Door een computerstoring hebben in Groot-Brittannië zo'n 450.000 vrouwen geen uitnodiging ontvangen voor het borstonderzoek. De Britse minister van Volksgezondheid, Jeremy Hunt, verklaarde dat deze fout er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat tussen 135 en 270 vrouwen hierdoor eerder zijn overleden dan nodig.

Een grote fout met nog grotere gevolgen, zo valt deze situatie het beste te omschrijven. Minister Hunt heeft inmiddels zijn excuses aangeboden aan de betrokken families. Daarnaast heeft hij een onderzoek aangekondigd. Maar kloppen de cijfers wel die minister Hunt noemde? Zijn er inderdaad tussen de 135 en 270 vrouwen te vroeg overleden, omdat ze niet gescreend zijn op borstkanker?

'Cijfers kunnen goed kloppen'

Volgens Mireille Broeder kunnen die cijfers heel goed kloppen. Zij is wetenschappelijk onderzoeker naar borstkankerscreening aan het Radboud UMC. "Ik heb geen contact gehad met de collega's in Engeland, maar ik vermoed dat zij eenzelfde soort computermodel gebruiken als wij in Nederland, om te kijken hoeveel vrouwen er niet komen te overlijden door het aanbieden van de screening." Broeder ziet geen reden om aan te dat de aantallen niet kloppen. "Maar het blijft een aanname, vandaar ook de range in de aantallen die ze geven." 

Die zienswijze wordt gesteund door Harry de Koning. Hij is als hoogleraar evaluatie en screening aan Erasmus MC een expert op het gebied van bevolkingsonderzoeken. "Als er 450.000 vrouwen niet worden uitgenodigd, dan is dat bij wijze van spreken 10 procent van het aantal vrouwen dat jaarlijks wordt uitgenodigd." Het verwachte aantal sterfgevallen die je voorkomt, en daar 10 procent van, wordt in dit geval niet gehaald. "Dat zijn helaas deze getallen." De methode waarop de Britten zich baseren lijkt op de Nederlandse methode. "Ze hebben gekeken naar de groep vrouwen die door de fout niet uitgenodigd zijn en daardoor geen kans hebben gehad om gescreend te worden. In die groep hebben ze gekeken bij hoeveel vrouwen met screening wel vroegtijdig borstkanker is ontdekt en hoeveel vrouwen daar dan waarschijnlijk niet van overleden zouden zijn." 

Bijna duizend minder sterfgevallen

In Nederland loopt het systeem van het bevolkingsonderzoek erg goed. Buitenlandse wetenschappers kijken graag mee naar de resultaten van 'onze' methode. Ruud Pijnappel, hoogleraar radiologie en directeur van het Landelijk Referentie Centrum Bevolkingsonderzoek, benadrukt dat de onderzoeksresultaten van de vrouwen die gescreend worden in de vertrouwde handen van Nederlandse wetenschappers blijven. Wel benadrukt hij dat door het onderzoek veel borstkankerpatiënten tijdig geholpen kunnen worden. "Dat cijfer verschilt per jaar, maar dat dit ligt ongeveer tussen de negenhonderd en duizend. Zoveel vrouwen sterven er minder per jaar door de screening op borstkanker." 

De kans dat een fout zoals in Groot-Brittannië ook voorkomt in Nederland is nihil. Zowel Pijnappel als De Koning bevestigen dat het systeem van oproepen in ons land vrijwel waterdicht is. "Het is bij ons echt beter geregeld. De screeningsorganisaties hebben een online verbinding met naam, adres, woonplaats van personen. Als iemand is overleden of is verhuisd dan weten ze dat een dag later al." En er zijn extra voorzorgsmaatregelen: "Ze kijken ook naar de postcodes van twee jaar terug om te kijken welke vrouwen ze eigenlijk hadden moeten uitnodigen. Het wordt dus dubbel gecheckt."

Zelf aan bel trekken 

Het aantal vrouwen dat mogelijk te vroeg is overleden door de grove fout in het computersysteem in Groot-Brittannië lijkt volgens de experts dus een goede schatting. Het is wel geruststellend dat zo'n fout in ons land vrijwel onmogelijk is. Daarnaast geeft Harry de Koning graag de volgende boodschap mee: "Vrouwen tussen de 50 en 75 jaar krijgen elke twee jaar een oproep. Daar kan een paar weken verschil in zitten, maar als je na 2,5 jaar geen oproep hebt ontvangen, dan moet je zeker zelf even aan te bel trekken". 

Door alle problemen met stikstof zou je denken dat de luchtkwaliteit in Nederland er slecht voor staat. Maar de lucht in Nederland wordt steeds schoner. Dat concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving. "Maar we kunnen nog niet achterover leunen."

"Er ligt een deken van luchtvervuiling over Europa, en die wordt veroorzaakt door verschillende chemische stoffen die worden uitgestoten", licht Marko Hekkert, directeur van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) toe. Het inademen van die stoffen is schadelijk voor onze gezondheid.

Europese afspraken

Stoffen als zwaveldioxide, stikstofoxide, ammoniak en fijnstof zijn een stuk minder aanwezig in de lucht dan jaren geleden, zo concludeert het PBL, dat de luchtkwaliteit samen met het RIVM onderzocht.

Dat komt doordat Europa eerder afspraken heeft gemaakt om die uitstoot te verminderen en de lucht weer schoner te krijgen. Auto's, schepen en stallen moesten minder vervuilend worden gemaakt. Afspraken met de industrie spelen een belangrijke rol. "Ze hebben nieuwe technieken ontwikkeld en geïmplementeerd, en dat heeft gewerkt. De auto's die we nu kopen zijn een stuk schoner dan 20 jaar geleden", zegt Hekkert.

Emissiedoelen in zicht

Onze lucht is nu dus een stuk schoner dan decennia geleden. En wordt ook nog schoner, zo is de verwachting. Bijvoorbeeld doordat we meer elektrisch gaan rijden. Het PBL denkt dat de kans groot is dat we de Europese emissiedoelen in 2030 gaan halen.

Waar vroeger bijvoorbeeld zwavel een groot probleem was, speelt die stof nu nauwelijks nog een rol, merkt Hekkert op. "Dat leidde tot zure regen, waardoor bossen doodgingen. Maar nu hebben we het niet eens meer genoemd in onze presentatie."

Schonere kachels

Fijnstof is nog wel een punt van aandacht. Daar is volgens het PBL wel een daling te zien, maar veel minder scherp dan bij andere stoffen. "Van fijnstof worden mensen echt ziek, maar we hebben er ook zelf veel invloed op", zegt Hekkert.

Het gebruik van houtkachels stoot bijvoorbeeld veel fijnstof uit. Wie iets aan zijn vervuiling wil doen kan een schonere kachel aanschaffen.

Levensverwachting 8 maanden korter

Voor onze gezondheid en kwaliteit van leven is de luchtkwaliteit van groot belang. De levensverwachting in Nederland wordt door de luchtvervuiling gemiddeld 8 maanden ingekort. Als deze verbetering zich doorzet, kan dit teruglopen tot 4 maanden.

"Dat klinkt misschien niet als een groot verschuil, maar het is een gemiddelde voor heel Nederland. Veel mensen overlijden hier gewoon jaren eerder door."

Landbouwsector blijft vervuilen

Maar ondanks een forse daling van de ammoniakuitstoot, liggen de landelijke doelen voor stikstofdepositie op de natuur nog ver buiten bereik. "De landbouw is de sector die nog relatief veel blijft uitstoten", zegt Hekkert.

Als het gaat om de gezondheid van de mens gaat het nu een stuk beter, maar de natuur heeft het nog zwaar. Daar zal dan ook nog hard aan gewerkt moeten worden om aan de normen te voldoen. "We kunnen nog niet achterover leunen."