekkerland heeft als eerste in Nederland een filtertechniek toegepast die PFAS uit ons drinkwater haalt: omgekeerde osmose.

Directeur Walter van der Meer legt uit: "Dat kan omdat die poriën in het waterfilter zo klein zijn dat er alleen maar water doorheen kan. Alle andere moleculen op aarde zijn groter dan water en worden dus tegengehouden."

Keerzijde van filteren

Maar ook deze schoonmaak-methode heeft een keerzijde. Want na het filteren van het drinkwater blijven de PFAS over in het afvalwater dat naar de rioolwaterzuivering gaat. Die reinigt het afvalwater nog een keer, maar de PFAS blijven nog steeds aanwezig. En dat wordt vervolgens weer geloosd in het oppervlaktewater.

Dat ziet Chiel Jonker ook. "Het probleem is: de PFAS wordt nog niet echt vernietigd, dat zie je bij Oasen. PFAS worden dan ergens anders naartoe gebracht, maar het is de vraag of het dan echt wordt vernietigd. Als dat niet het geval is, komt het ergens anders weer terug het milieu in."

'Pak de bron aan'

Oasen haalt het water uit de rivier de Lek en dat is vervuild met PFAS van onder andere producent Chemours dat 15 kilometer verderop ligt. Directeur van der Meer: "Iemand anders gooit PFAS erin en wij moeten het er uithalen. Dat is de omgekeerde wereld."

Hij voegt toe: "En daarom pleiten drinkwaterbedrijven voor aanpak van het probleem aan de bron. Dus: stop met het lozen van PFAS en pak de bron aan."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.