Het trieste en onbekende verhaal van een Poolse bevrijder: 'Hij heeft zijn geboortedorp en familie nooit meer gezien'
Voor uw vrijheid en de onze. Dat was het motto van de Poolse soldaten die hier vochten tegen de nazi's. Michal Salewicz was zo'n strijder. Zijn keuze om te vechten veranderde uiteindelijk zijn hele leven.
Morgen is het 75 jaar geleden dat Breda door, onder meer, de Eerste Poolse Pantserdivisie werd bevrijd. Salewicz was eén van de Poolse strijders van deze eenheid. Zijn kleinzoon, journalist Koen van Groesen, maakte een documentaire over het levensverhaal van zijn grootvader. De film Mijn Poolse opa vertelt over Salewicz en de rol die de Polen in de Tweede Wereldoorlog hadden.
De vergeten Poolse veteranen
"Ik wilde in zijn huid kruipen en laten zien wat voor heldenrol de Polen in de bevrijding van Nederland gespeeld hebben. Een triest en onbekend verhaal van vergeten Poolse veteranen", vertelt Van Groesen.
Bekijk hier de trailer van de documentaire:
Michal Salewicz was 17 jaar oud toen hij werd opgeroepen als dienstplichtig soldaat in het Poolse leger. Op 1 september 1939 vielen zowel Duitsland als Rusland zijn vaderland aan. Het Poolse leger hield aanvankelijk moedig stand, maar moest zich na een aantal dagen overgeven. Salewicz vluchtte via Roemenië en kwam via Joegoslavië, Griekenland en Frankrijk in Engeland terecht. Daar sluit hij zich aan bij de Eerste Pantserdivisie van generaal Stanislaw Maczek.
Een levensveranderende keuze
"Een keuze die opa's leven compleet veranderde", vertelt kleinzoon Koen van Groesen. "Hij heeft zijn geboortedorp Sinkow en zijn familie daardoor nooit meer teruggezien." Salewicz kon na de oorlog niet terug naar zijn vaderland. Polen werd na de oorlog bezet door de Sovjet-Unie en de Poolse bevrijders werden beschouwd als verraders.
"We hebben gevochten voor niks. Nou, niet voor niks, voor de vrede van de wereld", zei Salewicz eerder. "Maar niet voor onszelf. Want de bevrijding van Polen kwam niet." In 1975 ging Salewicz voor het eerst terug naar Polen. Zijn ouders waren toen, tot zijn grote verdriet, al overleden.
'Mensen zongen Oranje Boven, ik wist niet wat dat betekende'
"Bij binnenkomst in Nederland waren de mensen een beetje bang", zei Salewicz een aantal jaren geleden tegen EenVandaag. "Maar toen ze zagen dat wij het waren, kwamen ze allemaal naar buiten om ons te groeten. Het was heel gezellig. Toen we Breda hadden bevrijd hoorde je van ver al het gezang. De mensen zongen 'Oranje boven', maar ik wist niet wat dat betekende."
In Oosterhout leerde Salewicz zijn vrouw Dina kennen. Kort na de ontmoeting moest Salewicz verder vechten met het Poolse leger. De oorlog was immers nog niet voorbij. Na de oorlog trouwden ze en kregen ze vijf kinderen, acht kleinkinderen en drie achterkleinkinderen. Salewicz overleed in 2007. Zijn as werd uitgestrooid over het Pools Militair Ereveld in Breda waar zijn gesneuvelde kameraden begraven liggen. De documentaire Mijn Poolse opa wordt aanstaande zondag getoond bij de herdenking van 75 jarige bevrijding van Breda.
Rechter bepaalt dat UWV chronisch vermoeide mensen moet keuren op arbeidsongeschiktheid, patiënten opgelucht: 'Kans om rust te krijgen'
Mensen met het vermoeidheidssyndroom ME/CVS krijgen vaak te horen van het UWV dat ze prima kunnen werken. Maar de rechter oordeelt nu dat bij de boordeling twee medische methoden onterecht niet als bewijs worden meegenomen. "Heb wat traantjes gelaten."
De hoogste bestuursrechter de Centrale Raad van Beroep (CRvB) oordeelde dat in de zaken van drie ME/CVS-patiënten de afwijzing voor een WIA-uitkering onvoldoende was gemotiveerd. Ook andere patiënten met moeilijk vast te stellen ziekten, zoals postcovid, kunnen baat hebben bij deze uitspraak.
Rechtop staan en fietsen
Twee gebruikte medische onderzoeksmethoden zijn volgens de rechters een goede manier om ME/CVS en mogelijk ook bepaalde ziekteverschijnselen bij postcovid aan te tonen. Het gaat om de zogenoemde 'kanteltafeltest' en een 2-daagse fietstest. Bij de eerste test wordt iemand op een bed rechtopgezet en de fietstest is een inspanningstest waarbij gekeken wordt hoe snel iemand herstelt.
De verzekeringsartsen van het UWV die deze patiënten beoordeelden, hadden de uitkomsten van deze methoden naast zich neergelegd. Hierdoor werd hun uitkering stopgezet of patiënten kregen deze helemaal niet. De rechter oordeelt nu dus dat dit onterecht was.
'Erkenning voor mijn ziekte'
Pepijn Konings is ME/CVS-patiënt. Hij was consultant in de IT tot 2021, maar als hij nu ergens naartoe gaat, moet hij liggend worden vervoerd. Hij heeft met spanning uitgekeken naar het oordeel van de rechter. "Ik heb wat traantjes gelaten toen ik de uitspraak hoorde", vertelt hij.
"Het betekent voor mij de kans om rust te krijgen en dat het UWV niet meer in mijn nek zit. Erkenning voor mijn ziekte en niet meer het idee hebben dat ik nog kan deelnemen aan het werkzame leven; het was heel frustrerend."
Dubbel getroffen
De uitspraak komt ook op een goed moment voor Pepijn. "Wij zijn thuis dubbel getroffen. De rechtszaak van mijn vrouw is aangehouden in afwachting van deze uitspraak en ik heb zelf volgende week een hoorzitting bij het UWV. Persoonlijk zie ik dit als een goede uitspraak."
Pepijn is patiënt bij dokter Frans Visser van de Stichting Cardiozorg, die de twee testen waar het om gaat vaak doet. "Bij zitten, staan en lopen wordt bij deze mensen de bloedstroom naar de hersenen verstoord en moeten ze gaan liggen. De vraag is dan hoe lang dat dan nodig is. Hoe ernstiger de mensen eraan toe zijn, hoe meer afwijking je vindt bij de bloeddoorstroming."
'Doorbraak na 20 jaar'
Patiëntenorganisaties en juristen strijden al jaren voor deze erkenning. "Dit is echt een doorbraak na 20 jaar, dat deze patiënten niet erkend zijn in hun ziekte. Mensen stonden echt in de kou en het is goed dat er nu wordt ingegrepen", zegt advocaat Yvonne van der Linden.
Zij vertegenwoordigt een van de mensen die de zaak tegen het UWV aanspanden. "Het UWV moet rekening houden met wetenschappelijke inzichten." Ze vindt de opstelling van de uitkeringsinstantie 'onder de maat'. Ze heeft nog tientallen cliënten, die een uitspraak verwachten. "Ik ga er vanuit dat het UWV niet alleen naar deze lopende zaken, maar ook naar afgeronde zaken gaat kijken."
'Mensen in armoede geraakt'
Voor Ynske Jansen van de steungroep ME en arbeidsongeschiktheid voelt de uitspraak als een grote overwinning. "Dat betekent voor deze patiënten, en voor alle patiënten in de toekomst, dat ze als ME-patiënt serieus genomen moeten worden. UWV-artsen moeten er rekening mee houden dat de ziekte erger wordt door inspanning."
De uitspraak is een doorbraak en opluchting voor haar achterban, zegt Jansen. "Zo ver zijn we nog nooit gekomen." Ook voor UWV-cliënten die in het verleden beoordeeld zijn, hoopt Jansen dat dit gevolgen heeft. "Er zijn mensen die in de armoede zijn geraakt, die hun huis hebben verloren of hun relatie. Dit is een ziekte waar mensen bijna nooit van genezen. Dus levenslang heeft het gevolgen voor mensen hun bestaan. Dat onrecht moet recht worden gezet."
UWV gaat dossiers opnieuw bekijken
In een reactie laat het UWV weten dat ze op korte termijn de dossiers van de drie cliënten met ME/CVS opnieuw zal bekijken. De visie van de door de CRvB aangestelde deskundige wordt meegenomen voor het vaststellen van de belastbaarheid van de cliënt, is de belofte. "Dit gebeurt op korte termijn. Daarnaast zal na een verdere bestudering van de uitspraak gekeken worden naar de gevolgen van de uitspraak voor de uitvoering van sociaal-medische beoordelingen en bezwaar- en (hoger)beroepszaken."
Op de vraag wat de uitspraak betekent voor het oordeel over oude, lopende en toekomstige beoordelingen reageert het UWV: "We starten met het bekijken van de dossiers van de drie cliënten, waarover de CRvB vandaag uitspraak heeft gedaan. Daarnaast vindt een verdere bestudering van de uitspraak plaats en wat dit voor mogelijke gevolgen heeft voor onze sociaal-medische dienstverlening."