Twee Amerikanen worden vrijgelaten uit Russisch gevangenschap. Het gaat om journalist Evan Gershkovich en oud-marinier Paul Whelan. Ze werden in Rusland veroordeeld en opgesloten voor spionage. "Over Gershkovich werd gezegd, die is opgepakt als uitruil"

De gevangenenruil blijft niet alleen bij de twee Amerikanen, in totaal zijn er 26 gevangenen bij de ruil betrokken. Er waren deze week ook al aanwijzingen voor een grotere ruil. Meerdere politiek gevangen in Rusland verdwenen uit hun cel, ze zouden volgens gevangenispersoneel, familie en hun advocaten naar een onbekende locatie zijn gebracht.

Speculatie over uitruil

"Een belangrijke Russische nieuwskanaal heeft gevonden dat Poetin dinsdag zeven oekazes, speciale besluiten, heeft getekend voor de amnestie van politieke gevangenen", vertelt Ruslanddeskundige Helga Salemon. Maar om welke andere mensen het nog meer gaat is volgens haar nog niet bekend.

Wel weet ze dat hetzelfde vliegtuig dat in 2022 werd gebruikt voor een ruil tussen de wapenhandelaar Victor Bout met de Amerikaanse WNBA-basketbalster Brittney Griner, deze week is opgestegen uit Moskou via Sint-Petersburg. "In die stad zit een kunstenares die anti-oorlogstickers verspreidde. Dat voedt de geruchten dat ook zij mogelijk wordt uitgewisseld."

Grote gevangenenruil Rusland

Salemon legt uit dat deze gevangenruil tussen Rusland en het Westen, waarbij de namen en afkomst van alle gevangenen nog niet bekend zijn, erg bijzonder is. "Dit hebben we zelden gezien, zeker niet onder Poetin."

Het plotse nieuws over het uitruilen van gevangenen komt volgens haar vooral omdat Poetin graag Vadim Krasikov terug wil halen. Krasikov is een officier van de Russische Binnenlandse Veiligheidsdienst die in 2019 op klaarlichte dag de Tsjetsjeense rebellenleider Zelimkhan Khangoshvili vermoorde in Berlijn. Hij werd in Duitsland tot levenslang veroordeeld.

Poetin beschermt Krasikov

Salemon vertelt dat president Poetin deze officier koste wat het kost wil beschermen en terug wil halen. Deze actie stimuleert andere agenten namelijk om hun werk te blijven doen en om loyaal te blijven.

"Rusland wil hun geheime agenten beschermen", vertelt ze. "Ze beloven om hun altijd terug te halen, want wie gaat er anders nog een moord plegen of een gevaarlijke klus doen in het buitenland."

'Buitenlanders in Rusland worden pionnen'

Om deze reden wordt Poetin beschuldigd van het uitvoeren van een vooropgezet plan. Vooral na de arrestatie van Wall Street Journal-journalist Gershkovich kreeg men het idee dat hij buitenlandse burgers oppakt om ze later te kunnen uitruilen. "Over Gershkovich werd meteen al gezegd: 'die is opgepakt om te gebruiken als uitruil'", legt Salemon uit.

"Buitenlanders in Rusland worden steeds meer pionnen", gaat ze verder. "Dat geldt wat minder voor de Russische politieke gevangenen, want die hebben geen steun in het Westen", voegt de Ruslanddeskundige ten slotte toe.

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om kosten te besparen moeten de dertien omroepen die er nu nog zijn daarom - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil Bruins de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'.

Wat merkt de kijker?

Het is 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."

In 2024 kozen bijna 10.000 Nederlanders voor euthanasie, 10 procent meer dan in een jaar eerder. Toch zitten er strenge voorwaarden aan verbonden. In deze video leggen we uit hoe het proces precies werkt en waarom veel verzoeken afgewezen worden.