Hoe lang tot mondkapjes in de natuur zijn afgebroken? 'Kan 100, 400 of 1000 jaar zijn'

Na het OMT-advies dat we andere mondkapjes moeten gaan dragen, brak op social media een golf van verontwaardiging los over de afvalberg aan 'oude' kapjes die dit advies gaat opleveren. Hoe lang duurt het eigenlijk voor die dingen zijn afgebroken?

Als je een beetje googlet vind je als snel dat het zo'n 450 jaar duurt voordat mondmaskers zijn afgebroken. Maar trekt expert Gadi Rothenberg in twijfel. "Nou, ik zou die 450 jaar met een korreltje zout nemen", zegt Rothenberg, hoogleraar duurzame chemie aan de Universiteit van Amsterdam.

Polypropyleen

De standaard mondkapjes die te koop zijn bij de supermarkt of drogist bestaan uit drie lagen propyleen. En dat materiaal, bestaat relatief nog niet zo lang. "Niemand heeft een mondkapje 450 jaar lang in de natuur laten zitten. Polypropyleen is pas 100 jaar geleden uitgevonden", zegt Rothenberg.

Ter referentie: het is dit jaar exact 450 jaar geleden dat de watergeuzen tijdens de Tachtigjarige Oorlog Den Briel innamen. Zij hadden toen, tussen de bedrijven door, even een mondkapje moeten neergooien om nu zeker te zijn van de lange termijn effecten van het afbreken van polypropyleen.

'Langer dan 50 jaar'

Dr. Maarten Bakker, onderzoeker recycling techniek aan de TU Delft, zegt dat er veel onderzoek is gedaan naar de afbraak van polypropyleen begraven in afvalbergen en in de zee. In beide gevallen kan het tientallen jaren duren voordat het is afgebroken tot hele kleine deeltjes.

"Wat betreft de gevallen dat mensen een kapje in de natuur laten liggen, gelden weer andere variabelen. Het is dan blootgesteld aan licht. Maar ook dan zal het tientallen jaren duren. De elastiekjes om de oren waarschijnlijk nog langer. Langer dan 50 jaar", schat Bakker in.

Bekijk ook

• 

  Eerst geen mondkapje, toen wel en nu een andere: 'Heldere communicatie nodig'

  • 11-01-2022

In de voedselketen

Maar dat iets niet meer met het blote oog waarneembaar is, wil niet zeggen dat het weg is. "Het worden uiteindelijk stukjes van enkele micrometers", vertelt Rothenberg. Afgelopen september schreven onderzoekers van Princeton en de Zuid-Deense Universiteit dat ook in het allereerste onderzoek naar de afbreekbaarheid van mondkapjes: Preventing masks from becoming the next plastic problem. "Die deeltjes die blijven heel lang aanwezig en kunnen een probleem veroorzaken."

"Uiteindelijk komen die microdeeltjes in de voedselketen terecht", zegt Bakker. Alle kunststof breekt af tot een niveau dat het niet meer waarneembaar is. En er zijn op aarde nauwelijks bacteriën en wezens die die kleine deeltjes kunnen verteren, daarom duurt het afbreken zo lang. Het is heel lastig dat proces in een onderzoek kunstmatig te versnellen of na te bootsen.

Feit of fictie: 'Het duurt 450 jaar voordat mondkapjes in de natuur zijn afgebroken'

'Veel en veel te lang'

Hoe lang die afbraak ongeveer duurt? Het antwoord laat zich samenvatten tot: Joost mag het weten! Bakker: "Dat is anybody's guess. Dat weten we niet. Je kunt niet zeggen dat dat 450 jaar duurt. Dat is geen goed onderbouwde uitspraak. Daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Je kan net zo goed zeggen dat het 1000 jaar duurt."

"Of het nou 100, 200 of 400 jaar duurt, het is allemaal te lang", zegt Rothenberg. "Wat wij willen is dat dit soort materiaal niet in de natuur komt. Polypropyleen is een heel goed te recyclen materiaal. Het is niet zo zinvol te praten over hoe lang de afbraak precies duurt. We weten dat het veel en veel te lang is."

Katja Loos, hoogleraar polymeerchemie aan de RUG, is het met haar collega's eens. De pandemie maakt het probleem van single-use plastic ineens nog veel groter. "Een mondkapje lijkt wel een zakdoekje, maar het blijft heel lang in het milieu, dat moeten we absoluut voorkomen."