Uit onderzoek blijkt dat de straling van 5G-netwerken mogelijk schadelijk kan zijn, maar de meningen over hoe dat te interpreteren zijn flink verdeeld. Het ministerie van Economische Zaken onderzoekt nu of de huidige stralingsnormen vastgelegd moeten worden in een wet. Limieten op straling van zendmasten zijn nu nog niet wettelijk vastgelegd. Het nieuwe 5G-netwerk moet vanaf 2020 in gebruik worden genomen.

De aanleg van het 5G-netwerk gaat gepaard met een hoger aantal antennes. Dat komt omdat het netwerk een hoge capaciteit heeft, maar over een kortere afstand kan zenden. Voor een landelijke dekking zijn dus meer antennes nodig. 

Het AD maakte melding van het plan van het ministerie om de normen wettelijk vast te leggen. "Wij willen zoveel mogelijk zekerheid voor burgers dat elektromagnetische velden van de antennes geen bedreiging vormen voor de gezondheid in de leefomgeving, ook als er sprake is van meerdere antennes in de directe omgeving", aldus het ministerie.

'5G-netwerk voldoet aan limieten'

"We houden ons in Nederland aan alle geldende blootstellingslimieten", vertelt Monique Beerlage van het Kennisplatform Elektromagnetische Straling. Het platform heeft als taak de samenleving te informeren over wetenschappelijke onderzoeken rond straling van zendmasten.  Het aankomende 5G-netwerk voldoet volgens Beerlage ook aan de limieten. "Voor zover we nu kunnen overzien, is alles in orde." 

Beerlage vertelt dat sommige onderzoekers aanwijzingen vinden voor schadelijke effecten van 5G. "We weten alleen niet waar dat aan ligt. Wetenschappers weten niet hoe ze dat moeten duiden." Dat leidt er toe dat sommige wetenschappers vinden dat er niets aan de hand is, maar dat anderen zich wel zorgen maken om 5G.

'Stralingsintensiteit is hoger'

Oud-natuurkundige Leendert Vriens van StopUMTS.nl is iemand die zich grote zorgen maakt. Eerder zat hij in de klankbordgroep van het Kennisplatform Elektromagnetische Straling, maar daar stapte hij uit. Volgens Vriens is de steeds hoger wordende stralingsintensiteit een probleem. "Dat geldt niet alleen voor 5G, maar ook voor de 4G en 3G die er nu al zijn." 

Doordat de hogere frequentie van 5G minder goed door muren heen gaat, moeten antennes dichterbij 'leefgebied' worden geplaatst. "Je hebt meer last van een antenne in een bushokje, dan van de straling uit een zendmast", zegt Vriens. Zelf heeft hij al een tijd gezondheidsklachten: "Vermoeidheid, burnout-klachten, slapeloosheid, maag-darmklachten: zelf weet ik zeker dat dat door straling komt."

Emotioneel onderwerp

Voor Monique Beerlage en het Kennisplatform is het een lastige situatie. "Het is een emotioneel onderwerp. Mensen die elektrogevoelig zijn, en aangeven dat ze problemen met hun gezondheid krijgen, hebben echt concrete klachten", vertelt zij. "Wij kunnen niet bewijzen dat het door straling komt, maar kunnen dat ook niet ontkrachten." Criticus Leendert Vriens ziet dat anders: "De tabaksindustrie heeft ook lang volgehouden: het is niet bewezen. Dat is met asbest ook gebeurd. Met straling gebeurt nu hetzelfde."

Volgens Beerlage is het de taak van het Kennisplatform om waakzaam te blijven, ook nu concrete zorgen rond 5G volgens haar niet nodig zijn. "Er zijn aanwijzingen gevonden over schadelijke effecten, dus we houden de wetenschappelijke gevolgen goed in de gaten."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."