Hoe dring je door tot 'autonomen' met diepgeworteld overheidswantrouwen? 'Wie er te diep in zit, wijst alle hulp af'

Mensen die zich 'autonoom' of 'soeverein' noemen, zijn een groeiende dreiging voor de democratische rechtsorde, zo blijkt uit een rapport. Wil je doordringen tot deze groep met een diepgeworteld wantrouwen tegen de overheid? Dan moet je er vroeg bij zijn.

Dat zegt onderzoeker Willemijn Kadijk van onderzoeksbureau NTA. Ze doet onderzoek naar deze groep van inmiddels ruim 10.000 Nederlandse 'autonomen' die zich verzetten tegen gezag, weigeren belasting of huur te betalen en van een 'kwaadaardige overheid' spreken. "Het is een wereldbeeld met een slechterik."

Vatbaar voor de beweging

Volgens Kadijk zijn vooral kwetsbare mensen gevoelig voor de beweging, bijvoorbeeld als ze kampen met schulden. "Zij zijn al een beetje vatbaar voor het idee van die elite, die moet ons hebben. De soevereinen bevestigen dat beeld."

"Mensen zien de beweging als oplossing, maar daardoor gaan ze niet meer in contact met hulpverleners. Ze wijzen schuldhulpverlening of bemiddeling om uit de problemen te komen af", zegt de onderzoeker. "Dat zorgt er uiteindelijk voor dat die problemen niet opgelost worden, maar dat je nog dieper in die problemen terecht komt."

'Eerder erbij zijn'

Daarom is het zaak om mensen in een eerder stadium te bereiken. "Als die vertrouwensbreuk er niet zou zijn, dan zou ook veel van dit soort problematiek niet zo tot uiting komen", zegt ze. En dat is volgens haar een kwestie van 'hoe eerder je erbij bent, hoe eerder in gesprek gaan helpt'. "Daarin is wel winst te behalen."

"Om vanuit een gesprek al op hun hulpvraag in te gaan. Je merkt dat op een gegeven moment, als mensen er te diep in zitten, ze elke hulpverlening afwijzen. Regelingen, uitzonderingen, ze worden allemaal afgeslagen."

Gesprek aangaan

Om autonomen tot inkeer te brengen, laat het Openbaar Ministerie vooraanstaande leden uit de groep gesprekken voeren met de advocatenbroers Anker. De hoop is dat zij door die gesprekken afstand nemen van hun gedachtegoed.

In de gesprekken krijgen de autonomen een genuanceerd wereldbeeld aangeboden. De eerste signalen daarvan zijn positief, zegt Kadijk. "Het gesprek aangaan helpt."

Rapport over groeiende beweging

Vandaag kwamen de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD), de Nationaal Coordinator Terroismebestrijding en Veiligheid (NCTV) en de Nationale Politie tot verontrustende conclusies over de groeiende groep soevereinen. Vanuit aanhangers is geregeld sprake van geweldsincidenten, bijvoorbeeld in een reactie op verkeerscontroles, aanhoudingen of huisuitzettingen.

Volgens het rapport komen er meer van dit soort gewelddadige incidenten. Een klein deel van de beweging bereidt zich zelfs voor op een gewelddadige strijd tegen de Nederlandse overheid.

Risico's voor kinderen

Ook zijn er zorgen over hun kinderen, die aanhangers niet bij de overheid registeren. De beweging beschouwt de geboorteaangifte 'als het startpunt van de relatie met een kwaadaardige overheid'. Zo wordt het BSN-nummer het 'burgerslavennummer' genoemd en kinderen worden niet meer naar school gestuurd.

Het risico is dat kinderen tussen wal en schip vallen en aan het maatschappelijk zicht onttrokken worden, aldus het rapport. Het is een zorg die NTA-onderzoeker Willemijn Kadijk deelt.

'Mensen gooien de deur dicht'

"Je ziet dat kinderen niet naar school gaan, vanwege een negatief beeld over het onderwijs. Dat kan zorgen voor onderwijsachterstanden of zorgen dat het zicht op kinderen verdwijnt", zegt de onderzoeker. Ze vertelt dat sommige aanhangers naar het buitenland emigreren. "Als het zicht verdwijnt, kan dat leiden tot onveilige of onwenselijke situaties."

Volgens de Raad voor de Kinderbescherming is het 'heel lastig communiceren met een groep die de overheid niet erkent'. Kadijk herkent dat. "Mensen gooien de deur dicht en dat zorgt ervoor dat hun problemen niet opgelost worden."