Uit een nieuw onderzoeksrapport blijkt dat in Europa 52 miljoen mensen mogelijk ernstige gezondheidsrisico's lopen, omdat ze bij vliegvelden wonen. Ook rondom Schiphol zijn deze risico's. Maar wat kan daaraan gedaan worden? "Fijnstof kan veel minder."

Het gaat over een onderzoeksrapport van milieulobbygroep Transport & Environment, dat de gezondheidsrisico's van de grootste luchthavens van Europa op een rijtje zet.

Niet eerder op deze schaal

Door het rapport kunnen duizenden gevallen van diabetes, dementie en hoge bloeddruk in verband worden gebracht met fijnstof door vliegtuigen. Onderzoekers van bureau CE Delft onderzochten gevallen van deze ziekten in de buurt van luchthaven Amsterdam Schiphol en brachten daarmee de gezondheidseffecten in verband met luchtvaartgerelateerde fijnstof in Europa.

De mogelijk schadelijke gevolgen van fijnstof zijn al langer bekend, maar niet eerder werd het op deze schaal in kaart gebracht. Maar het onderzoek laat niet alleen de risico's maar ook mogelijke oplossingen zien.

Gezondheidsrisico's

In het rapport worden de 32 grootste luchthavens van Europa onderzocht. In totaal wonen ongeveer 52 miljoen mensen in een straal van 20 kilometer van deze luchthavens.

Zorgelijk, volgens een van de onderzoekers Stefan Grebe. Want in die straal zijn de risico's in verband met fijnstof groter. "Het zijn zeer grote aantallen en dat maakt het gewoon nodig om meer onderzoek te doen, om de verbanden echt goed te begrijpen en het eigenlijk ook aan te pakken", vertelt hij.

Mogelijke risico's

Ook mensen die in de buurt van Schiphol wonen, lopen mogelijk een risico door de hoge hoeveelheden fijnstof. Het RIVM onderzocht al eerder wat de gezondheidseffecten zijn als mensen ultrafijnstof inademen.

Daaruit bleek onder andere dat fijnstof mogelijke effecten heeft op het hart- en vaatstelsel en dat blootstelling bij zwangeren een negatief effect op de ontwikkeling van een ongeboren kind kan hebben.

'Het is een totaalpakket'

Michiel van Parreeren woont in Burgerveen, ongeveer 12 kilometer van Schiphol af. Hij maakt zich ernstig zorgen om de fijnstofuitstoot. "Het is natuurlijk echt een totaalpakket dat je krijgt als bewoner. Dan krijg je geluid, dan heb je ook de luchtvervuiling, het ultrafijnstof erbij. En dan heb je het natuurlijk nog niet eens over stikstof en CO2-uitstoot", somt hij op.

Hij spreekt van een 'aanslag op de gezondheid', en vraagt zich dan ook af: "Waarom wordt er met de gezondheid gespeeld van omwonenden van mensen in heel Europa, terwijl dat niet nodig hoeft te zijn?"

Duurzame brandstof

Er zijn wel degelijk manieren om fijnstof tegen te gaan, vertelt Grebe. Het rapport schetst drie mogelijkheden. Als eerste: een duurzame soort brandstof, genaamd 'Sustainable Aviation Fuel'.

Maar, volgens Grebe is het inzetten hiervan zo simpel nog niet. "Deze hebben minder sulfur, zijn in het algemeen schoner en zorgen dus ook voor significant minder fijnstofuitstoot. Maar, we weten ook dat het nog een lange tijd duurt voordat we die bandstof op grote schaal beschikbaar hebben."

Hydro-treatment

Daarom is de tweede optie reëeler, vertelt hij. Dat zou gaan om een methode genaamd 'hydro-treatment'. "Daarmee kan brandstof worden verbeterd, waardoor die fijnstof-uitstoot significant reduceert kan worden."

Dat is een raffinageproces waarmee brandstof wordt gezuiverd. Grebe legt het uit: "Daarmee wordt eigenlijk zout van die kerosine gewassen, en komt de schonere kerosine in het vliegtuig."

'Geen regelgeving'

Die hydro-treatment is een proces dat al bij auto's en in de scheepvaart wordt gebruikt. Waarom het nog niet wordt gebruikt in de luchtvaart, is voor Grebe een raadsel.

"Technisch gezien is het mogelijk. Maar er is gewoon geen regelgeving die standaarden voor kerosine rond fijnstof vereist." Aan de prijs ligt het ook niet, vertelt hij. "We hebben het ongeveer over 1 cent per liter kerosine, dus op de ticketprijzen heeft dat gewoon een zeer marginaal effect."

Minder vluchten

De derde oplossing uit het rapport is een vermindering van het aantal vluchten. Ook de gemeente Amsterdam wil daar concrete stappen voor zetten. De gemeente gaf laatst aan te willen dat Schiphol 'serieus krimpt' om de geluidsoverlast en uitstoot te verminderen. Ze willen een krimp naar maximaal 400.000 vluchten per jaar, een daling van 20 procent vergeleken met nu. Daarbij moet de luchthaven tussen 23.00 en 7.00 uur helemaal dicht.

Wethouder Hester van Buren vertelt dat ze een krimp als een van de weinige reëele opties ziet. "Het is niet alleen de uitstoot van fijnstof, maar het gaat ook over geluidsoverlast en ernstig verstoorde slaap. Dat heeft natuurlijk ook alles te maken met de gezondheid van de omwonenden." Ze wil actie om daar beter op te letten.

'Moeten er lawaai op maken'

Niks doen is dus geen optie, volgens Van Buren. Amsterdam wil nu als aandeelhouder inbreng hebben rondom het aantal vluchten op Schiphol. "We zijn weliswaar maar 20 procent aandeelhouder en minderheidsaandeelhouder, maar wij vinden ook dat we daar wel echt wel lawaai op moeten maken."

Maar dat kan de gemeente niet alleen. "Wij willen dat natuurlijk ook samen doen met Schiphol en de Rijksoverheid, en met de minister. Schiphol heeft ook al een acht puntenplan gepresenteerd. Dus er is wel een omslag in de maatschappij."

Twijfels bij uitvoering

Omwonende Michiel is blij met de plannen van Amsterdam, maar heeft zijn twijfels bij de daadwerkelijke uitvoering daarvan.

"De luchthaven is voor 70 procent in handen van de staat, en maar voor 20 procent in handen van de gemeente Amsterdam. Dan kun je wel op je vingers natellen wie het eindoordeel velt."

Reactie Schiphol

In een reactie op dit onderzoek laat Schiphol weten de zorgen die er zijn rondom de nadelige effecten van de luchtvaart 'uiterst serieus te nemen'. Ze zeggen het belangrijk te vinden dat er onderzoek wordt gedaan naar de blootstelling en mogelijke gezondheidseffecten en zeggen zelf diverse onderzoeken lopende te hebben.

"Het terugdringen van uitstoot staat hoog op onze agenda. Het is geen gemakkelijke opgave en dat is niet van de een op de andere dag geregeld, maar daar werken we hard aan. Schiphol wil dat luchtvaartmaatschappijen vliegen met schonere en stillere vliegtuigen en met duurzaam geproduceerde brandstoffen."

Aanknopingspunten Europees beleid

In de reactie staat dat het vliegveld luchtvaartmaatschappijen stimuleert om die stappen te nemen. "En we blijven doorgaan met het zetten van belangrijke stappen op weg naar minder uitstoot. Zo brengen we onze activiteiten beter in balans met de omgeving."

Ook zeggen ze het goed te vinden dat deze studie aanknopingspunten geeft voor gericht Europees beleid, en de resultaten dan ook aandachtig te bestuderen.

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.

Bij demonstraties door heel het land protesteren vandaag duizenden Amerikanen tegen het beleid van Donald Trump en voor het behoud van de democratie. Ook op andere gebieden lijkt het vertrouwen in de president minder te worden.