Hoe een Italiaanse kroongetuige grote invloed kan hebben op het Marengo-proces met Ridouan Taghi

Raffaele Imperiale is een voormalig zakenpartner van Ridouan Taghi. Hij werkt nu samen met het Italiaanse OM, in ruil voor strafvermindering. Uit onderzoek blijkt dat Italië een voorbeeld is als het gaat om de bestrijding van de georganiseerde misdaad.

Toen hij in 2021 in Dubai werd gearresteerd, was Raffaele Imperiale een van de meest gezochte criminelen van Italië. In maart 2022 werd hij uitgeleverd aan Italië. Sindsdien zit hij vast in de Rebibbia-gevangenis van Rome. Volgens de autoriteiten is hij een sleutelfiguur in de internationale drugshandel en witwasserij.

Belastende verklaringen

Eind vorig jaar werd bekend dat hij wil samenwerken met de Italiaanse justitie, in ruil voor strafvermindering. Hij zou in zijn eerste verklaring hebben gezegd dat hij dit doet 'om een voorbeeld te geven aan zijn kinderen.'

Sindsdien legt hij verklaringen af tegenover justitie die mogelijk ook belastend kunnen zijn voor andere criminelen, waaronder Ridouan Taghi.

Drugslijn

Imperiale zou hebben samengewerkt met Taghi en vanuit Dubai een drugslijn tussen Nederland en Italië hebben gecoördineerd. Hierbij reden volgens justitiële documenten vrachtwagens met ruim 1.500 kilo cocaïne naar Italië, die op de terugweg miljoenen euro's in contanten naar Nederland meesmokkelden.

De getuigenverklaringen van Imperiale kunnen mogelijk ook interessante inzichten opleveren voor het Nederlandse Openbaar Ministerie. Dat eiste vorig jaar een levenslange gevangenisstraf tegen Taghi voor zijn betrokkenheid bij een reeks liquidaties.

Italië loopt voor, Nederland loopt achter

Italië is een voorbeeld in de wereld als het gaat om de aanpak van criminele organisaties, blijkt uit een eerder deze maand verschenen studie van de Rijksuniversiteit Groningen, in opdracht van het ministerie van Justitie. Het onderzoek concludeert dat bepaalde Italiaanse maatregelen voor Nederland een inspiratie kunnen zijn. De coördinatie van de aanpak van de zware misdaad wordt in het rapport genoemd als een van de belangrijkste aspecten.

Italië kent een nationaal anti-maffiaparket dat de strafrechtelijke onderzoeken naar maffiaorganisaties die door verschillende parketten worden uitgevoerd coördineert, net als het onderlinge delen van gegevens. Nederland heeft zo'n nationale aanpak nog te weinig, volgens het rapport.

'Erg doeltreffend'

Giovanni Mellilo is momenteel hoofd van het nationaal antimaffia-parket. Hij benadrukt direct dat hij op dit moment niet kan ingaan op de specifieke zaak van Raffaele Imperiale. Hij wil wel kwijt dat het belang van het kroongetuigeprogramma groot is in de bestrijding van de maffia.

"Het is een systeem dat we hier al ruim 30 jaar hebben en dat heeft bewezen erg doeltreffend te zijn", legt Mellilo uit. "Criminele organisaties en maffiaorganisaties zijn erg gesloten en berusten op geheimhouding. Dit is een manier om toegang te krijgen.

Volledige medewerking

Als een verdachte ervoor kiest mee te werken met justitie en een zogeheten 'pentito' (spijtoptant in het Nederlands, red.) te worden, moet hij volledige medewerking verlenen en op alle vragen antwoord geven. Hij heeft dan 6 maanden de tijd om alles te vertellen dat hij weet dat van belang kan zijn voor het OM. Na die periode wordt dan besloten of een verdachte in aanmerking komt voor strafvermindering.

In die tijd verifieert justitie of de verklaringen die zijn gegeven betrouwbaar zijn. "De Italiaanse wet kent hele duidelijke voorwaarden", zegt Giovanni Mellilo. "Een verdachte moet volledige medewerking geven en mag daar niet op terugkomen. Een verdachte moet bewezen betrouwbaar zijn en zijn verklaringen moeten van belang zijn voor ons. Schending van de voorwaarden betekent direct het einde van het traject om kroongetuige te worden."

Doordachte regeling

Uit het onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen komt naar voren dat de kroongetuigenregeling in Italië veel doordachter is en voorzien van strakkere wettelijke kaders dan in Nederland. Zo mag een kroongetuige in Italië in de eerste fase geen contact hebben met zijn familie.

Ook is de bescherming van de kroongetuige losgekoppeld van de toezeggingen. Die valt onder de verantwoordelijkheid van een speciale commissie. Familieleden die gevaar lopen door verklaringen van de verdachte worden in veiligheid gebracht en krijgen in sommige gevallen een totaal nieuwe identiteit.

'Samenwerking kan altijd beter'

In 2022 vielen 892 kroongetuigen onder een beschermingsregime in Italië. Ter vergelijking: Nederland heeft sinds de kroongetuigenregeling uit 2006 ongeveer tien keer een kroongetuige ingezet. Er is veel contact tussen de Nederlandse en Italiaanse autoriteiten. Mellilo noemt de samenwerking 'goed', al kan deze 'zoals alle internationale samenwerkingen altijd beter.'

Dat Italië een voorbeeld is in de bestrijding van de georganiseerde misdaad bevestigt hij. "Onze ervaring kan helpen. Wij weten al 40 jaar dat georganiseerde misdaad om speciale wetten vraagt. De georganiseerde misdaad werkt inmiddels op grote schaal internationaal samen. Dan is het van groot belang dat de autoriteiten van verschillende landen dat ook doen."