De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Social media zoals Tiktok zijn voor veel jongeren een vraagbaak voor medische informatie. Vooral voor specifieke vrouwen-aandoeningen zijn er veel influencers die zonder medische scholing behandelingen aanraden. Artsen maken zich zorgen.

Niet-medisch geschoolde influencers winnen terrein, blijkt uit gesprekken met TikTok-dokter Annemie Gallimont en gynaecoloog Yvonne Louwers. Zij zien dat jonge vrouwen met klachten gerelateerd aan de menstruatie steeds vaker na hun doktersbezoeken ook online naar informatie bij influencers zoeken. Soms heeft dit schadelijke gevolgen.

Oplossing voor PCOS

De 29-jarige Iesja Westerbeek kan hierover meepraten. Zij heef al langer last van een onregelmatige menstruatie en heeft de diagnose polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS). De afgelopen jaren probeert ze er alles aan te doen om regelmatig ongesteld te worden."Ik ben van alles gaan onderzoeken over wat er mee te maken had, om die cyclus wat regelmatiger te krijgen", vertelt ze.

Ze komt online terecht bij verschillende influencers die beloven de oplossing te hebben. "Ze speelde in op het weer krijgen van een regelmatige cyclus. En dat wilde ik, dat was van jongs af aan mijn doel. Ik ben altijd op zoek naar een manier dat het me lukt."

PCOS klachten werden erger

2 maanden lang slikt Iesja supplementen die door influencers werden aangeprezen. Ze kosten haar 150 euro per maand, maar lijken uiteindelijk niet te helpen. "Het ging niet beter en toen dacht ik, dan stop ik hier gewoon mee." Het slikken van de supplementen maken haar PCOS klachten juist erger.

"Het zijn vaak influencers die ook PCOS hebben en dat maakt het heel herkenbaar", legt Iesja uit over haar eerdere beslissing om advies van influencers op te volgen. "Als het voor hen werkt, wil je geloven dat het ook voor jou werkt."

Advies zonder medische kennis

Onderzoek van KNMG en NOS uit 2024 laat zien dat 50 procent van de 670 ondervraagde artsen wekelijks te maken hebben met patiënten die gedachte als die van Iesja delen.

Recenter wetenschappelijk onderzoek naar influencers en klachten van onregelmatige menstruatie laat zien dat TikTok-videos over PCOS veel jonge vrouwen aantrekken. Maar de kwaliteit van de informatie die ze brengen is laag. "De meeste video's zijn gemaakt door niet-medische opgeleide mensen die behandelopties voorstellen zonder kennis van zaken te hebben." Zo staat te lezen in het medische tijdschrift Healthcare.

Vrouwen voelen zich niet gehoord

Ook gynaecoloog Yvonne Louwers weet uit ervaring dat Iesja niet de enige is. Veel vrouwen met PCOS voelen zich bij hun arts niet genoeg gehoord en gaan dan zelfstandig op zoek.

"Bij PCOS hebben vrouwen een onregelmatige of helemaal weg blijvende menstruatie. Je ziet in de baarmoeder een heleboel kleine eiblaasjes die niet uitrijpen", legt ze uit. "En daar komen dan klachten bij zoals een lager zelfbeeld, eetstoornissen, depressieve gevoelens en angstklachten."

Misinformatie op TikTok

Louwers heeft begrip voor de vrouwen die bij influencers uitkomen maar vindt het van belang dat reguliere artsen hier meer grip op krijgen, want zeker 60 procent van wat jonge vrouwen op TikTok-filmpjes zien is onjuiste informatie.

"Ik zie ook meer supplement gebruik, vitamines bijvoorbeeld en extracten van met wortelgras gevoerde runderen, dat heeft simpelweg niet een bewezen effect. Het kost vaak veel geld en heeft niet het effect wat je zal willen."

Schadelijke adviezen

Het blijft volgens Louwers niet bij 'weggegooid geld', het opvolgen van dit soort adviezen zorgt ook voor echte schade, weet zij. "Vrouwen krijgen door het afgaan op influencers een vertraging bij waar het echt om gaat: een goed en volledig beeld van hun ziekte krijgen."

"Bijvoorbeeld over suikerinname of wel of niet sporten. Ik heb gezien dat vrouwen wordt aangeraden niet te sporten, terwijl bewegen juist goed is." Ze heeft het dan over filmpjes waarop influencers - met en zonder PCOS - vertellen dat vrouwen met dit syndroom bijvoorbeeld niet moeten hardlopen. Dat zou een stressreactie veroorzaken in het lichaam.

Tegengeluid

Annemie Gallimont is lid van Dokters Vandaag, een collectief van artsen dat probeert via TikTok de juiste informatie bij mensen te krijgen. Dat wil zeggen; informatie die gebaseerd is op medische richtlijnen.

"Ik heb een gluur-account waarop ik afdaal om op mijn vakgebied in de krochten van het internet te kijken. Daar lees je dan dingen met de titel: 'wat je dokter je niet vertelt' en 'ze doen te weinig onderzoek ' of ' gebruik geen crème'." Gallimont probeert daar de juiste medische informatie voor in de plaats te stellen.

Patiënten niet veroordelen

"Ik zie dagelijks de mensen in mijn spreekkamer die last hebben van wat er gebeurd is via een influencer", gaat ze verder.

"Dan dacht ik hoe kan je dat nou geloven, maar dat werkt niet. Je moet eigenlijk zeggen: wat fijn dat je zelf onderzoek hebt gedaan. En dan iemand bij de hand nemen."

'Ik voel me weer gezond'

Ook Iesja zocht uiteindelijk medische hulp bij een echte dokter. Ze kon terecht bij een psychiater en kreeg antidepressiva om de mentale klachten die door PCOS worden veroorzaakt te reguleren. "De paniek werd getriggerd door de hormonen die vrijkomen", vertelt ze.

"Maar dit is een behandeling die bij mij heel goed werkt. Ik word nog steeds niet regelmatig ongesteld, maar ik voel me nu eindelijk weer een beetje mezelf. Ik voel me weer gezond."

'Dodenweg' wordt hij genoemd, de rijksweg N36 tussen Ommen en Almelo. Jaarlijks vallen er slachtoffers. Ook deze maand kwamen er twee mensen om het leven. Wat maakt de N36 zo gevaarlijk?

Deze week was het opnieuw raak op de N36. Een bestuurder raakte gewond bij een botsing tussen een busje en een vrachtwagen. Twee weken geleden verongelukten bij een frontale botsing tussen een auto en een kleine vrachtwagen twee mannen. Eind februari viel er een zwaargewonde op de weg. In nog geen half jaar tijd vielen er 3 doden en 7 gewonden op de 36 kilometer lange weg.

Gevaarlijke situaties met inhalen

De lijst met (ernstige) ongevallen is nog veel langer. Vrachtwagenchauffeur Gert van het Almelose Bolk Transport snapt wel waarom de N36 een 'dodenweg' genoemd wordt. Hij zit zo'n 3 keer per week op de weg en ziet het vaak misgaan.

De gevaarlijke situaties ontstaan met name wanneer mensen gaan inhalen. "Dat mag niet, maar mensen proberen het toch, vooral als ze achter een vrachtauto zitten."

'Het gaat vaak nét goed'

Een vrachtwagen is lang en gaat niet snel. Een ander probleem op de weg is dat je geen kant op kunt als er plots een tegenligger is. "Je hebt niet veel ruimte om uit te wijken hier."

Zo zat hij een keer achter een personenauto die heel langzaam reed. De persoon die weer achter Gert reed dacht dat hij alleen de vrachtwagen moest inhalen waardoor hij én de vrachtwagen én de auto moest inhalen. Het gaat vaak maar nét goed, zegt hij.

Een fout kan fataal zijn

Wat ook een probleem is, zijn de te korte op- en afritten op sommige plekken. "Dat maakt invoegen moeilijk." En vooral in de ochtend en avond is het 'gigantisch druk', vertelt chauffeur Gert. Maar ondanks die drukte zijn ze ook bezig met hun telefoon.

Het is overigens niet zo dat mensen gevaarlijker rijden op een N-weg, zegt Fieke van Schaik van de ANWB. "Wat je op de N36 ziet, en ook op andere N-wegen, is dat op stukken waar geen middenberm is, je heel snel op de andere kant van de weg kan komen. En dan is een fout fataal."

Relatief veel doden

Op N-wegen vallen relatief gezien de meeste verkeersdoden, zo'n 20 procent van de verkeersdoden valt op een rijksweg. Dat zit hem dus met name in hoe de wegen zijn ingericht, legt Van Schaik van de ANWB uit. Ze zijn vaak tweebaans, met beide rijbanen een andere richting op.

De wegen zijn daarnaast vaak smal en er zijn weinig uitwijkmogelijkheden in de berm. "Als er een korte berm naast zit en je raakt van de weg, dan beland je bijvoorbeeld snel in een sloot." Een ander probleem wat op veel N-wegen speelt, is een korte invoegstrook, er is vaak weinig ruimte om in te voegen.

Alle N-wegen een middengeleider

Niet alleen op de N36 maar op alle N-wegen zouden de rijbanen gescheiden moeten worden. "Dus zo'n geleiderail op de middenberm, is is daar heel belangrijk voor", zegt Van Schaik. De politiek heeft 200 miljoen gereserveerd om alle gevaarlijke N-wegen aan te pakken. "Daarmee kun je maar een heel klein stukje weg aanpakken, terwijl daar eigenlijk veel meer voor nodig is."

Alleen al voor het aanpakken van de hele N36 is 300 miljoen euro nodig, becijferde Rijkswaterstaat. Volgens Van Schaik lijkt verkeersveiligheid geen prioriteit voor dit kabinet. In deze kabinetsperiode is geen extra geld vrijgemaakt voor verkeersveiligheid, die 200 miljoen stamt al uit 2022, legt ze uit. "Er is nu geld nodig."

Minister heeft plan voor rijbaanscheiding N36

In een reactie op uitspraken van de gemeente Almelo laat minister van Infrastructuur en Waterstaat, Barry Madlener, weten nog voor de zomer met een plan te komen voor de N36. Madlener zegt dat nu wordt gekeken hoe de weg op korte termijn over de gehele lengte veiliger kan worden gemaakt. "Ik ben nu aan het kijken of we toch over de hele lengte de rijbaanscheiding kunnen aanleggen", zegt hij tegen EenVandaag.

Extra wensen, zoals verbreding of het aanpassen van viaducten, kunnen niet worden ingewilligd. De minister noemt dat 'luxe' waar op dit moment geen geld voor is. "We moeten echt binnen het budget werken, dat is een slechte boodschap aan de gemeente, maar het is niet haalbaar." Madlener zegt voor de zomer met een plan te komen.