Gevaar voor mensenhandel nu noodopvang Utrecht voor mensen uit Oekraïne dicht is, waarschuwt Nationaal Rapporteur

Het landelijk aanmeldcentrum voor Oekraïners is sinds deze week dicht en hierdoor moeten ook kwetsbare vluchtelingen zelf onderdak zoeken. Nationaal Rapporteur Conny Rijken waarschuwt dat ze hierdoor extra kwetsbaar zijn voor mensenhandel en uitbuiting.

Naar schatting zijn er jaarlijks in Nederland zo'n 5.000 personen slachtoffer van mensenhandel. Opvallend is dat het aantal Oekraïense slachtoffers vorig jaar is gestegen, iets dat Nationaal Rapporteur Mensenhandel Rijken zorgen baart.

'Waar moeten ze heen?'

Zeker nu de zogenoemde 'aanmeldhub' voor Oekraïners in de Utrechtse Jaarbeurs sinds maandag de deuren dichthoudt voor nieuwe vluchtelingen omdat de locatie overvol is. Sinds de sluiting zijn minimaal vijftien mensen aan de deur geweigerd, zij moeten zelf een slaapplek zien te vinden.

"Het is al moeilijk voor een Nederlander als die op straat komt te staan om een opvangplek te vinden. Laat staan voor mensen die de taal niet spreken en de infrastructuur in Nederland niet kennen", zegt Rijken. "Waar kunnen zij terecht?"

Kwetsbaar op straat

Er zijn de laatste weken nauwelijks slaapplekken voor nieuwe vluchtelingen uit Oekraïne. In de opvanglocaties die gemeenten faciliteren waren eind vorige week in totaal 230 bedden direct beschikbaar, terwijl dit er eind juni nog meer dan duizend waren.

Volgens Rijken is het gevaar nu dat Oekraïners die in Nederland aankomen door het tekort aan slaapplekken op straat belanden. "En dan ben je kwetsbaar voor mensen met slechte bedoelingen, inclusief mensenhandelaren." Uitbuiting dreigt dan ook, waarschuwt ze.

Bij andere Oekraïners?

Als mogelijke oplossing zei minister Marjolein Faber van Asiel en Migratie eerder deze week dat ze wil dat Oekraïners in Nederland zoveel mogelijk hun eigen verblijf regelen. Ze heeft in een overleg met gemeenten geopperd 'om te kijken of de Oekraïners die wel al onderdak hebben, landgenoten kunnen opnemen'.

"Dat is zeker met de beste bedoelingen en dat gaat vaak goed", reageert Rijken. "Maar er zitten ook altijd mensen tussen die geen goede bedoelingen hebben en misbruik maken. Door mensen op straat te zetten brengen wij ze in een kwetsbare positie."

Zorgen om minderjarigen

In de Jaarbeurs worden kwetsbare vluchtelingen opgevangen, waaronder gezinnen, ouderen en mensen met psychische en lichamelijke klachten. Rijken maakt zich vooral zorgen om alleenstaande minderjarigen die nu voor een dichte deur komen te staan. "We weten dat zij extra kwetsbaar zijn."

De Nationaal Rapporteur benadrukt dat een goede opvang vooral voor minderjarige asielzoekers van belang is: "Als we niet investeren in deze jongeren, dan glijden ze af en creëren we onze problemen voor de toekomst."

Mensenhandel herkennen

Naast het tekort aan opvangplekken maakt Rijken zich ook grote zorgen om het voornemen van het nieuwe kabinet om de 'spreidingswet' weer in te trekken. Als dat daadwerkelijk gebeurt, zal de overheid voor de opvang van asielzoekers vaker toegewezen zijn op noodopvang.

Dat geeft mensenhandelaren mogelijk vrij spel, legt ze uit. "Het gaat dan vaak om tijdelijke opvang, die helemaal moet worden opgezet. Dan is er niet altijd de capaciteit om medewerkers te trainen en bewust te maken van de risico's van mensenhandel en ronselpraktijken. En dan ontstaat die extra kwetsbaarheid."

'Trek spreidingswet niet in'

De spreidingswet kan er juist voor zorgen dat gemeenten investeren in asielopvang voor de lange termijn. Hierdoor worden kwetsbare mensen ook beter beschermd tegen mensenhandel, zegt Rijken. "Medewerkers weten dan wie er in de opvanglocatie zit, er kan een vertrouwensrelatie opgebouwd worden, en dat geeft garanties om dit soort praktijken ook tegen te gaan."

De Nationaal Rapporteur roept het kabinet daarom op om de spreidingswet, die in februari is ingegaan, te behouden. "Het zou jammer zijn als die wordt ingetrokken, omdat we de afgelopen jaren hebben gezien hoe moeilijk het is om de opvang te regelen zonder de spreidingswet. Met alle gevolgen van dien voor de kwetsbaarheid van vluchtelingen."