'Heel veel families in Nederland hebben nog iets op zolder liggen', maar lang niet alle roofkunst komt in museum terecht

Pas goed op als je je zolder opruimt, ook jij kunt een schat op zolder hebben liggen volgens Jos van Beurden. Een Frans echtpaar vond een zeldzaam Afrikaanse masker en verkocht het voor 150 euro aan een kunsthandelaar, die er miljoenen mee verdiende.

Het Franse echtpaar hield twee jaar geleden een grote schoonmaak in hun vakantiehuisje. Ze vonden wat houten erfstukken, waaronder een Afrikaans masker. Ze verkochten het voor 150 euro, tot ze er later achterkwamen dat de antiquair die het kocht, het voor heeft 4,2 miljoen doorverkocht.

Iets op zolder vinden

Het echtpaar spande een zaak aan, want ze vonden dat ze misleid waren. De kunsthandelaar wist volgens het echtpaar dat het Afrikaanse masker zeldzaam was. Het bleek om een Ngil-masker te gaan uit Gabon, roofkunst. Gisteren werd besliste de rechter dat het geen misleiding was. De antiquair was nog bereid om 300.000 euro te betalen, maar dat accepteerden de kinderen van het Franse echtpaar niet.

Zulke waardevolle vondsten zijn volgens onderzoeker naar koloniale collecties en teruggavekwesties Jos van Beurden niet uniek. "Er zijn heel veel families in Nederland die nog iets op zolder hebben liggen", vertelt hij.

Bron: AFP

Bijzondere vondsten in Nederland

Zelf wordt Van Beurden regelmatig gebeld door mensen die iets op zolder hebben gevonden, vertelt hij. "Laatst nog door iemand die allemaal objecten uit Papoea had zei: 'Ik word oud, mijn kinderen zijn niet geïnteresseerd, het mag van mij terug naar Papoea'."

Laatst was Van Beurden nog bij een familie die een bijzondere houten wandelstok hadden gevonden. "Dat was een houten wandelstok, met het hout door elkaar heen geweven. Ze hielde er rekening mee dat het geroofd was uit een paleis, uit een huis waar de eerste president van Indonesië Soekarno ook kwam."

Weten bij wie je terecht kunt

Soms leiden dit soort telefoontjes ook echt tot teruggave van kunstitems. "Maar heel vaak beschikken mensen niet over de contacten om dat ook echt te doen."

In het geval van het Franse echtpaar claimde de regering van Gabon het masker ook. Ze wilden het terug hebben. "Maar meestal krijg je zo'n claim niet", vertelt roofkunst-expert Van Beurden.

Teruggave uit privécollectie lastig

Voor een land is het ook erg moeilijk om roofkunst uit een privécollectie terug te eisen. "De rechter heeft daar niks over te zeggen, tenzij het aantoonbaar gestolen is. Maar als een kunsthandelaar het keurig gekocht heeft, is dat bewijs er niet", zegt Van Beurden. "Het beleid van landen als Frankrijk en Nederland is, als het om teruggeven van roofkunst gaat, alleen gericht op het teruggeven van objecten uit rijkscollecties. Dus uit de grote musea, niet uit particulier bezit of uit de kunsthandel."

Ook aan de andere kant van de wereld vindt deze discussie plaats. Indonesië zit er nu over te denken om Boeddha-hoofden die afkomstig zijn uit de Borobudur-tempel, terug te vragen. "Maar daar doen zich dus ook dit soort problemen voor", vertelt Van Beurden. "Het Nationaal Museum van Wereldcultuur heeft meerdere hoofden, die zouden ze terug kunnen krijgen. Maar het Rijksmuseum heeft er ook één die van een particuliere collectie is."

Bron: AFP

Terugkopen voor enorme bedragen

De meeste handelaren 'duiken', als het gaat over teruggave van roofkunst, vertelt de expert. "Maar sommigen willen er wel over nadenken." Als is het bedrag neertikken wat een handelaar ervoor wil hebben, vaak wel een probleem.

"Dat zijn vaak enorme bedragen. Maar landen hebben daar niet altijd een potje voor." Zulke bedragen zijn ook niet altijd te verdedigen naar de belastingbetaler, zegt Van Beurden. "Want dan gaan dus belastingenten gebruikt worden om handelaren grote bedragen te geven."

Fonds om kunst terug te krijgen

Van Beurden hoopt dat de Verenigde Naties of de Europese Unie een soort fonds oprichten, om dit soort kunst terug te kunnen krijgen.

"Dat kan bijvoorbeeld een fonds zijn met een paar miljoen euro erin, waarmee objecten die in de handel of op veiligen verschijnen en die heel belangrijk zijn voor een land van herkomst, teruggekocht kunnen worden."