Gemeente Arnhem wil 430 woningen bouwen aan de oevers van de Nederrijn. In de uiterwaarden, het gebied tussen dijk en rivier, komt een uiterwaardenpark. Voorstanders vinden het project uniek, tegenstanders houden hun hart vast.

Volgens de Arnhemse wethouder Roeland van der Zee zijn de zorgen onterecht. "De huizen komen in hoogwatervrije gebieden te staan, in de buurt van de oude steenfabriek. En daar is het mogelijk om de woningen op zodanige hoogte te bouwen dat de bewoners altijd droge voeten behouden."

Probleem of oplossing?

Voor Van der Zee zijn de buitendijkse gronden van Arnhem veel meer dan vluchtstroken voor de Nederrijn. "We gaan hier het grootste uiterwaardenpark van Europa maken met prachtig groen, wilde paarden en runderen. Op maar een paar stukjes komt woningbouw. Het mooie is dat de belastingbetaler niet hoeft bij te dragen. Die woningbouw maakt het financieel mogelijk om dit gebied te kunnen realiseren."

Het Arnhemse plan voldoet aan alle huidige toetsingsnormen en volgens de wethouder vergroot het zelfs de veiligheid in het gebied. "De woningen komen maar op een klein stukje en alles daaromheen wordt uitgegraven. We creëren dus ruimte waarmee het bij hoogwater zelfs 9 centimeter láger is. Wij zijn geen onderdeel van het probleem, maar van de oplossing."

Bron: EenVandaag

Onverstandig en ongepast

Volgens hoogleraar Klimaatverandering en Water Pier Vellinga is het plan onverstandig. "Ik begrijp de aantrekkingskracht, want het is een groot avontuur en het uitzicht is schitterend, maar bouwen in de uiterwaarden is net zo verstandig als bouwen op ijs."

Daarnaast vindt Vellinga het ongepast. "De afgelopen 20 jaar sloopten we honderden huizen om ruimte te geven aan de rivier. Om overstromingen te voorkomen, om de extremen van drogere zomers en nattere winters aan te kunnen. We gaven 2 miljard euro uit aan het project 'Ruimte voor de Rivier'. Dijken zijn verlegd in Cortenoever, een hoogwatergeul werd gegraven in Veessen-Wapenveld en Lent kreeg de Spiegelwaal. Aan al die mensen die hiervoor hun huis moesten opgeven is het niet uit te leggen dat gemeentes rivieren nu weer gaan inperken door nieuwe woningbouw."

Nieuwe toetsingsnormen nodig

Het project voldoet aan de wettelijke normen, maar volgens hoogleraar Vellinga zijn de toetsingsnormen verouderd. "In 1995 stroomde er tijdens de watersnoodramp bij Lobith ongeveer 12.000 kuub per seconde door de Rijn. Op basis daarvan zijn de dijken opgehoogd en kon de Rijn 16.000 kuub per seconde aan. Maar we zien dat heel snel veranderen." Vellinga lijkt bemoeienis van hogerhand dan ook een goede zaak.

"Die 16.000 m3 per seconde is achterhaald. Het zou goed zijn als de Deltacommissaris zich hierover uitspreekt", zegt Vellinga. "Er wonen miljoenen mensen langs de rivieren in diepe polders en we hebben met elkaar een zeker veiligheidsniveau afgesproken. Ze zeggen: een overstroming gebeurt hooguit eens in de 100 jaar. Maar kijk, één keer in een mensenleven verzuipen is al genoeg."

Bron: EenVandaag

Tijdgeest: ontkennen van risico's

Margot Ribberink uit Lent is eigenaar van een huis dat in 2012 plaats moest maken voor de rivier. Haar 18e eeuwse boerderij werd echter niet gesloopt maar op wieltjes 780 meter verplaatst. De bouwplannen in de uiterwaarden van gemeentes als Arnhem, Grave en Zwolle voelen voor haar niet logisch. "Een groene uiterwaardenstrook in de buurt van de stad is niet alleen belangrijk bij hoogwater in de winter, maar ook bij hittestress in de zomer."

Ribberink was 28 jaar lang weervrouw bij RTL 4 en is nu actief als klimaatwetenschapper. Volgens haar is het ontkennen van de risico's bij woningbouw in de uiterwaarden een teken des tijds. "Je kunt je niet voorstellen dat de boel zomaar kan overstromen. Toch moet je rekening houden met die risico's in de toekomst. Maar voor veel mensen is het een te abstract beeld waar ze moedeloos van worden. Dan denken sommigen: 'Ik geloof het gewoon niet'."

Bron: EenVandaag

Flessenhals-effect

Fractievoorzitter van Water Natuurlijk Astrid Meier vreest dat het gebied langs de IJssel tussen Apeldoorn en Zwolle last krijgt van de 'obstakels' in de Nederrijn, zoals ze de Arnhemse woningen noemt. "Wanneer in Arnhem de Nederrijn wordt versmald door woningbouw heeft dat gevolgen in de IJssel, het wordt een flessenhals. Hierdoor gaat er meer water naar de IJssel dan waarmee we rekening hielden."

Maar volgens Roeland van der Zee klopt dit niet. "Die flessenhals halen we er juist uit. We graven een nevengeul, waardoor het hele gebied veel toegankelijker wordt. Bij laagwater voor recreanten en bij hoogwater voor de rivier, dus die opvang gaat juist hier in Arnhem plaatsvinden."

Bron: EenVandaag

Wel natuur, geen woningen

Nieuwe natuur, nieuwe hectares aan strand, bos en zwemwater. Veel van de plannen van de Arnhemse plannen juicht Petra Souwerbren van de Gelderse Milieufederatie toe, maar dan zónder die 430 woningen erin. "Ik begrijp best dat de functies in het gebied betaald moeten worden maar toch zeggen wij: bezint eer ge begint."

"Het ideale scenario zou zijn dat het Rijk ingrijpt en dat we wel de nieuwe natuur krijgen, maar niet de woningbouw", zegt Souwerbren. "De uiterwaarden zijn al sinds de Romeinse tijd van de rivier en wij mensen horen binnen de dijk, niet erbuiten."

6 jaar na de geruchtmakende 'stikstofuitspraak' van de Raad van State ligt er sinds een kleine week eindelijk een pakket aan plannen op tafel. Maar onder juristen, milieuactivisten én boeren zijn er twijfels. "Nederland komende 5 jaar nog niet van slot."

"Het is een enorme draai en een mooie stap", zegt boerin Chantal Farjon. Haar melkveebedrijf met 160 koeien in het Overijsselse Bruchterveld zou gered zijn als de stikstofregels worden opgerekt zoals landbouwminister Femke Wiersma nu voorstelt. "Maar ik denk dat het venijn in de details zit."

'Rechtszaken beangstigend'

Chantal is een van de 2.500 zogeheten PAS-melders. Dat zijn boeren die onder het oude Programma Aanpak Stikstof (PAS) geen natuurvergunning hoefden aan te vragen voor activiteiten met een beperkte stikstofuitsoot. Chantal breidde haar boerderij in 2015 uit, maar na de stikstofuitspraak van de Raad van State in 2019 werd haar bedrijf in één klap illegaal.

De overheid zoekt al jaren naar een manier om de PAS-melders te 'legaliseren', omdat het buiten hun schuld gebeurde. Maar milieuorganisaties als Mobilisation for the Environment (MOB) denken daar anders over en proberen via de rechter boeren als Chantal te laten stoppen. "Beangstigend", noemt ze de dreiging die nog altijd boven haar hoofd hangt.

Minister wil regels oprekken

Minister Wiersma presenteerde eind vorige maand haar langverwachte stikstofbeleid. In 2035 moet de hoeveelheid stikstof die boeren, bedrijven en het verkeer uitstoten zijn gehalveerd ten opzichte van 2019. Er komen vrijwillige regelingen voor boeren, een nieuw vergunningstelsel en verduurzaming in de industrie en het verkeer.

Ook wil ze de stikstofregels oprekken, de zogeheten rekenkundige ondergrens. Daarmee zijn veel PAS-melders in één keer geholpen. Strenger wordt Wiersma bij kwetsbare natuurgebieden zoals de Veluwe en De Peel. Daar komt een regionale aanpak, met onder meer een regeling voor boeren om vrijwillig te stoppen en 'extensivering', oftewel minder dieren per hectare.

Stikstofexpert is kritisch

Ralph Frins is universitair hoofddocent omgevingsrecht aan Tilburg University en een van de stikstofexperts in Nederland. Hij is kritisch: "De recente uitspraken van de Raad van State en de rechtbank in de Greenpeace-zaak maken duidelijk dat er nu stappen gezet moeten worden. We weten al decennia dat er maatregelen nodig zijn, maar de stappen tot nu toe zijn veel te klein."

Volgens hem lijkt het erop dat Wiersma het laat aankomen op nieuwe rechtszaken. En dan moet je, zo zegt Frins, kunnen aantonen dat je als overheid voldoende stappen zet. "De landsadvocaat zegt zelf dat dit pakket hooguit in een paar gebieden kan werken. Nota bene de landsadvocaat, die de overheid ook heeft verdedigd in de recente Greenpeace-zaak, waartegen het kabinet in beroep gaat."

'Dit is nieuw kleuterplan'

Milieuactivist Johan Vollenbroek oordeelt vernietigend over de plannen. Het was zijn organisatie MOB die de zaak aanspande tegen het PAS-systeem, waarin de Raad van State de ingrijpende 'stikstofuitspraak' deed. "Ook dit nieuwe kleuterplan is in strijd met de habitatrichtlijn. De eerstkomende 5 jaar gaat Nederland niet van het slot, omdat er gewoon geen stikstofruimte is om vergunningen te verstrekken."

Hij noemt het 'bizar' dat het kabinet de eisen van de rechter negeert. De rechtbank heeft volgens hem duidelijk gemaakt dat Nederland in 2030 de helft minder stikstof moet uitstoten, en niet pas in 2035. Minister Wiersma laat hem geen andere keuze dan een juridische weg te bewandelen, vindt Vollenbroek. "Onze intentie is simpel: we willen de natuur redden."

'Chantage door MOB'

Maar volgens melkveehouder Chantal gaat de wens om de natuur te redden ten koste van bedrijven zoals die van haar. "We hebben het idee dat wij heel goed bezig zijn. We hebben extra land per koe en we doen aan natuurbeheer, met drones vliegen we over het land om nesten te beschermen."

De boerin vindt het daarom onbegrijpelijk dat Vollenbroek en zijn milieuorganisatie via de rechter probeert af te dwingen dat zij moet stoppen haar bedrijf. "Ze zijn niet tevreden over het pakket van de minister. En dan chanteren ze de minister door boeren aan te pakken. En de natuur is er nog steeds helemaal niks mee opgeschoten."

Bij kabinet aankloppen?

"Zij moet met haar zorgen bij zowel de provincie als het kabinet aankloppen", reageert Vollenbroek. "Ik hoop dat zij gaat inspreken in de Tweede Kamer, laat weten dat dit plan het niet gaat redden. Ik hoop dat ze dat gaan doen, want dat betekent dat als er echt een goede oplossing komt, wij kunnen stoppen met al onze procedures."

Hij zegt dat MOB jaren geleden al een plan heeft ingediend voor 'een complete herstructurering van de landbouw, waarbij de stikstofuitstoot fors omlaag gaat'. Dat zou volgens hem 24 tot 30 miljard euro kosten. "Economisch gezien levert het winst op. Nederland zou volgens een economische studie welvarender zijn met een veel kleinere veestapel. Je moet eventjes flink investeren, maar dan hebben we ook wat. En dan komen we van het stikstofslot."

Friese verzetstrijders brachten tijdens de Tweede Wereldoorlog talloze, vaak Amsterdamse, Joden naar de dorpen Bontebok en De Knipe. 80 jaar later leeft de geschiedenis daar nog enorm, vooral bij mensen die de oorlog zelf hebben meegemaakt.