Mensen die worden opgenomen met psychische worden daar afgeschermd van gevaren in de buitenwereld. Intussen kunnen ze wél vaak online hun eigen gang gaan. Op internet, via de smartphone, Twitter of Facebook: alles is gewoon beschikbaar voor mensen die zijn opgenomen in een kliniek. De soms keiharde buitenwereld komt alsnog ongefilterd binnen, met alle gevaren die daar bij horen.

Geertje Paaij schreef het boek ‘Als je brein je bedriegt’ over de ervaringen met haar zieke dochter, die werd opgenomen voor schizofrenie en verslaving. Het gebruik van sociale media leidde voor haar dochter tot grote problemen. "Ze is verschillende keren opgenomen geweest. In die tijd liet ze foto’s aan me zien", vertelt Paaij. "Dan zei ze: ‘Kijk, ik heb contact met die en die gast via Facebook.'" Aan opmerkingen over dat contact had haar dochter geen boodschap, ze ging er mee door.

‘Ze zetten een pistool op haar hoofd’

De situatie ontspoorde. "'s Avonds mocht ze van de kliniek naar buiten. Toen heeft ze een trein naar die 'vriend' genomen. Hij bleek een crimineel te zijn." De man nam Paaijs dochter mee naar een pooier, die dreigde haar in de prostitutie neer te zetten. "Ze zetten een pistool op haar hoofd. Uiteindelijk is ze uit een raam gesprongen vanaf de eerste verdieping om te ontsnappen." De dochter van Paaij belandde in het ziekenhuis.

Na het incident keerde haar dochter terug naar de kliniek. Paaij ging ervan uit dat haar dochter geen toegang tot het internet meer zou hebben. "Ik dacht: die smartphone zullen ze wel in haar kluisje opgeborgen hebben." Dat bleek niet zo te zijn. "Ze had nog gewoon een smartphone en maakte daar zelfs foto’s mee waar je echt van schrikt. Iemand op Facebook tipte mij en zei: je dochter plaatst naaktfoto’s." Ook zocht ze nog steeds contact met de verkeerde mensen. "Ze had zelfs contact met iemand uit een forensisch psychiatrische instelling uit de buurt, waar mensen zitten die een misdrijf hebben begaan."

Geen beleid voor gebruik sociale media

Toen Geertje daarachter kwam, zocht ze contact met de kliniek. "Er werd alleen niets aan gedaan. Zij kunnen niet zomaar een smartphone afnemen, of de toegang tot sociale media ontzeggen." Radeloos schreef Paaij een column over de situatie. Haar verhaal kon op veel aandacht rekenen, maar daarna bleef het stil.

Aefke ten Hagen werkt bij de GGZ en houdt zich bezig met het gebruik van sociale media tijdens, bijvoorbeeld, een psychose. Ten Hagen is ervaringsdeskundige: ooit had ze zelf te maken met een manie. "Je hebt dan al te maken met zoveel prikkels, je hersenen draaien als het ware overuren. De telefoon maakt dat dan alleen maar erger." Het besef van de gevaren van sociale media staat volgens haar nog in de kinderschoenen. "Mensen kunnen, ondanks dat ze opgenomen zijn, online hun gang blijven gaan. Er zijn wel mensen mee bezig, maar er is nog geen beleid op gemaakt."

Geertje Paaij verwijst naar de regelgeving die er wel is. "Er is een wet die zegt: een patiënt heeft recht op vrij telefoonverkeer." De ontwikkeling van de smartphone heeft er voor gezorgd dat er inmiddels veel meer mogelijk is met een telefoon dan vroeger. "Die wet loopt volledig achter."

Vijf over twaalf

Moet het gebruik van je telefoon dan helemaal verboden worden in psychiatrische instellingen? Aefke ten Hagen vindt van niet. "Je moet er maatwerk van maken. Het moet mogelijk zijn om contact te houden, maar dan wel met begeleiding. Dan kun je op maat afspraken maken."

Van Geertje Paaij mag de aanpak harder zijn. "Verbieden kan. Als je wordt opgenomen is er echt wel wat aan de hand: je hebt een geestelijke crisis." Daarnaast is goede kennis volgens Paaij enorm belangrijk. "Social mediawijsheid zou je moeten bijbrengen bij patiënten, familie en zeker op de werkvloer, tot in de hoogste regionen van een GGZ-instelling. Daar is tot op heden veel te weinig aandacht voor. Ik vind het echt vijf over twaalf."

Onduidelijkheid rond de spreidingswet is niet eens het grootste punt voor de gemeente Best. Ze voelt zich in de steek gelaten door minister Faber. Vandaag vraagt de gemeente in een brandbrief om haar steun bij het werk dat zij doet: opvanglocatie regelen.

Van een kroontjespen naar een balpen en van een krijtbord naar een digibord: er is door de jaren heen veel veranderd in het onderwijs. Dat is nu nog te zien in het Onderwijsmuseum in Dordrecht, maar niet lang meer. Vanwege bezuinigingen moet het sluiten.

Wat voor de een gewoon was in het klaslokaal, was 20 jaar daarvoor en 20 jaar daarna heel anders. Een collectie die die veranderingen weergeeft, is te vinden in het Onderwijsmuseum. Maar gisteren maakte het museum in een persbericht bekend dat het vanwege geldproblemen moet sluiten.

Onderwijsgeschiedenis van Nederland

"In het Nationaal Onderwijsmuseum laten we de enorm rijke onderwijsgeschiedenis van Nederland zien", vertelt rondleider en educator Juultje.

"En dat doen we aan de hand van een toonaangevende en omvangrijke collectie. Allemaal onderwijsobjecten die het onderwijserfgoed laten zien."

Maatschappelijke vragen

Zelf is ze vooral enthousiast over het 'droogzwemapparaat': een soort houten stellage waarop kinderen vroeger op school leerden zwemmen. Juultje: "Dit vind ik een mooi object om te laten zien dat discussies die we vandaag de dag voeren in de maatschappij, dat het onderwijs daar ook mee te maken heeft. En dat daar vaak al oplossingen op zijn gevonden. Of dat nu goede oplossingen zijn of niet."

Zo wordt met dit object de discussie over schoolzwemmen weergegeven, vertelt de rondleider. "Wie is ervoor verantwoordelijk dat de kinderen kunnen zwemmen? Wie gaat daarvoor betalen? Dit is een van de oplossingen die in het verleden is bedacht als het gaat om die maatschappelijke vragen."

'Buitengewoon belangrijk'

Maar de manier waarop deze collectie tentoongesteld is, is binnenkort dus verleden tijd. Al is er bij voorzitter van de Raad van Toezicht van het museum Peter Vrancken nog een klein beetje hoop. "We hebben gisteren het persbericht de deur uit gedaan. Iets waarvan je hoopt het nooit te hoeven doen. Met een kleine hoop dat door de reuring die we organiseren het museum alsnog gered kan worden", vertelt hij.

Want volgens Vrancken is het museum niet alleen leuk om te bezoeken, maar ook 'buitengewoon belangrijk'. "Het is een van de belangrijkste onderwijscollecties in Europa. We lenen ook veel uit aan het buitenland. Die collectie gaat terug tot eind 19de eeuw, dus die herbergt al onze innovaties en methodes in het onderwijs. En de verschillen met het heden."

Te weinig geld

Dat het museum de deuren moet sluiten, is niet geheel verbazingwekkend. Het ging op financieel gebied al een tijdje niet heel goed. Vrancken legt uit: "We waren al jaren met zowel de minister als met de wethouder in Dordrecht in gesprek. We kregen echt structureel veel te weinig bekostigd, want alle kostenstijgingen worden niet in de subsidies doorberekend waardoor we eigenlijk steeds meer achteruit gingen."

"Toen eerst de gemeente Dordrecht, door de bezuinigingen die zij opgelegd krijgen van het Rijk, en vlak daarna ook de minister van Onderwijs zei: 'We gaan de subsidie stoppen', ja dan verdwijnt driekwart van je basisfinanciering. Dan heb je eigenlijk geen toekomst meer."

Lot van de collectie

Voor de voorzitter is nu een van de grote vragen wat er gaat gebeuren met de collectie. "We hebben in mei een gesprek met het ministerie van Onderwijs en ook nog een keertje met de gemeente. En dan is dit een van de vragen die we met hen gaan bekijken."

De collectie in een opslagbox stoppen, ziet hij in ieder geval niet zitten. "Dan is het ook niet meer open voor publiek. En is het ook niet meer open voor de wetenschappers die regelmatig bij ons aan de deur staan en vragen of ze een deel van de collectie kunnen gebruiken voor onderzoek. Dus eigenlijk willen we 'm niet opslaan, dat hoort niet bij een collectie", zegt Vrancken resoluut.

'Eeuwig sund'

Het sluiten van het museum is ook het publiek niet ontgaan. Mensen die nog een laatste kijkje willen nemen, pakken nu hun kans. En voor oudere bezoekers brengt dat ook herinneringen van hun eigen schooltijd met zich mee. "Vooral de letterplankjes en de platen", herinnert een bezoekster zich uit haar jeugd.

Zij vindt het jammer dat het museum binnenkort zal sluiten. "Het is eeuwig sund", zegt ze op z'n Brabants. Eeuwig zonde.

Reacties op sluiting

Die reactie herkennen Juultje en Vrancken allebei. "Dit zijn gewoon prachtige voorbeelden die niet verloren mogen gaan", zegt de rondleider.

Vrancken sluit af: "Als je kijkt naar de hartverwarmende reacties die we uit verschillende organisaties krijgen en ook met name van de mensen uit het onderwijs die zeggen: 'Dit kan niet, dit mag niet', dan doet dit niet alleen iedereen pijn, maar betekent dit voor iedereen ook een groot verlies." Wanneer het museum precies zal sluiten, is nog niet bekend.