radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Hoeveel profiteren supermarkten en boeren van dure boodschappen? 'Er wordt nauwelijks winst gemaakt'

Hoeveel profiteren supermarkten en boeren van dure boodschappen? 'Er wordt nauwelijks winst gemaakt'
Boodschappen doen in supermarkt
Bron: ANP

Onoplettend je winkelmandje volgooien zit er voor velen niet meer in. Boodschappen zijn flink duur. Maken supermarkten misbruik van inflatie? En hoe zit het met de winstmarges? Dat vroegen jullie ons in de webchat. Onderzoeker Michiel van Galen legt uit.

De laatste maanden werden de boodschappen zo'n 18 procent duurder.

Graaiflatie

Dat komt door inflatie: een situatie waarbij de gemiddelde prijzen van goederen, producten en diensten zijn gestegen. Oftewel, een ontwikkeling waardoor je minder kan kopen met je geld vergeleken met vroeger. Toch maakte supermarktconcern Ahold Delhaize laatst bekend dat het een recordwinst had geboekt in 2022 van 2,5 miljard euro.

Dat riep bij veel mensen de vraag op: gebruiken supermarkten de inflatie niet als excuus om hun producten te duur te verkopen en zo zelf meer winst te maken? Met andere woorden: is er sprake van graaiflatie?

'Moeilijk om zonder emotie te kijken'

Juist nu mensen meer moeten betalen voor hun boodschappen kan onderzoeker agrarische ketens Michiel van Galen aan de Wageningen University & Research (WUR) zich voorstellen dat mensen zich dat afvragen. "Ik zie dat mensen het moeilijk vinden om zonder emoties naar bijvoorbeeld de miljardenwinst van Ahold Delhaize te kijken. Toch moeten zij wel begrijpen dat dat een bedrijf is met bijna 90 miljard euro omzet. Als jij een bedrijf hebt met zoveel miljarden omzet, dan wil je ook een paar miljard euro winst."

"Je ziet overigens dat de winstmarge van Ahold Delhaize in Europa lager ligt dan bijvoorbeeld in Amerika en dat de procentuele winstmarge in Europa lager was dan in eerdere perioden. Als er sprake zou zijn van graaiflatie bij Ahold in Europa, dan zou de procentuele winstmarge van het bedrijf in 2022 - de periode dat alle prijzen stegen - moeten toenemen. Maar dat is niet gebeurd."

Bekijk ook

Onderscheid concerns en franchisenemers

"Het is belangrijk om daarbij te zeggen: veel mensen maken geen onderscheid tussen Ahold Delhaize als concern en de franchisers", vervolgt Van Galen. Er zijn heel veel grotere en kleinere en middelgrote franchisenemers van deze grote supermarktketens. Dat zijn gewoon ondernemers met misschien een omzet van een aantal miljoen per jaar. Daarvan boeken ze dan zo'n 200.000 euro winst voor belasting, dat is gewoon hun inkomen.

Dat kan je veel of weinig noemen, zegt Van Galen, "maar als ze een slecht jaar hebben door een kapotte koeling of ze moeten investeren in nieuwe kassasystemen, dan kost dat ze tienduizenden euro's. Het supermarktwezen gaat niet alleen maar over die hele grote concerns."

Soort product

Of supermarkten bewust misbruik maken van de inflatie door de prijzen van hun producten extreem te verhogen, vindt Van Galen lastig te beantwoorden. Het feit dat de prijs van supermarktartikelen schommelt, hangt van veel factoren af, legt hij uit. Waaronder de inkoopprijs van de producten, en die verschilt per product. Nu hangt die prijs weer samen met de gestegen energieprijzen, de gestegen voerkosten door de oorlog in Oekraïne en de droogte waardoor oogsten lager zijn dan verwacht.

Maar in de afgelopen 13 jaar zijn de prijzen van onder andere pluimveevlees, varkensvlees, eieren, aardappelen en zuivel ook al gestegen, zegt Van Galen. "Vanaf 2021 zijn die prijzen enorm gestegen. We zien deze piek in de prijzen voor zowel de consumenten als voor de boeren."

Bekijk ook

Prijsontwikkelingen op twee niveaus

"Als je kijkt naar de prijsontwikkelingen op supermarktniveau en op producentniveau, dan is het niet zo dat de prijzen op supermarktniveau meer zijn toegenomen dan de prijzen op producentniveau."

Van Galen noemt aardappelen als voorbeeld. "Die zijn op producentniveau in prijs verdubbeld, dus met 200 procent. En op supermarktniveau is de prijs met 70 procent toegenomen. Dat is een stuk minder. Die verdubbeling geldt eigenlijk voor alle producten in de keten, met uitzondering van pluimveevlees. Daar is het ongeveer gelijk." Van Galen denkt daarom dat de supermarkten de consumentenprijzen relatief gezien niet uitzonderlijk verhogen vergeleken met de voorgaande periodes.

Inkoopprijzen omhoog

Waarom de producten dan toch duurder worden? Zo'n 70 procent van de kosten voor supermarkten gaat naar de inkoop van producten die ze verkopen. "Als de inkoopprijzen - dus de prijs die de boer rekent - stijgen, dan nemen de inkoopkosten toe. En die worden weer doorberekend naar de consument.

"Het zou kunnen dat in de laatste maanden de supermarktprijzen verder zijn gestegen dan de producentenprijzen, maar dat zou ik nog moeten onderzoeken."

Bekijk ook

Lage winstmarges

Ondanks de hogere prijsstijgingen op producentniveau, ziet Van Galen dat supermarkten gemiddeld een iets hogere winstmarge hebben dan boeren. "Maar veel scheelt het niet." Er wordt namelijk nauwelijks winst gemaakt bij de Nederlandse supermarkten en boeren, concludeert hij.

"Supermarkten hadden de afgelopen decennia een winstmarge tussen 3 en 5 procent", legt Van Galen uit. "Veel lager dan 3 procent kan een bedrijf ook niet gaan, dan word je een soort non-profit organisatie. Nu zit Albert Heijn in Europa op 3,7 procent. Bedrijven moeten natuurlijk winst maken om te vernieuwen, stabiel te blijven en om aandeelhouders te trekken. Daarom is 3.7 procent niet zo hoog."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen

'Steun aan Oekraïne staat in regeerprogramma': minister Brekelmans over weigering PVV om troepen te sturen
Defensieminister Brekelmans
Bron: EenVandaag

PVV-leider Wilders gaf vandaag aan tegen het sturen van Nederlandse troepen naar Oekraïne te zijn. Defensie-minister Brekelmans reageert hier koeltjes op. "Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat dat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

De plannen tot het vormen van een internationale troepenmacht voor de bescherming van Oekraïne veroorzaken een nieuwe splijtzwam in de regeringscoalitie. PVV-leider Geert Wilders is hier standvastig op tegen en gaat lijnrecht in tegen premier Dick Schoof.

Nog steeds positief over Amerika

Minister van Defensie Ruben Brekelmans (VVD) vertelt tegenover EenVandaag dat het kabinet vasthoudt aan het eigen regeerprogramma. "Dit is het standpunt van de heer Wilders. Ik werk met het regeerprogramma. Daarin staat we Oekraïne onverminderd zullen steunen."

Brekelmans blijft na het tumult van afgelopen week, waarin de Amerikaanse president Donald Trump Europa niet aan de onderhandelingstafel uitnodigde, positief over de Amerikanen. "Ik vertrouw de Amerikanen nog steeds, want ik heb ze ook horen zeggen dat voor hen de NAVO relevanter is dan ooit. En de NAVO is natuurlijk onze belangrijkste veiligheidsgarantie."

'Escalatie-dominantie'

Voor het Nederlandse kabinet blijft de Amerikaanse steun noodzakelijk bij het vormen van een 'robuuste vredesmacht' die Oekraïne moet beschermen. Brekelmans: "De 'backing' van de Amerikanen blijft nodig. Je hebt, om in militaire termen te spreken, altijd een escalatie-dominantie nodig ten opzichte van je tegenstander."

Hij legt uit: "Dus stel dat Rusland een eventueel vredesbestand gaat testen en ze zouden aansturen op een conflict, dan moeten ze weten dat ze bij iedere stap die ze zetten een sterkere tegenstander tegenover zich hebben. En daar hebben we Amerikanen echt voor nodig."

Minister Brekelmans over weigering PVV om troepen naar Oekraïne te sturen

'Europa moet plek aan tafel verdienen'

De defensieminister verwacht overigens dat Europa in een later stadium wel mag plaatsnemen aan de onderhandelingstafel. "Ik heb de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Rubio horen zeggen dat als de gesprekken concreter worden, dat dan natuurlijk ook Oekraïne en Europa aan tafel zullen komen."

"Maar we zullen als Europa die plek ook moeten verdienen", gaat hij verder. "En die plek verdien je door duidelijk aan te geven wat wij als Europa militair in te brengen hebben. En vandaar dat wij als Europese landen nu huiswerk te doen hebben om gezamenlijk tot zo'n plan te komen."

Brede puzzel om te leggen

Over wat Nederland concreet aan materieel en troepen kan leveren aan een eventuele vredesmacht, blijft de minister vaag. "Wij kunnen als Nederland natuurlijk in alle domeinen wel iets leveren, maar daar zullen we goed naar moeten kijken."

"Het is niet zo dat wij allerlei F-35's, of schepen, of troepen klaar hebben staan, die ergens staan te wachten. Die zijn ook ingepland om een bijdrage aan de NAVO te leveren. Die brede puzzel moeten we eerst leggen."

Debat

Brekelmans zegt dat er gekeken kan worden wat we kunnen doen, als er een duidelijk mandaat en rugdekking van de VS is. "Ook in het parlement moet dan besloten worden of Nederland wel of geen bijdrage kan leveren."

Morgen debatteert de Tweede Kamer over welke positie Nederland moet innemen bij de onderhandelingen om een einde te maken aan de oorlog in Oekraïne.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is

Waarom een defensiebudget van 5 procent voor Nederland niet haalbaar is
Een Nederlandse militair in Rukla bij de Russische grens
Bron: ANP

Trump wil dat we 5 procent van ons bbp uitgeven aan defensie. En ook de de Europese leiders vinden dat er nog meer geld naar defensie moet, nu we niet meer op onze Amerikaanse 'vrienden' kunnen vertrouwen. Maar het ophogen van het budget, heeft gevolgen.

Elke euro kan je natuurlijk maar een keer uitgeven, zegt financieel journalist van de Telegraaf Martin Visser. Dus een verhoging van het defensiebudget zou niet zonder gevolgen zijn.

Duizelingwekkende bedragen

1 procent meer of minder klinkt misschien als niet zoveel, maar het gaat om duizelingwekkende bedragen legt Visser uit. "1 procent van het bbp is ongeveer 10 miljard. We geven nu ongeveer 2 procent uit, dus dat is iets meer dan 20 miljard. Wanneer dat 5 procent wordt, moet er dus nog 30 miljard bij."

Dat is ongeveer evenveel als wat we aan onderwijs uitgeven, zegt Visser. "Ter vergelijking: het meeste geld gaat naar de zorg en de sociale zekerheid, daar wordt jaarlijks boven de 100 miljard aan uitgegeven."

Bezuinigingen of staatsschuld

Willen we meer aan defensie uitgeven, dan zijn er eigenlijk twee opties, volgens Visser. "Of je haalt het ergens anders vandaan, dus bezuinigen, of je laat de staatsschuld oplopen."

Beide opties zijn ingewikkeld. Bezuinigen wil eigenlijk niemand en de vraag is dan vooral: waarop? "Dat is een politieke keuze, maar je zag bij de bezuinigingen op het onderwijs bijvoorbeeld al dat er veel weerstand is."

Bekijk ook

Hoge bedragen

Ook de hoogte van de bedragen zorgt daarbij voor gevoeligheid. "In Den Haag gaat het al weken over een btw-verhoging. Dat gaat om 1 miljard", vergelijkt hij.

"Bij zulke forse verhogingen in de defensie-uitgaven wordt dat alleen maar lastiger, want dan gaat het om grotere bedragen die ergens weggehaald moeten worden."

Ongemak

De andere optie, een hogere staatsschuld, is ongemakkelijk voor Nederland, vindt Visser. "Wij zijn het land dat altijd anderen de les lezen op het gebied van staatsschuld. Wij zijn daar zelf erg strikt op."

Wanneer wij de staatsschuld op laten lopen, zijn we niet meer geloofwaardig naar andere landen, gaat Visser verder. "En dan geven we hen eigenlijk een vrijbrief."

Bekijk ook

Tussenkop

Minister van financiën Heinen zei maandag in Brussel dat hij het ook niet ziet zitten om met Europese landen samen geld te lenen voor defensie-investeringen. "Deze opgave loopt echt via de nationale begrotingen", zegt Heinen. "Landen zullen daar zelf moeilijke keuzes moeten maken."

Visser roept politici op die keuzes wel te maken. "NAVO-baas Rutte heeft geopperd om het via de 'kaasschaafmethode' te doen en het overal een beetje weg te halen, maar het kan ook zijn dat er minder geld naar uitkeringen gaat omdat er meer naar defensie moet." Het zal dus een lastige afweging zijn om te kijken waar het geld precies vandaan moet komen.

Haalbaarheid

Visser zelf ziet het niet gebeuren dat we 5 procent gaan uitgeven aan defensie. Los van de vraag waar het geld vandaan moet komen, is het ook de vraag waar je het aan uitgeeft, zegt hij.

"Het geld gaat vooral zitten in mensen en materiaal. Defensie heeft behoefte aan mankracht, zowel militairen als niet-militairen. Het probleem is momenteel dat je het geld niet uitgegeven krijgt. Al maak je het geld vrij, er is ook nog een personeelstekort", zegt hij tot slot.

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant