Een lantaarnpaal die feller gaat branden als je voorbij loopt en een vuilcontainer die weegt hoeveel afval je stort. De 'slimme stad' rukt op, een samenleving die door technologie gemakkelijker is ingericht. Maar er zijn ook risico's.

In een slimme stad gebruikt de overheid in toenemende mate technologie om de stad te veranderen. Met behulp van sensoren, camera's en andere technieken monitoren ze verkeersstromen, afvalstromen of energieverbruik. Het idee is om een stad beter of efficiënter in te richten. Toch is er ook zorg om de privacy van burgers.

Slimme stoplichten

In Eindhoven hangen er camera's op stoplichten, die detecteren of er iemand aankomt en of het gaat om één of meerdere fietsers. En het is fijn, zo'n stoplicht dat op groen springt als je in de stromende regen komt aanfietsen of net wat langer aanblijft om een groep door te laten. Wat hier helemaal bij helpt is de Schwung-app, die inmiddels al zo'n 1500 fietsers voordeel oplevert.

Het zijn slimme toepassingen waar de wethouder mobiliteit Monique List enthousiast over is. "We hebben de ambitie om de stad goed bereikbaar te houden". De gemeente Eindhoven verzamelt op deze manier fietsdata. Maar het gaat hierbij niet om persoonsgegevens, benadrukt de wethouder. "Het gaat om het aantal fietsers en niet om de personen op de fiets."

Zorgen om de privacy in slimme steden

Ook al worden er geen persoonlijke gegevens verzameld, toch is er lichte reden tot zorg. "Anoniem is niet zo anoniem", waarschuwt Matthijs Pontier van de Piratenpartij, die staat voor een vrije informatiesamenleving. Als je eenmaal bepaalde gegevens hebt verzameld, kun je die door een koppeling aan andere data toch herleiden tot een persoon. De Autoriteit Persoonsgegevens is inmiddels een verkennend onderzoek gestart naar slimme steden. Ze doen onderzoek naar de manier waarop gemeentes omgaan met de privacy van hun burgers.

Pontier wijst er ook op dat je steeds meer gevolgd en gecontroleerd wordt. De informatie die daaruit voortkomt is voor bedrijven aantrekkelijk omdat zij je producten willen verkopen. Daarnaast verzamelen overheden informatie om daar risico-profielen van te maken. Daar schuilt volgens hem dan ook het gevaar, als mensen bijvoorbeeld op basis van data beschuldigd worden van fraude.

Burgers niet bewust

Aan de ene kant heb je overheden en bedrijven die data verzamelen, maar aan de andere kant is er de burger die zijn of haar data zelf deelt. Alleen is die laatste zich soms van geen kwaad bewust. Els Leclercq deed met een team van onderzoekers van het Leiden-Delft-Erasmus Centre for BOLD Cities onderzoek naar slimme steden.

Daaruit blijkt dat mensen niet altijd doorhebben wanneer er data over hen verzameld wordt. Bij openbare WiFI of een incheckpoort op het station is het voor de meesten wel duidelijk. Maar bij het gemeentehuis, een verkeerslus of een meetpunt voor grondwater herkennen mensen veel minder snel. Het is volgens Leclercq dan ook belangrijk dat burgers en overheden in gesprek gaan met elkaar. Een kritische houding en bewustwording daar gaat het om.

Wil je zelf ook weten of je datawijs bent? Op jouwbuurtjouwdata kun je de test doen.

Bekijk hier de tv-reportage over dit onderwerp.
Emiel Rijshouwer, industrieel ontwerper en stadssocioloog aan de Erasmus Universiteit over de slimme stad.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.