De Tweede Kamer heeft ingestemd met de nieuwe pensioenwet. Als ook de Eerste Kamer groen licht geeft, gaat het systeem volledig op de schop. In het kader van EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie willen weten over het nieuwe pensioenstelsel.

Want wat verandert er nu precies in het nieuwe systeem? Bijzonder hoogleraar fiscaal pensioenrecht Herman Kappelle van de Vrije Universiteit Amsterdam beantwoordt deze en nog 7 andere van jullie vragen over het nieuwe pensioenstelsel.

1. Waarom komt er een nieuw pensioenstelsel?

"Het huidige pensioenstelsel is niet meer van deze tijd. We beloven in dat systeem dingen die we niet waar kunnen maken. Zo werden de pensioenen afgelopen jaren niet of nauwelijks geïndexeerd en soms zelfs gekort. En dat terwijl de pensioenfondsen goede rendementen behaalden met hun beleggingen. Maar door de lage rente was er binnen de regels geen ruimte om de pensioenen te verhogen. Daarom is het nodig om het pensioenstelsel fundamenteel aan te passen, dat lukt niet met enkele aanpassingen."

"Het huidige systeem is heel erg gericht op zekerheid. De zekerheid dat je bij je pensionering een vast bedrag per maand krijgt dat daarna niet meer verandert. Daarvoor moeten pensioenfondsen grote buffers aanhouden, zeker nu er door de vergrijzing steeds meer mensen een pensioen ontvangen. Maar zekerheid kost veel geld, voor het aanleggen van buffers moet je veilige beleggingen doen en die renderen minder."

"De arbeidsmarkt is de laatste decennia echter drastisch veranderd. Mensen werken niet meer 40 jaar bij dezelfde baas en daarmee is hun pensioenopbouw ook minder rechtlijnig. Bovendien zijn steeds meer mensen zelfstandig ondernemer (zzp'er) en die bouwen relatief weinig pensioen op. Een stelsel dat is gebouwd op zekerheid past gewoon niet meer bij een arbeidsmarkt die veel flexibeler is geworden."

2. Waarin verschilt het huidige pensioenstelsel van het nieuwe?

"Het doel van het huidige pensioenstelsel is om mensen bij hun pensionering een vaste uitkering te geven die ongeveer 75 procent is van het gemiddelde salaris dat je tijdens je werkzame jaren hebt verdiend. Dat doel verandert niet in het nieuwe pensioenstelsel, maar de hoogte van de uitkering staat straks niet meer vast voor de rest van je leven."

"Nu is het zo dat de hoogte van je uitkering vaststaat als je met pensioen gaat, maar de premie is variabel: aan het begin van je werkzame leven betaal je minder premie en naarmate je ouder wordt gaat de premie omhoog. In het nieuwe systeem wordt dat omgedraaid: het premiebedrag staat vast, maar de hoogte van de uitkering wordt variabel."

"Pensioenfondsen maken een schatting van hoeveel rendement ze moeten behalen om bij je pensionering genoeg pensioen uit te kunnen keren. Aan de hand daarvan bepalen ze de hoogte van je premie en zetten ze dat bedrag vast. Hoe hoog je premie wordt, hangt straks dus alleen nog af van bij welk pensioenfonds je zit en hoe het deelnemersbestand er daar uitziet. Wel is het premiebedrag maximaal 30 procent van je salaris, want dat is wettelijk vastgesteld."

3. Gaat mijn pensioen omhoog of omlaag in het nieuwe systeem?

"Dat is niet te zeggen. In het nieuwe systeem verschuift het risico van de pensioenfondsen richting de mensen die pensioen opbouwen. De pensioenfondsen schatten hoeveel rendement ze moeten behalen, maar er is natuurlijk geen zekerheid dat die rendementen daadwerkelijk behaald zullen worden. Wel is de verwachting dat de financiële markten op de lange termijn - en bij pensioenopbouw spreek je over tientallen jaren - een stijgende lijn laten zien, waardoor de beleggingen genoeg opleveren voor voldoende pensioen."

"Tegelijkertijd wordt de uitkering dus wel variabel, waardoor de hoogte ieder jaar omhoog of omlaag kan gaan, afhankelijk van de economische ontwikkelingen. Het is dan ieder jaar afwachten of de beurskoersen zijn gestegen of gedaald. Omdat pensioenfondsen geen grote buffers meer hoeven aan te leggen in het nieuwe systeem kunnen ze wel grotere risico's nemen en daarmee ook hogere rendementen behalen. Waarschijnlijk zal de hoogte van de uitkeringen in de toekomst daarom hoger komen te liggen dan in het huidige systeem het geval zou zijn geweest."

Bron: Privéfoto

4. Wie beheert je persoonlijke potje en kan dat leegraken?

"Pensioenfondsen blijven ook in het nieuwe stelsel verantwoordelijk voor het beheren van je persoonlijke potje. In theorie kan je potje leegraken, je premie wordt immers belegd. Maar het is nog nooit gebeurd dat de totale beurswaarde binnen een jaar volledig verdampte, dus de kans dat zoiets gebeurt is puur theoretisch."

"Bovendien wordt er niet alleen maar in risicovolle aandelen belegd. Natuurlijk is er het risico dat je straks mindere jaren hebt waarin je pensioen omlaag gaat, maar de uitkering blijft in alle gevallen levenslang, dus het bedrag kan daarna ook altijd weer omhoog gaan."

5. Wat betekent het nieuwe systeem voor mensen die nu al met pensioen zijn?

"Dat hangt ervan af of je pensioen ontvangt van een fonds of een verzekeraar. Pensioenfondsen kunnen ervoor kiezen om de uitkeringen van mensen die nu al met pensioen zijn over te hevelen naar het nieuwe systeem, maar dat is niet verplicht. Ieder pensioenfonds maakt daarin een eigen afweging. Als jouw pensioen wordt overgeheveld, gelden de regels van het nieuwe stelsel en wordt je uitkering dus ook variabel. Voor mensen die pensioen ontvangen van een verzekeraar verandert er niets."

6. Hoe ziet de overgangsregeling voor mensen die pensioen hebben opgebouwd in het huidige stelsel eruit?

"Ook dat hangt ervan af of je bij een fonds of een verzekeraar pensioen opbouwt. Pensioenfondsen moeten straks alles omzetten naar het nieuwe systeem. Daar hebben ze tot 1 januari 2027 de tijd voor, maar de verwachting is dat een aantal fondsen al eerder de overstap zal maken. Ze kijken dan naar hoeveel pensioen je tot nu toe hebt opgebouwd en berekenen wat de waarde daarvan is in het nieuwe systeem. Aan de hand daarvan schatten ze hoeveel rendement ze moeten behalen en welk premiebedrag daarbij hoort."

"De ongeveer 1 miljoen Nederlanders die pensioen opbouwen bij een verzekeraar in de vorm van een pensioenkapitaal dat bij pensionering wordt omgezet in een levenslange periodieke uitkering, mogen in principe in het oude systeem blijven. Werkgevers beslissen na overleg met vertegenwoordigers van de werknemers, zoals een Ondernemingsraad (OR), of de pensioenen wel of niet naar het nieuwe systeem worden overgeheveld."

"Als je werkgever besluit om in het huidige stelsel te blijven verandert er dus niets en ontvang je bij je pensionering een uitkering met een vast bedrag. De hoogte daarvan zal waarschijnlijk wel een stuk lager zijn dan bij een variabele uitkering, zo is de verwachting. Want meer zekerheid kost nu eenmaal een hoop geld."

"Mensen die een rechtstreeks verzekerd pensioen hebben in de vorm van een vaste periodieke uitkering hebben overigens geen keuze: hun pensioen moet, net zoals bij de fondsen, wél worden omgezet naar het nieuwe stelsel. Ook de verzekeraars hebben daar tot 1 januari 2027 de tijd voor."

7. Komen er ook mogelijkheden voor zzp'ers om pensioen op te bouwen?

"Daar wordt op dit moment naar gekeken door de politiek en pensioenfondsen. Ze kunnen nu een lijfrenteverzekering afsluiten, maar veel zelfstandige ondernemers kiezen daar toch niet voor. Ook in het nieuwe pensioenstelsel heb je een werknemer-werkgeverrelatie nodig om pensioen op te bouwen, dus dat lost niet op dat zzp'ers minder of zelfs geen pensioen opbouwen."

"De politiek wil daarom experimenteren met zzp'ers die zich kunnen aansluiten bij een pensioenfonds. Die willen dat op zich wel faciliteren, maar alleen als zzp'ers verplicht worden om zich aan te sluiten. De politiek wil zo'n verplichting echter (nog) niet."

8. Wat betekent het nieuwe systeem voor mensen die nu geen pensioen opbouwen?

"Mensen die in het huidige stelsel geen pensioen opbouwen via hun werkgever gaan dat in het nieuwe systeem ook niet doen. Wel kun je pensioen opbouwen via een lijfrenteverzekering. De mogelijkheden om als particulier een eigen pensioen op te bouwen bij een verzekeraar worden in het nieuwe systeem verruimd, dus het wordt iets makkelijker om via die weg alsnog pensioen op te bouwen."

"Daarnaast is de leeftijd waarop je in de pensioenregeling moet worden opgenomen straks 18 jaar. Dat is nu nog 21 jaar, dus jongeren die in dienst zijn bij een werkgever gaan eerder pensioen opbouwen."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."