'Honderden vrouwen overleden door missen borstonderzoek'

Door een computerstoring hebben in Groot-Brittannië zo'n 450.000 vrouwen geen uitnodiging ontvangen voor het borstonderzoek. De Britse minister van Volksgezondheid, Jeremy Hunt, verklaarde dat deze fout er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat tussen 135 en 270 vrouwen hierdoor eerder zijn overleden dan nodig.

Een grote fout met nog grotere gevolgen, zo valt deze situatie het beste te omschrijven. Minister Hunt heeft inmiddels zijn excuses aangeboden aan de betrokken families. Daarnaast heeft hij een onderzoek aangekondigd. Maar kloppen de cijfers wel die minister Hunt noemde? Zijn er inderdaad tussen de 135 en 270 vrouwen te vroeg overleden, omdat ze niet gescreend zijn op borstkanker?

'Cijfers kunnen goed kloppen'

Volgens Mireille Broeder kunnen die cijfers heel goed kloppen. Zij is wetenschappelijk onderzoeker naar borstkankerscreening aan het Radboud UMC. "Ik heb geen contact gehad met de collega's in Engeland, maar ik vermoed dat zij eenzelfde soort computermodel gebruiken als wij in Nederland, om te kijken hoeveel vrouwen er niet komen te overlijden door het aanbieden van de screening." Broeder ziet geen reden om aan te dat de aantallen niet kloppen. "Maar het blijft een aanname, vandaar ook de range in de aantallen die ze geven." 

Die zienswijze wordt gesteund door Harry de Koning. Hij is als hoogleraar evaluatie en screening aan Erasmus MC een expert op het gebied van bevolkingsonderzoeken. "Als er 450.000 vrouwen niet worden uitgenodigd, dan is dat bij wijze van spreken 10 procent van het aantal vrouwen dat jaarlijks wordt uitgenodigd." Het verwachte aantal sterfgevallen die je voorkomt, en daar 10 procent van, wordt in dit geval niet gehaald. "Dat zijn helaas deze getallen." De methode waarop de Britten zich baseren lijkt op de Nederlandse methode. "Ze hebben gekeken naar de groep vrouwen die door de fout niet uitgenodigd zijn en daardoor geen kans hebben gehad om gescreend te worden. In die groep hebben ze gekeken bij hoeveel vrouwen met screening wel vroegtijdig borstkanker is ontdekt en hoeveel vrouwen daar dan waarschijnlijk niet van overleden zouden zijn." 

Bijna duizend minder sterfgevallen

In Nederland loopt het systeem van het bevolkingsonderzoek erg goed. Buitenlandse wetenschappers kijken graag mee naar de resultaten van 'onze' methode. Ruud Pijnappel, hoogleraar radiologie en directeur van het Landelijk Referentie Centrum Bevolkingsonderzoek, benadrukt dat de onderzoeksresultaten van de vrouwen die gescreend worden in de vertrouwde handen van Nederlandse wetenschappers blijven. Wel benadrukt hij dat door het onderzoek veel borstkankerpatiënten tijdig geholpen kunnen worden. "Dat cijfer verschilt per jaar, maar dat dit ligt ongeveer tussen de negenhonderd en duizend. Zoveel vrouwen sterven er minder per jaar door de screening op borstkanker." 

De kans dat een fout zoals in Groot-Brittannië ook voorkomt in Nederland is nihil. Zowel Pijnappel als De Koning bevestigen dat het systeem van oproepen in ons land vrijwel waterdicht is. "Het is bij ons echt beter geregeld. De screeningsorganisaties hebben een online verbinding met naam, adres, woonplaats van personen. Als iemand is overleden of is verhuisd dan weten ze dat een dag later al." En er zijn extra voorzorgsmaatregelen: "Ze kijken ook naar de postcodes van twee jaar terug om te kijken welke vrouwen ze eigenlijk hadden moeten uitnodigen. Het wordt dus dubbel gecheckt."

Zelf aan bel trekken 

Het aantal vrouwen dat mogelijk te vroeg is overleden door de grove fout in het computersysteem in Groot-Brittannië lijkt volgens de experts dus een goede schatting. Het is wel geruststellend dat zo'n fout in ons land vrijwel onmogelijk is. Daarnaast geeft Harry de Koning graag de volgende boodschap mee: "Vrouwen tussen de 50 en 75 jaar krijgen elke twee jaar een oproep. Daar kan een paar weken verschil in zitten, maar als je na 2,5 jaar geen oproep hebt ontvangen, dan moet je zeker zelf even aan te bel trekken".