Justitieminister wil scherper handhaven tijdens demonstraties, maar gaat dat werken? 'Mensen staan er niet omdat ze het leuk vinden'

Wie uit protest de snelweg blokkeert of een schilderij besmeurt, moet vervolgd worden voor verstoring van de openbare orde en vernieling. Dat wil David van Weel, de nieuwe justitieminister. Gaat dat werken? "Denk niet dat mensen thuisblijven."

Het was al aangekondigd in het hoofdlijnenakkoord: een 'scherper onderscheid tussen (vreedzaam) demonstreren en ordeverstorende acties'. De coalitiepartijen willen dat 'wanordelijkheden, bedreigingen tegen anderen en openbaar geweld' niet meer worden getolereerd. En ze sporen daarom het Openbaar Ministerie, het lokaal gezag en de Nationale Politie aan om flink op te treden wanneer demonstranten over de grenzen van het strafrecht heengaan.

Dialoog aangaan

Minister van Justitie en Veiligheid David van Weel (VVD) laat op dit moment onderzoeken of en hoe de wet kan worden aangepast. De uitkomst van dat onderzoek duurt nog zeker een jaar, maar in de tussen tijd wil de minister het gesprek aangaan met de demonstranten. Het is zijn doel om ze tot bezinning brengen. "Binnen de huidige wetgeving kunnen we een hele boel doen, als we het dialoog aangaan", merkt Van Weel op.

"Er moet alle ruimte zijn om je boodschap kwijt te kunnen, maar dat wil niet zeggen dat de wet dan niet meer geldt", gaat hij verder. De aankondiging van Van Weel komt ruim twee weken voordat Extinction Rebellion Nederland opnieuw van plan is om op zaterdag 14 september de A12 in Den Haag te bezetten.

Rechter geeft demonstranten gelijk

Rozemarijn van 't Einde van Extinction Rebellion nam zelf vaak deel aan klimaatacties zoals bij de eerdere blokkades van de snelweg. In een document op haar laptop houdt ze het aantal keer bij dat ze al door de politie is weggesleept of aangehouden.

Meer dan 20 keer werd ze van de weg geplukt, ruim 15 keer belandde ze ook daadwerkelijk in een politiecel. Ze heeft al heel wat boetes thuis ontvangen. "Maar ik heb nooit een boete hoeven betalen", zegt ze. "We hebben als Extinction Rebellion steeds bezwaar gemaakt tegen de boetes en de rechter heeft ons steeds in het gelijk gesteld en onze acties geschaard onder het demonstratierecht."

Bemoeienis

Van 't Einde vindt het dan ook zorgelijk dat de minister van Justitie en Veiligheid zich nu hoogstpersoonlijk gaat bezighouden met de acties. "Klimaatactivisten zijn degenen die de noodklok luiden over wat er misgaat met het klimaat en wat er aan directe klimaatmaatregelen nodig is. Je moet niet de mensen die de noodklok luiden criminaliseren."

De klimaatactivist denkt dat de minister zich met de strafrechtelijke aanpak juist een overbelasting van de strafrechtketen op de hals haalt en dat zijn voorstel tot meer werkdruk voor de politie zal leiden.

Frustratie bij politie

Maar de voorzitter van de Nederlandse Politiebond, Nine Kooiman, herkent de frustraties waar minister Van Weel over spreekt maar al te goed. "Tijdens de acties op de A12 in februari werden activisten weggesleept en met bussen naar het stadion van ADO Den Haag vervoerd. Toen de eerste mensen daar werden vrijgelaten, bleek dat ze zich weer bij de blokkade voegden. Dat was heel frustrerend. Politiemensen voelen zich een veredelde wegsleepdienst."

"We moeten de balans bewaken tussen het recht om te demonstreren en het bewaken van de veiligheid. Nu voelen we ons vaak speelbal tussen de politiek, de activisten en de boeren", legt ze uit. Kooiman zou het fijn vinden als bewindslieden ook een stap naar voren zetten. "Nu mag de politie het steeds opknappen, met duizenden uren inzet, maar wat ook nodig is, is dat ministers in gesprek gaan met actievoerders. Die willen gezien en gehoord worden."

'Demonstreren is nodig'

Gaat Extinction Rebellion dan echt minder demonstreren als activisten strafrechtelijk zullen worden aangepakt? "Nee, ik denk niet dat er mensen hierom thuis zullen blijven", reageert Van 't Einde.

"Mensen staan daar niet te demonstreren omdat ze het leuk vinden, maar omdat het nodig is. En dan nog, bij de rechter gaan deze strafzaken toch stuklopen, en anders zeker bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens", zegt tot slot.