"Ik snap de ergernis over de lage spaarrentes heel goed", zegt financieel journalist Martin Visser van de Telegraaf. "Banken volgen meestal de rentekoers van de Europese Centrale Bank (ECB). En die verhoogde een paar jaar geleden de rente om de extreme inflatie af te remmen."

'We sparen tegen de klippen op'

Het afremmen van de inflatie is inmiddels gelukt en de rentes zijn weer flink aan het zakken. "Die hele stijging ging zo snel, de consumenten hebben er bijna niks van gemerkt", zegt Visser. De gemiddelde spaarrente ligt op dit moment namelijk tussen de 1 en 1,5 procent. En dat terwijl de inflatie momenteel op zo'n 3 procent ligt.

Toch blijven Nederlanders fanatieke spaarders, ook in het afgelopen jaar kwamen er weer tientallen miljarden bij. Gezamenlijk staan er bijna 630 miljard euro op Nederlandse spaarrekeningen, een enorm bedrag. "In Nederland sparen we tegen de klippen op", weet Visser. "Zelfs toen de rente 0 procent was, bleven we sparen. Dat zit een beetje in onze aard. We zijn trouw aan onze bank en ook heel risicomijdend."

'Icesave-trauma'

"De laatste tijd kijken mensen wel vaker over de grens voor hun spaargeld, maar de herinnering aan het Icesave-trauma zit nog diep." Visser doelt op de IJslandse bank die in 2008 failliet ging. Ook veel Nederlandse spaarders verloren toen hun geld, de compensatieregeling werd een enorm slepende procedure.

"Als je in het buitenland een spaarrekening wilt openen, is het nog steeds belangrijk om goed te checken of de betreffende bank onder een Europese garantieregeling valt", benadrukt hij dan ook. "Je kunt natuurlijk ook gaan beleggen, heel veel mensen doen dat inmiddels. Maar de basisregel blijft: beleg nooit met geld dat je binnenkort nodig hebt. En beleggen is ook niet verstandig als je weinig buffer hebt."

'Als jij verhoogt, verhoog ik ook'

Volgens Joyce Donat van de Consumentenbond is er op de Nederlandse spaarmarkt te weinig concurrentie, en ook dat houdt de rentes laag."We hebben hier 3 grote banken die samen de dienst uitmaken. Het lijkt een beetje op tankstations: 'Als jij verhoogt, verhoog ik ook'."

"Overstappen moet simpeler worden, dat gebeurt nog weinig. We zijn erg trouw aan onze bank", zegt Donat. "En gemak speelt een grote rol: mensen houden hun bank- en hypotheekzaken graag op één plek."

'Overheid daagt banken uit'

In België en Duitsland speelt een soortgelijk probleem, vertelt ze. "De Belgische overheid heeft daarom een tijdje terug ingegrepen met een staatsbon, een soort rekening bij de overheid waar mensen in 2023 een rente van 2,8 procent op kregen. Daardoor stroomden miljarden euro's aan spaargeld van banken naar de Belgische overheid en was de sector aan zet."

Die ingreep van de overheid bleek een succes. Donat denkt dat zoiets ook in Nederland zou kunnen werken: "Daar is het ook wel eens over gegaan, maar ik weet niet wat de huidige stand van zaken is. In België daagde de overheid de banken echt uit. Het werd een populair alternatief voor sparen, of zelfs voor beleggen."

Problematische spaarzucht

Op macro-economisch niveau is de spaarzucht van Nederlanders ook problematisch. Doordat er zoveel geld geparkeerd staat bij banken, is er weinig prikkel om spaarders te belonen met hogere rentes. Tegelijkertijd blijft veel geld inactief en wordt het niet geïnvesteerd in bedrijven of uitgegeven.

De Europese Commissie wil mede daarom dat sparen minder aantrekkelijk, wordt en dat Europeanen meer gaan beleggen. Regels tussen landen moeten verdwijnen, zodat kapitaal makkelijker over grenzen kan stromen. Dat moet de Europese markt aantrekkelijker maken voor investeerders en de internationale concurrentiepositie van de EU verbeteren. "Maar ik vond dit plan nog niet heel concreet", oordeelt economie-journalist Visser.

'Spaargeld minder interessant voor banken'

"Spaarrente komt tot stand op de markt, het is gewoon een kwestie van vraag en aanbod", zegt Eelco Dubbeling, directeur van de Nederlandse Vereniging van Banken, in een reactie. "Er is gewoon ontzettend veel spaargeld in Nederland. Dat maakt het minder interessant voor banken om spaargeld aan te trekken en daardoor blijft de rente laag. En daarnaast volgen we ook de ECB, die houdt de rente op dit moment laag."

"Banken kijken wel naar elkaar, maar er worden geen afspraken gemaakt over de hoogte van de spaarrentes" benadrukt de directeur. "En het is ook super makkelijk om je geld ergens anders onder te brengen, ook in het buitenland via online platforms." De sleutel lijkt dus voor een groot deel bij de klant te liggen.