meer NPO start

Immuuntherapie: Doorbraak in de strijd tegen kanker

De behandeling van kanker is ingrijpend veranderd de afgelopen jaren. De kans op genezing is voor sommige kankersoorten spectaculair verbeterd. En dat is heel goed nieuws, zeker gezien het feit dat 1 op de 3 mensen ooit in het leven kanker krijgt. Kunnen we van kanker een behandelbare, betaalbare, chronische ziekte maken in plaats van een potentieel doodvonnis?

Al decennia lang wordt kanker op drie manieren behandeld, vaak in combinatie met elkaar: door te opereren, door chemokuur toe te dienen en door te bestralen. Recent is er nog een vierde poot bijgekomen: immuuntherapie. Hierbij worden eigen afweercellen uit het lichaam gehaald en omgevormd door krachtige miniwapens die  tot nu toe onverslaanbare kankercellen kunnen doden.

Werking immuuntherapie

Immuuntherapie zorgt ervoor dat het eigen afweersysteem kankercellen beter kan vernietigen. “Hiermee behandelen we niet de kanker, maar het immuunsysteem”, verklaart John Haanen, internist-oncoloog van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. “We zetten het immuunsysteem aan om zelf iets tegen de kanker te doen. Dus dat is echt anders dan andere behandelingen tegen kanker.

Deze nieuwe therapievorm staat volop in de belangstelling en de ontwikkelingen gaan snel. Immuuntherapie is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende behandelingen die ons afweersysteem in staat moeten stellen kankercellen veel beter te bestrijden – zoals afweercellen dat ook doen bij bacteriën.

info

Per jaar krijgen 109.663 mensen kanker, 56.964 daarvan zijn man, 52.699 daarvan zijn vrouw. 64% is vijf jaar na de diagnose nog in leven. 90% is 50 jaar of ouder.

Activeren afweersysteem

Met immuuntherapie wordt het afweersysteem dus bewerkt en versterkt. De behandeling richt zich dus niet op de tumor, zoals bij een operatie, het geven van geneesmiddelen - bijvoorbeeld chemotherapie - of bestraling, maar op het activeren van het eigen afweersysteem.

De behandeling loopt al voor verschillende vormen van kanker zoals melanoom (huidkanker), longkanker, nierkanker, blaaskanker. “Voor deze vormen is de behandeling al effectief gebleken”, aldus Haanen.

info

De meest voorkomende kankervormen zijn:

-        Huidkanker                            16.182 patiënten per jaar

-        Borstkanker                           14.890 patiënten per jaar

-        Dikkedarmkanker                  13.739 patiënten per jaar               

-        longkanker                             12.564 patiënten per jaar

-        prostaatkanker                       11.683 patiënten per jaar

bron: KWF Kankerbestrijding

Positieve effecten in behandelingsproces

In het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam loopt op dit moment een immunotherapie trial bij patiënten met dikke darm kanker. “Het nieuwe is dat de immuuntherapie al heel vroeg in het traject wordt gegeven, nog vóór de operatie. Dit heet met een moeilijke term een neoadjuvante behandeling. We geven de patiënten in de weken voor de operatie immuuntherapie.” En met succes. “Tijdens de operatie zien we dat immuuntherapie voor bepaalde vormen van dikke darm kanker positieve effecten heeft op de verdere behandeling.”

Toen hij werd opgeroepen voor het bevolkingsonderzoek voor darmkanker wilde de 64-jarige Arjan Tensen in eerste instantie helemaal niet meedoen. “Maar toen ik van een aantal gevallen in mijn omgeving hoorde, veranderde ik van mening. En toen bleek het daadwerkelijk foute boel te zijn.”

De dikke darm kanker van Arjan Tensen is helemaal verdwenen

Arjan Lensen had dikke darm kanker in een vroeg stadium. Daarom kon hij meedoen aan de experimentele neoadjuvante immuuntherapie. Het traject is net afgerond en bij Arjan Tensen heeft de behandeling goed gewerkt. De dikke darm kanker is helemaal verdwenen. Hij is zelfs weer aan het werk en kan weer volop plannen voor de toekomst smeden. 

Standaardbehandeling en klinische trials

In het Antoni van Leeuwenhoek wordt onderzoek gedaan naar nieuwe vormen van immuuntherapie en worden bestaande vormen verder verbeterd. Een aantal immuuntherapieën zijn inmiddels standaardbehandelingen. Dat betekent dat ze officieel zijn geregistreerd als behandeling van bepaalde soorten kanker. Andere behandelingsvormen en toepassingen zijn nog volop in ontwikkeling binnen zogeheten klinische trial.  

Waarom is immuuntherapie een belangrijke stap vooruit?

Oorspronkelijk werd immuuntherapie alleen gegeven als de kanker niet meer genezen kon worden. Maar bij een deel van de patiënten werden de kankercellen onverwachts geheel vernietigd en bleef de kanker vaak ook langdurig weg. Immuuntherapie wordt daarom nu gezien als een volwaardige behandeling waar een patiënt echt mee kan genezen.

Soms wordt immuuntherapie ook gegeven als een aanvullende behandeling, bijvoorbeeld na een operatie of bestraling om eventueel achtergebleven kankercellen te vernietigen. Of om eventuele zeer kleine, onzichtbare uitzaaiingen buiten het operatie- of bestralingsgebied te vernietigen. Dit laatste is nog experimenteel.

Vormen van Immuuntherapie

Checkpoint remmers: Bij deze vorm van immuuntherapie gaan de zogeheten checkpoint remmers op specifieke schakelaars zitten, op de afweercellen of op de kankercellen. Hierdoor kunnen de afweercellen niet meer om de tuin worden geleidt door de kankercellen en zijn ze makkelijker te herkennen. De afweercellen kunnen de kankercellen nu veel beter aanvallen en vernietigen.

Behandeling met checkpoint remmers die de afweerreactie versterken wordt al veel gegeven. In grote onderzoeken is aangetoond dat patiënten met melanoom, niercelkanker, longkanker of blaaskanker baat kunnen hebben bij een behandeling met de checkpoint remmers.

Vaccins: Vaccins bestaan er in verschillende vormen, bijvoorbeeld gemaakt van gedode kankercellen of stukjes DNA. Deze vaccins worden gegeven om te zorgen dat er een afweerreactie ontstaat tegen de kankercellen. Na de vaccinatie kunnen geactiveerde afweercellen de kankercellen aanvallen.

Onder deze behandeling valt ook de zogenoemde dendritische cel vaccinatie. Hierbij worden voorlopers van de dendritische cellen uit het bloed gehaald. Vervolgens worden de dendritische cellen in het lab “getraind” om te zorgen dat ze de afweercellen tegen de kanker kunnen activeren. Daarna worden deze getrainde dendritische cellen aan de patiënt teruggegeven. Ze werken dan als een vaccin tegen kanker en kunnen de juiste afweercellen activeren zodat kankercellen kunnen worden vernietigd. Behandeling met vaccins vindt momenteel nog plaats binnen klinische trials.

TIL Therapie: Bij TIL-therapie worden grote aantallen eigen afweercellen teruggegeven aan de patiënt. Deze afweercellen zijn afkomstig uit een stukje tumor van de patiënt. In het laboratorium vermeerderen zich deze cellen tot uiteindelijk miljarden afweercellen. Vervolgens krijgt de patiënt een korte voorbehandeling met chemotherapie om het lichaam voor te bereiden op de grote hoeveelheid afweercellen die gegeven gaan worden. Daarna worden de afweercellen via een infuus teruggegeven aan de patiënt. De opgegroeide afweercellen kunnen in veel gevallen vervolgens de kankercellen herkennen, en dus vernietigen. 

TIL-therapie wordt op het moment alleen nog gegeven als een experimentele therapie, in een klinische trial. Het wordt met name toegepast bij patiënten met uitgezaaid melanoom maar is ook in ontwikkeling voor andere vormen van kanker.

T-cel receptor (TCR) gentherapie en CAR T celtherapie: Ook bij deze immuuntherapieën worden eigen afweercellen van de patiënt bewerkt en daarna teruggegeven. De afweercellen worden uit het bloed gehaald en vervolgens in het laboratorium bewerkt door een gen in te brengen dat ze gaat helpen om kankercellen te herkennen. Na deze genetische bewerking worden de afweercellen vermeerderd tot grote aantallen.

De patiënt krijgt ook bij deze therapie een korte behandeling met chemotherapie om het lichaam voor te bereiden op de miljarden afweercellen die worden teruggeven. De afweercellen kunnen dankzij de bewerking iets wat ze daarvoor niet konden: de kankercellen herkennen, en vaak ook vernietigen. 

T-cel receptor (TCR) gentherapie en CAR T celtherapie wordt op het moment alleen nog gegeven als een experimentele therapie in klinische trials. Het wordt bijvoorbeeld toegepast bij patiënten met uitgezaaid melanoom of leukemie. Er zijn bemoedigende resultaten gezien en er wordt verder onderzoek gedaan naar deze behandeling.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom Nederland het juiste land is voor zelfrijdende taxi's van Uber volgens deze expert

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Gemeente Amsterdam wil regeling voor Surinaamse oud-Nederlanders versoepelen: 'Historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten'

Gemeente Amsterdam wil regeling voor Surinaamse oud-Nederlanders versoepelen: 'Historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten'
Wethouder Rutger Groot Wassink
Bron: EenVandaag

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Bekijk ook

info

Ongedocumenteerde Surinamers in Nederland

Voor de onafhankelijkheid in 1975 waren alle inwoners van Suriname automatisch ook Nederlandse staatsburgers. Met de onafhankelijkheid kwam daar echter verandering in: zij verloren hun Nederlandse nationaliteit en daarmee ook de bijbehorende rechten.

Alleen Surinamers die op dat moment in Nederland verbleven, mochten hun Nederlandse nationaliteit behouden en kregen de status van 'legale vreemdelingen'.

In de eerste 5 jaar na de onafhankelijkheid van Suriname gold een overgangsregeling, de zogenaamde Toescheidingsregeling. Die maakte het makkelijker voor oud-Nederlandse Surinamers om naar Nederland te komen. Zolang ze een inkomen en een woning hadden, mochten ze zich hier vestigen. Maar vanaf 1980 veranderde dat: sindsdien werd hun toelating net zo streng als die van andere buitenlandse migranten.

Sinds het intrekken van de overgangsregeling wonen er naar schatting zo'n 1.200 Surinaamse oud-Nederlanders ongedocumenteerd in Nederland.

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

Bekijk ook

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.

Gemeente Amsterdam wil regeling voor Surinaamse oud-Nederlanders versoepelen

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant