Het mondkapje als 'alarmerende herinnering' helpt ons volgens deze gedragswetenschapper bewust te blijven van de gevaren van corona

Het dragen van mondkapjes wordt voorlopig niet verplicht. Het kabinet benadrukt dat nog niet is aangetoond of mondkapjes medisch effect hebben. Maar gezichtsbedekking zou wel op een psychologische manier kunnen bijdragen aan de bestrijding van het virus.

Een straatbeeld vol mondkapjes zou mensen alarmeren. "Het maakt ze bewust van de aanwezigheid van het virus", verklaart gedragswetenschapper en RIVM-adviseur Andrea Evers. "Het psychologisch effect, een alarmerende herinnering, is minstens net zo groot als het medische effect."

Een gezonde levensstijl is ook niet altijd leuk

"We moeten mensen er ook aan blijven herinneren gezond te eten," zegt Evers. "Een gezonde levensstijl vinden we niet allemaal altijd even leuk." Door het thema onder de aandacht te brengen, blijven mensen ermee bezig.

Evers zag dat vooral aan het begin van de coronacrisis bij veel Nederlanders de alarmbellen afgingen. "Nu verdwijnt die urgentie, waardoor steeds minder mensen de maatregelen strikt blijven volgen, daardoor neemt het aantal besmettingen weer toe."

Communicatie is cruciaal

Als je gedragsverandering wil moet je daar alle aandacht op richten, ziet ook Evers. "Mensen hebben helemaal geen zin in in beperkingen, dus het is vaak heel makkelijk om je niet aan de maatregelen te houden." De communicatie vanuit de overheid is daarom cruciaal om mensen wakker te houden.

"Het kabinet kan wel met nieuwe maatregelen komen, maar zolang er niet meer communicatie komt, hebben ze geen zin." Eén van de oorzaken van het toenemende aantal besmettingen is volgens Evers het feit dat er geen regelmatige persconferenties meer zijn.

Niet de wereld van toen

Door het mondkapje krijgen mensen een cue. "Ze zien ineens in dat het niet meer de wereld van toen is, we leven nu in een coronawereld," legt de hoogleraar gedragswetenschappen uit. "Het psychologisch effect kan zelfs effectief tot een vermindering van coronagevallen leiden."

Evers begrijpt de beslissing van het kabinet om mondkapjes niet te verplichten. "Een maatregel die tot iets beperkends zorgt, zal niet snel worden ingevoerd. Er komt dan ook terechte kritiek op, omdat er niet voldoende medisch bewijs is."

Verplichting zorgt voor minder draagvlak

Hoe groot het psychologische effect van een mondkapje ook is, "Een mondkapje puur om psychologische redenen verplicht stellen zal niet snel gebeuren," verwacht Evers. "Maar we geven patiënten ook geen placebo-pil, hoe erg we ook weten dat het wel helpt. Puur omdat het ethisch gezien niet verantwoord is."

Daarnaast is het zo dat een verplichting van een mondkapje juist voor minder draagvlak zorgt. "Terwijl als je goed blijft communiceren, dan gaan mensen vanzelf wel vrijwillig mondkapjes dragen omdat ze de urgentie voelen."

Mondkapje als communicatiemiddel

Een mondkapje kan er echter ook voor zorgen dat mensen zich veiliger voelen en zich juist minder bezighouden met de regels. "Daarom is het belangrijk om te weten dat de mondkapjes alleen nooit voldoende zullen zijn," zegt ze. "Het is een waarschuwingssignaal. Het is eigenlijk een communicatiemiddel geworden." En die communicatie zorgt op z'n beurt weer voor een psychologisch effect.

Volgens haar zou het kabinet nu vooral heel erg moeten investeren in betere communicatie, en als ze strengere maatregelen overwegen, dan is dat aanvullend. "Extra communicatie is veel makkelijker toe te passen dan het opleggen van en nieuwe maatregelen en verplichtingen.

Zelf in de hand

"Er is veel te veel aandacht voor het medische aspect," vindt Evers. "Maar we hebben het eigenlijk gewoon zelf in de hand met ons gedrag. Een groot deel is puur psychologisch."

Op het ministerie van Volksgezondheid zal vrijdag een gesprek met deskundigen plaatsvinden. Het kabinet gaat het Outbreak Management Team (OMT) om een advies vragen over het gebruik van mondkapjes.