Het kabinet heeft de ambitie uitgesproken om honderdduizend woningen te bouwen in de strijd tegen de woningnood. Ondertussen staan er duizenden woningen langdurig leeg. Gemeenten willen eigenaren aan kunnen pakken, die woningen bewust onbewoond laten.

Tilburg is een van gemeenten die de strijd aanbindt met de leegstand. "We hebben uit onze systemen 800 woningen gehaald die op dit moment niet worden bewoond en waar niemand staat ingeschreven", vertelt de Tilburgse wethouder Wonen, Wijken en Integratie Yusuf Çelik.

Vervallen woning weer opknappen

De Tilburgse wethouder laat één van de woningen zien, waar het om gaat. "Hoe mooi zou het zijn als hier een gezin zou komen wonen", zegt Çelik.

Aan de voorkant is het houtwerk rot en aan de achterkant groeit de klimop over de schutting. Al meer dan tien jaar woont er niemand in de woning. Çelik: "Ik vind het heel erg jammer dat dit soort woningen leeg staan. Ik heb ze liever gevuld met mensen die daar hun leven mee kunnen starten zoals studenten en gezinnen."

Woning langer vasthouden voor project

Volgens Dirk Brounen, hoogleraar vastgoedeconomie aan de Universiteit van Maastricht, hebben eigenaren heel vaak een goede reden om die woning te bezitten. "Meestal zijn die woningen leeg, omdat iemand een plan heeft dat nu nog niet kan worden uitgevoerd", legt hij uit.

En als je er nu een huurder inzet met een onbepaald huurcontract, kun je ze er niet uitzetten als je gaat beginnen met verbouwen, vervolgt hij. "Dus misschien zijn ze aan het wachten tot de tijd rijp is om dat te doen." Toch denkt ook de hoogleraar dat dat niet te lang moet duren als zoveel mensen aan het zoeken zijn naar een woning .

Leegstandsbelasting gezonde prikkel

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vindt dat er een leegstandsbelasting moet komen, waardoor woningeigenaren gestimuleerd worden om hun woning te verkopen of verhuren. Dat werkt volgens de VNG heel goed in Vlaanderen.

Brounen ziet dat wel zitten. "Ik ben niet per se voor belastingen en boetes, maar dit is wel een gezonde prikkel." De hoogleraar vastgoedeconomie denkt dat het vooral op huidige woningmarkt een oplossing kan zijn vanwege het grote tekort.

Boetes voor onwillige woningeigenaren

Wethouder Çelik gaat woningeigenaren in Tilburg een brief sturen met de boodschap dat ze de leegstand moeten melden bij de gemeente. Daarbij wil de gemeenten ook hulp bieden. "We willen de hand reiken om te kijken hoe we de woning weer laten bewonen. We beginnen eerst met een goed gesprek."

Als dat op niets uitloop dan wil hij onwillige woningeigenaren aanpakken door boetes uit te delen. "Wij kiezen voor een last onder dwangsom. Als mensen willens en wetens niks doen. Ook na gesprekken en herhaaldelijke verzoeken om de woning bewoond te krijgen, dan hebben we echt een stok om mee te slaan."

Contact helpt om woningen te verhuren

"Uiteindelijk zijn er 12.5000 woningen die leegstaan waarvan je niet begrijpt waarom", zegt minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Mona Keijzer.

In de gemeenten Amsterdam en Utrecht liep een proef waarbij gemeenten actief contact zochten met eigenaren van onbewoonde panden en dat hielp om de leegstand daar te verminderen, vertelt ze. "Dan blijkt gewoon in de praktijk dat als je gaat praten met eigenaren, dat er heel veel mogelijkheden zijn om alsnog die woningen in de verhuur te krijgen."

Minister pleit voor tijdelijke huurcontracten

Zo staan woningen soms op de nominatie om gerenoveerd of gesloopt te worden en dan zijn eigenaren huiverig om hun huis voor een korte periode te verhuren, noemt Keijzer als voorbeeld. "Dan laat je je huis misschien liever leeg staan dan dat je het even aan iemand verhuurt, omdat je dan bang bent dat je diegene er niet meer uit krijgt."

En dat moet anders, vindt de minister. "Nou, daar vind ik dat je het mogelijk moet maken om tijdelijke huurcontracten af te kunnen sluiten." Het moet volgens haar dan ook 'aantrekkelijk' worden voor eigenaren om in dit soort situaties woningen te kunnen verhuren voor een bepaalde periode.

Geen boetes in Nederland

In België moeten eigenaren van leegstaanden panden belasting betalen: hoe langer een huis niet bewoond wordt, hoe meer belasting er betaald moet worden. De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) is voorstander om zo'n leegstandsbelasting ook in Nederland in te voeren, maar Keijzer is minder enthousiast.

De minister benadrukt dat het uiteindelijk om in totaal zo'n 12.500 woningen gaat. "En realiseer je heel goed", gaat ze verder. "Het opleggen van een boete klinkt misschien stoer, maar dan wordt er een boete betaald: dan woont er nog steeds niemand in. Volgens mij moeten we alles op alles zetten om mensen een plek geven om te wonen, om dat voor elkaar te krijgen. Dat is het doel."

Minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kondigt aan 165 miljoen euro te bezuinigen op wijkverpleegkundige zorg. Maar volgens de branche komt daarmee de wijkzorg onder verdere druk te staan.

Je kunt er van alles van betalen - zoals salarissen of opleidingen voor mensen in de wijkverpleging - maar omdat er onvoldoende personeel is, wordt een bedrag van 165 miljoen euro al jaren niet 'opgemaakt' door de wijkzorg. Nu zorgminister Agema op zoek is naar geld om een eerdere bezuiniging op de ziekenhuiszorg ongedaan te maken, is ze uitgekomen bij de wijkzorg. Maar of dit verstandig is daar wordt verschillend over gedacht.

Verpleegkundigen sluitpost

Volgens vakbond Nu'91 zijn wijkverpleegkundigen hiervan de dupe. Voorzitter van de vakbond Femke Merel van Kooten zegt: "De minister draait een eerdere bezuiniging op verpleegkundigen in ziekenhuizen terug, maar legt nu de rekening neer bij zorgprofessionals in de wijk. Hiermee worden verpleegkundigen opnieuw de sluitpost van de begroting en verlegt ze het probleem."

Wat Van Kooten zegt, klopt: minister Agema wil namelijk per se een eerder aangekondigde bezuiniging op opleidingen van verpleegkundig personeel in de ziekenhuizen terugdraaien. En inderdaad gaat de oplossing ten koste van opleidingen voor wijkverpleegkundig personeel, waar deze 165 miljoen voor bedoeld is.

'Veel mensen zijn boos'

Van Kooten gaat verder: "De minister heeft gezegd dat ze niet weer een nieuwe groep in de zorg boos wil maken, maar ik denk dat dat niet gelukt is, dat er veel mensen boos zijn."

"In het recente akkoord over de zorg is juist afgesproken om dit geld wel te besteden aan wijkzorg en ook echt uit te geven, dat het geld dat op de plank blijft liggen komt bij de mensen in de wijkverpleging en ten goede komt aan de mensen die zorg krijgen", legt ze uit.

'Spoedeisende Hulp loopt vol'

Het ministerie van VWS zegt dat het schrappen van de 165 miljoen kan omdat het bedrag al jaren blijft liggen. Het is speciaal bestemd voor wijkzorg, specifiek voor het opleiden van wijkverpleegkundigen, maar wordt niet opgemaakt. De minister laat bij Nu.nl weten dat dat vooral te maken heeft met personeelstekort.

Maar dat betekent volgens Nu'91 niet dat je het zomaar kunt schrappen. "Ook onder minister De Jonge werd al gezegd: het geld blijft liggen want er is te weinig personeel om het aan uit te geven. Maar in het zorgakkoord dat pas is gesloten was juist afgesproken dat het eindelijk uitgegeven zou worden. En dat is ook belangrijk want je krijgt met dat geld betere wijkverpleegkundigen en meer valpreventietraining voor ouderen. Dat moet je gewoon gaan doen, anders loopt ook de Spoedeisende Hulp vol."

'Wereld op zijn kop'

Niet iedereen is tegen het plan, zo steunt zorgondernemer Jos de Blok het wel. Hij is voor minister Agema dan ook een sparringspartner geweest. Volgens De Blok is het heel goed mogelijk om dezelfde zorg te leveren met minder uren en laat zijn bedrijf Buurtzorg dat al jaren zien. Buurtzorg gaat uit van zelfstandig werkende teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden en weinig managers.

Maar zo'n organisatievorm is niet overal mogelijk, zegt voorzitter Van Kooten. Ze benadrukt: "Al jaren stellen we vast dat salarissen in de wijkverpleging flink achterlopen op vergelijkbare publieke sectoren. Zorgprofessionals in de wijk verdienen beter, maar krijgen minder. En nu beweert de minister dat er geld over zou zijn. Dat is de wereld op zijn kop."

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde gisteren tegen een verbod op vochtige doekjes met kunststof erin. Volgens tegenstanders van de motie is het te kort door de bocht om te zeggen dat ze verstoppingen veroorzaken. Afvalwaterbedrijven beweren anders.

Doekjes met plastic erin zijn niet of nauwelijks afbreekbaar en zorgen daarmee voor problemen in het riool. Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat wil daarom een Europees verbod op vochtige doekjes met plastic.

Vochtig toiletpapier geen probleem

"Van vochtig toiletpapier is al Europees bepaald dat het geen plastics mag bevatten", vertelt directeur bij Stichting Rioned Hilde Niezen. Maar het probleem zit juist in andersoortige vochtige doekjes, weet zij.

Voor andere witte wegwerpdoekjes, zoals babydoekjes en schoonmaakdoekjes, zijn die regels er niet. Mensen spoelen juist ook deze doekjes door het toilet. En het zijn deze doekjes die voor verstopping zorgen.

Handmatig verwijderen

"Tussen alle rioolbuizen zitten gemalen, een soort pompen. Die doekjes blijven daarin hangen. Ze vormen een soort klont, een prop. Die moet er handmatig uitgetrokken worden", licht Niezen toe. "Dat is niet alleen een vies klusje, het kost ook een hoop geld."

Rioned becijfert de jaarlijkse kosten daarvan op 26 miljoen euro per jaar. "En dat zijn alleen nog maar de kosten van het verhelpen van storingen door vochtige doekjes in de pompen." De doekjes die wel door de pompen heen komen, moeten ook nog uit het water gezuiverd worden bij de afvalwaterzuiveringsbedrijven. Daar komen ook kosten bij kijken.

Helft van de verstoppingen

De Unie van Waterschappen hield een enquête onder gemeenten en waterschappen om het probleem met de vochtige doekjes te inventariseren. "Gemiddeld genomen wordt ruim 50 procent van de verstoppingen bij pompen veroorzaakt door vochtige doekjes", vertelt Michael Bentvelsen. Ze schatten de kosten op 17 tot 28 miljoen euro per jaar.

En volgens Van Bentvelsen klopt er nog meer niet aan de motie. PVV en VVD stellen namelijk dat Nederland met een verbod strenger zou zijn dan Europese wetgeving, "maar de minister pleit voor een Europees verbod. Dus dat is helemaal niet aan de orde. Andere Europese landen kampen namelijk met dezelfde problemen in het riool."

Niet zaligmakend

Wouter van Aggelen is directeur bij Remondis, dat onder andere afvalwaterbeheer doet. Hij beaamt dat vochtige doekjes veelal het probleem zijn bij verstoppingen. "Maar," waarschuwt hij, "een verbod op doekjes met plastic erin gaat niet alles oplossen."

De varianten zonder plastics erin lossen wellicht wel op in water, maar ook niet meteen. "Dat duurt soms wel een week. In die tijd kunnen ze nog steeds voor verstoppingen zorgen. Het is vooral belangrijk dat mensen deze doekjes gewoon niet meer door het toilet spoelen." Desalniettemin ziet Van Aggelen wel heil in het verbod.