Afgelopen jaar werden er al meer dan 400 vermeende spionnen in de VS en Europa uitgezet. Dat zijn aantallen die we voor het laatst zagen tijdens de Koude Oorlog. Ook in Nederland waren veel Russische spionnen actief. "De mens is het zwakste punt."

Terwijl Mark Rutte een bliksembezoek brengt aan Kiev en een veiligheidsconferentie plaatsvindt in München, gaat de jacht naar Russische spionnen in Europa onverminderd door. Dat er zoveel spionnen worden uitgezet is 'erg goed nieuws' volgens inlichtingendiensten-expert Danny Pronk. "Het is een behoorlijke tik die daarmee is uitgedeeld richting de Russische inlichtingen- en veiligheidsdiensten, die behoorlijk verzwakt zijn." Maar het betekent niet dat de dreiging weg is.

Tijdens de oorlog wél uitzetten

Pronk vertelt dat er nu meer spionnen worden uitgezet vanwege de oorlog in Oekraïne. "Normaal gesproken wordt daar terughoudend mee omgegaan", legt hij uit. "Als je spionnen je land uitzet, geeft dat normaal gesproken diplomatieke heisa en komt het de verhouding met andere landen niet ten goede. Maar sinds een jaar hebben we andere omstandigheden door de oorlog. Alle betrekkingen staan weer op een nulpunt."

"Normaal is het ook niet handig om spionnen uit te zetten. Als je met pijn en moeite precies in kaart hebt gebracht wie de spion is, kan je hem of haar beter onder controle houden en blijven observeren. Als je ze uitzet, komt er een onbekend iemand voor terug." Maar door de oorlog willen landen iets terugdoen tegen Rusland, zegt Pronk. "Men wil die Russen pijn doen. Dat is in Nederland de reden geweest dat op drie mannen na alle Russische inlichtingenofficieren het land uit zijn gezet."

Mens is het zwakste punt

In Nederland zijn er zowel illegale als diplomatieke spionnen actief, vertelt Pronk. "Het zijn voornamelijk de diplomatieke spionnen die nu worden uitgezet. Deze zijn werkzaam voor bijvoorbeeld ambassades. De illegale spionnen komen onder een andere nationaliteit het land in en werken en wonen langdurig in dat land."

De illegale spionnen hebben volgens Pronk de taak om een groot sociaal netwerk te creëren en zo een ingang te geven aan de diplomatieke spionnen. "Daarbij focussen ze vooral op het zwakste punt de beveiliging: de mens. De mens kent veel zwakke plekken waar inlichtingendiensten gebruik van kunnen maken. Via een mens kan je toegang krijgen tot informatie of een bepaald gebouw. Als je erin slaagt een medewerker AIVD of MIVD te rekruteren, krijg je alsnog toegang tot informatie die daar gebruikt wordt."

Bekijk ook

Succesvol?

Hoe vaak illegale spionnen succesvol zijn, is lastig in kaart te brengen. "In het verleden zijn er in de Verenigde Staten een stuk of 10 van dit soort spionnen gearresteerd", aldus de expert. "Die bleken al 10 jaar actief en er is weinig zicht op wat ze hebben uitgevoerd."

"Het is moeilijk om ze te onderkennen, omdat ze een ander paspoort en een gewone baan hebben. Toch slaagt het Westen er wel geregeld in. Zowel in Nederland als in Scandinavische landen zijn het afgelopen jaar dit soort 'illegalen' uitgezet."

Digitale spionage

Een andere vorm van spionage die nog veel voorkomt is digitaal. "Via cyberspace proberen ze ingangen te vinden in onze netwerken. Denk aan netwerken van de overheid, bedrijven of kennisinstituten als universiteiten. Dan proberen ze informatie te achterhalen of juist de netwerken plat te leggen."

We liggen online eigenlijk continu onder vuur, benadrukt Pronk. "Rusland, China, Noord-Korea en Iran proberen op dagelijkse basis ingangen en toegang te krijgen tot onze digitale infrastructuur. Het is goed te regelen om je netwerken te beveiligen met bijvoorbeeld firewalls."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.