Het 'giftigste' terrein van Nederland wordt eindelijk aangepakt, maar zorgen bij omgeving blijven

Het vervuilde voormalige EMK-terrein in Krimpen aan den IJssel wordt na ruim 40 jaar een bedrijventerrein. Omwonenden maken zich zorgen over de werkzaamheden en de gemeente wil minder aan het Rijk gaan betalen voor de grond dan afgesproken.

"Ik kan het precies zien als ze aan het werk gaan", zegt Arjan de Bruin. Hij is eigenaar van een cosmeticabedrijf naast het EMK-terrein en maakt zich zorgen.

'Heel smerige grond'

"De vorige keer dat de boel hier werd opengetrokken, waaide het zand alle kanten op. Het lag bij ons binnen en aan de overkant op het terras. Het gaat om heel smerige grond." De Bruin doelt op de ongeveer 5,5 hectare van het terrein die van 1970 tot 1980 werd gebruikt door chemisch afvalverwerker Exploitatie Maatschappij Krimpen (EMK).

Maar de afvalverwerker hield zich niet aan de regels, vertelt Remi Poppe die destijds bij het SP MilieuAlarmteam zat. "Ze lieten het gewoon via geheime leidingen rechtstreeks de sloot inlopen."

Celstraffen

Ook dumpte EMK een deel van het chemisch afval in oude kelders of rechtstreeks in de grond van het terrein. Het gaat om veel verschillende stoffen, van bijna pure olie en teer tot kankerverwekkende PAK's en fenolen.

Na het faillissement van EMK kwam het terrein in 1986 in handen van de overheid. De toenmalige directeuren van het terrein moesten voor de illegale dumping en lozing een celstraf uitzitten en een boete betalen. Maar dat was bij lange na niet genoeg om alle kosten voor het opruimen of reinigen te dekken.

Terrein ingepakt

Om te voorkomen dat de stoffen in de bodem verder zouden verspreiden, is het voormalige EMK-terrein in de jaren 80 en 90 'ingepakt' met een zogenoemde IBC-maatregel: isoleren, beheersen en controleren. Aan de waterzijdes kwam een extra damwand en de bovenkant van het terrein kreeg een dikke asfaltlaag. Kosten: ergens tussen de 20 en 40 miljoen gulden.

Het bleek niet voldoende. In 1994 ontstonden scheuren in het asfalt. De druk onder de grond was te groot. Er moest een pomp komen om het grondwater sneller af te voeren en zo de druk te verminderen. Ook dat had een prijskaartje: de pomp kost zo'n 250.000 euro per jaar.

Middenin de Randstad

Het terrein ligt middenin de Randstad en zou goed gebruikt kunnen worden als het schoner zou zijn. Daarom kocht de gemeente Krimpen aan den IJssel in 2017 de grond voor iets minder dan 3 miljoen euro.

De belangrijke afspraak: het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zorgt ervoor dat het terrein schoon genoeg is om in zijn geheel bebouwd te worden.

Helemaal bebouwen kan niet meer

Maar het hele terrein bebouwen blijkt niet meer mogelijk. Toen in 2019 begonnen werd met de eerste werkzaamheden, bleek al snel dat de problemen groter waren dan verwacht. Het project kwam binnen een jaar stil te liggen.

"Er was meer vervuiling aangetroffen dan verwacht, die zat ook dieper in de grond. Er bleek bovendien PFAS in het grondwater te zitten en de thermisch te reinigen grond konden ze niet kwijt", vertelt ondernemer De Bruin, die sinds dat moment de situatie nauwlettend in de gaten houdt.

Nieuw plan

In april 2023 was het nieuwe, aangepaste plan klaar en werd het ingediend bij de provincie als Uitvoeringsplan 2.0. In dat plan is rekening gehouden met verstevigde damwanden door zogenoemde grout-ankers. En met de extra gevonden vervuiling die niet weggehaald kan worden en dus afgedekt moet zijn. Daardoor is een deel van het terrein niet langer bruikbaar voor bedrijfsgebouwen.

En dat is waarover wethouder in Krimpen aan den IJssel Hugo van der Wal kritisch is. "Een onderdeel van de overeenkomst was dat het hele terrein bebouwd zou kunnen worden. Dat gaat niet meer lukken. Dus dat soort zaken geven ons wel aanleiding om met het Rijk te zitten. Om uiteindelijk toch te zeggen: hier betalen we niet voor, of in ieder geval niet volledig." Ook zegt de gemeente niet te willen opdraaien voor onvoorziene kosten als de sanering klaar is.

60 miljoen euro

Bovendien kost het nieuwe saneringsplan meer geld dan oorspronkelijk begroot. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat had oorspronkelijk rekening gehouden met zo'n 30 tot 40 miljoen euro voor de sanering.

Dat bedrag loopt nu op naar een verwachte 60 miljoen euro, waarvan 55 miljoen door het ministerie moet worden betaald. De rest komt vanuit de provincie Zuid-Holland en de gemeente Krimpen aan den IJssel.

Bezwaarschrift

Intussen dient ondernemer De Bruin met het Comité Betere Aanpak EMK-gifterrein een bezwaarschrift in. "Wat je krijgt is een terrein waar niet meer aan de waterkant gewerkt kan worden. In de achterkamertjes is het plan steeds verder uitgekleed en daar heeft niemand meer wat over te zeggen gehad."

Hij wil dat het project stilgelegd wordt en er opnieuw wordt gekeken wat het beste gedaan kan worden. "Wij willen dat we het daar weer over hebben en dan pas beslissen of we door moeten gaan."

'Genoeg kennis van de ondergrond'

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat laat in een reactie weten dat het zich geen zorgen maakt over de verdere verloop van het saneringsproject. "Net zoals bij elke andere bodemsanering kunnen bij de daadwerkelijke sanering/ontgraving zaken naar voren komen die vooraf door middel van bodemonderzoek nog niet in beeld waren", zegt een woordvoerder.

"Er is genoeg kennis van de ondergrond en de verontreinigingssituatie op het EMK-terrein om tot een veilige en verantwoorde uitvoering van de bodemsanering te komen."

'Geschikt voor beoogde gebruik'

Ook in de toekomst voorziet het ministerie geen problemen met het terrein. "Na afronding van de sanering is het terrein geschikt voor het beoogde gebruik en bedrijven die zich daar vestigen ondervinden dan geen problemen met betrekking tot gezondheid of milieuschade", zegt de woordvoerder.

"Wel gelden er gebruiksbeperkingen voor de ondergrond onder de leeflaag. Bij het naleven van deze beperkingen, voorzien we geen problemen." Ook zegt het ministerie opnieuw in gesprek te zijn met de gemeente over de koopovereenkomst, om te kijken 'of er een aanvulling of aanpassing nodig is'.