Het Plakkaat van Verlatinghe werd op 26 juli 1581 ondertekend in Den Haag en betekende de geboorte van Nederland. Anton van Hooff, voorzitter van het Comité Nederlandse Onafhankelijksheidsdag wil dat dit belangrijke document op de kaart wordt gezet door 26 juli om te dopen tot de Nederlandse variant van ‘Independence day’.

Ook niemand op de familiecamping nabij Den Haag heeft enig idee wat het is. Bezoekers houden een kopie van het Plakkaat vast, kijken ernaar, lezen een deel van de tekst en schudden hun hoofd. Het Plakkaat van Verlatinghe zegt niemand iets. Dat er dit jaar een eerste officiële herdenking is in Den Haag ook niet.

Geboortecertificaat van Nederland

Toch is het Plakkaat niets minder dan het geboortecertificaat van Nederland. In dit certificaat wordt nadrukkelijk afstand genomen van vorst Filips II, die vanuit Spanje over Nederland heerst. Afstand nemen van je vorst was toentertijd het ultieme protest, het werd gezien als een aanval op de bestaande orde, als een aanval op God. Erger kon eenvoudig niet.  

In het Plakkaat wordt duidelijk afstand genomen van de koning van Spanje. Gesteld wordt dat een volk het recht heeft in opstand te komen als een vorst zich als een tiran gedraagt, en geen respect heeft voor de burgers. Het document wordt ook beschouwd als de eerste onafhankelijkheidsverklaring ter wereld. Je kunt het tevens beoordelen als het eerste officiële stuk waarin respect voor de mensenrechten wordt geëist. Het werd ook niet voor niets verkozen tot pronkstuk van Nederland.

Op dit schilderij 'De afzwering van Filips II' (door Johannes Hinderikus Egenberger) wordt het moment van ondertekening van het Plakkaat van Verlatinghe afgebeeld. (Foto: Amsterdam Museum)

LEES HIER DE VOLLEDIGE TEKST VAN HET DOCUMENT:

Trekpleister

Hele tekstdelen uit het Plakkaat zijn door de Amerikanen gebruikt voor hun Onafhankelijkheidsverklaring uit 1776. Tijdens zijn bezoek aan Nederland in 2014 bezocht president Obama Nederland. Een onderdeel van zijn verblijf was een helikoptervlucht naar het Rijksmuseum, waar hij samen met premier Rutte het manuscript van het Plakkaat bekeek.
 

info
clock 25-07-2018 18:20

Historische context

Het katholicisme was in de Lage Landen in de 16de eeuw de enige toegestane religie. Maar de fundamenten van het katholicisme werden langzaam en efficiënt ondergraven door de ideeën van de reformatie. Luther en Calvijn ijverden voor een vernieuwing, een verandering van de staatsreligie. Ze wilden de kerk hervormen. De corruptie, het wangedrag en de liederlijkheid van een deel van hoge katholieke clerus kwam ze de strot uit. Filips II was in die jaren koning van Spanje en heer der Nederlanden.  Je kunt hem omschrijven als de tegenstander van de reformatie. Het was zijn persoonlijke missie om het katholicisme te verdedigen. 

In de maanden augustus, september en oktober 1566 drongen protestanten katholieke kerken binnen en richten vernielingen aan. Beelden van heiligen werden tegen de vlakte gegooid, het interieur vernield en altaren naar buiten gesleept. De adel van de Lage Landen kwam na de Beeldenstorm bijeen voor overleg: komen we in opstand of niet? De graaf Van Egmont wilde echter geen oorlog, waarop de edelen uit elkaar gingen. Filips II daarentegen ging wel tot actie over. Hij stuurde de genadeloze hertog van Alva als landvoogd naar de Nederlanden. Zijn eerste daad was het straffen van de beeldenstormers en het katholicisme als betonpalen in de zachte grond van de Lage Landen heien.  

Een oorlog tegen Filips II kon niet uitblijven. Uiteindelijk brak deze in 1568 uit. Willem van Oranje had zich ontpopt tot leider van de Opstand. Na het verliezen van de eerste veldslagen werd in mei van dat jaar in Heiligerlee (Groningen) de eerste slag gewonnen. De oorlog duurde lang en was wreed. Mishandelingen, martelingen, verkrachtingen het aanrichten van bloedbaden onder boeren en burgers. Het was tegen deze achtergrond dat de jurist Jan van Asseliers in juli 1581 een stuk opstelde dat de geschiedenis is ingegaan als Plakkaat van Verlatinghe. In de Staten-Generaal werd het vervolgens bekrachtigd.

 

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.