Dagelijks pakt de politie drie à vier minderjarigen met een wapen op zak. Ervaringsdeskundige Mathijs Zwinkels adviseert gemeenten hoe zij de jeugdcriminaliteit aan moeten pakken. "Het motief is vaak niet om met een mes iemand overhoop te steken."

Het zijn alarmerende berichten van de politie. In 2022 werden bijna 300 jongeren onder de 18 jaar aangehouden als verdachte van steekwapengebruik. "Zorgelijk", vindt Zwinkels, die met zijn 'Universiteit van de Straat' adviseert en spreekt als veiligheidsadviseur.

Cirkel doorbreken

Het aantal minderjarigen met een steek- of vuurwapen op zak is de laatste jaren enorm gestegen. In 2022 hield de politie 1.268 jongeren tot en met 17 jaar aan wegens verboden wapenbezit, in 2019 waren dat er nog 315. Van het aantal minderjarigen dat vorig jaar werd aangehouden voor een gewapende overval was de helft (ongeveer 80) nog geen 16 jaar oud.

Zwinkels ziet dit in de praktijk ook. "Elk incident kan een fatale afloop hebben. Er komt veel bij kijken, commotie, slachtoffers", zegt hij. "Het roept ook weer andere jongens op om een wapen te dragen. Die cirkel moet je doorbreken."

'Adviseur bovenwereld'

Met zijn eigen achtergrond loopt de ervaringsdeskundige in gesprekken met jongeren niet te koop. Ook gebruikt hij het niet om indruk te maken. "Wanneer je ze confronteert, aanspreekt of vragen stelt komen zij wel te weten dat je niet van gisteren bent. Dat onderscheid kunnen zij maken."

"Ik presenteer mezelf niet als begeleider, maar als 'adviseur bovenwereld'", legt Zwinkels uit. Hij brengt die werelden bij elkaar en laat zien dat er in de maatschappij kansen zijn. "Ik hoor de gekste verhalen over wat je allemaal moet doen om het hbo te halen of om manager te worden. Maar het is soms simpeler dan zij denken, niet overal is sprake van discriminatie of vriendjespolitiek."

Grote messen 'als zwaarden'

De tieners die met een mes over straat gaan doen dat volgens hem niet om iemand om te brengen. "Het is vaak angst, het is erbij willen horen, het is soms heel gefrustreerd zijn en daarom zo'n ding meenemen, en een beetje de status", vertelt hij over de motieven van de jonge messendragers.

Op internet gaan filmpjes rond hoe je makkelijk een groot mes kunt kopen. "Het lijken wel zwaarden", zegt Zwinkels. Hij is dan ook voorstander van een messenverbod. "Je moet echt barrières gaan opwerpen. Daarmee los je niet het probleem op, maar daarmee voorkom je wel dat een groep jongeren het niet doet."

'Ze rollen er langzaam in'

Volgens Zwinkels is het een kleine groep die verhard is. Verklaren kan hij het niet, maar hij denkt dat social media er een grote invloed op hebben. Groepen jongeren hebben daar ruzie met elkaar, wat met regelmaat escaleert in de echte wereld. "Als je onbekend bent voor elkaar, slachtoffer je elkaar sneller."

De jeugdcriminelen denken dat ze geen perspectief hebben, ze groeien op in een omgeving waarin criminaliteit vaker voorkomt, legt hij uit. "Er zullen weinig jongens zijn die al van kleins af aan dromen van een criminele carrière. Daar rol je als het ware in via mensen die je kent."

Hebzucht en erkenning

Hij heeft niet het idee dat criminelen jongeren ronselen 'aan de poorten van het schoolplein'. "Mensen komen er via via in terecht."

De aantrekkingskracht van de criminaliteit heeft volgens hem met hebzucht te maken, naar bijvoorbeeld dure spullen en status. Ook voelen sommige jongeren zich ertoe aangetrokken omdat ze erbij willen horen: "Erkenning en waardering waarvan ze denken dat op een andere manier niet te kunnen krijgen."

Burgercultuur versus straatcultuur

Zwinkels ziet twee werelden naast elkaar staan: de burgercultuur en de straatcultuur. "Een burgercultuur is heel erg met het 'ik' bezig. Onafhankelijkheid is een groot goed dat je kunt behalen in het leven", legt hij uit. "Op school is alles heel erg gericht op zelfstandigheid, zelfredzaamheid en zelfontplooiing."

Op straat gaat het over een positie in de groep. "Dat je samen overleeft, dat je elkaar nodig hebt. Dat gaat heel intuïtief." Op school praat je meningsverschillen uit, op straat vecht je en geldt het recht van de sterkste. "In de burgermaatschappij heb je burgerplicht, dan meld je delicten. Op straat heb je zwijgplicht, dat is een ander soort van integriteit."

Apple en Meta krijgen van de Europese Commissie samen een boete van zo'n 700 miljoen euro voor het overtreden van de Digital Markets Act. Deze wet richt zich op techbedrijven die zo groot zijn dat ondernemers en consumenten bijna niet zonder hen kunnen.

Het geplande topoverleg in Londen tussen de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oekraïne over het beëindigen van de oorlog tussen Oekraïne en Rusland is tot op het laatste moment uitgesteld.

Het overleg van vandaag ging wel door, maar zonder de ministers van Buitenlandse Zaken van de meeste landen. De Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie namen wél deel aan de gesprekken. Zij reisden af naar Londen om zich, volgens presidentieel stafchef Andriy Jermak, in te zetten voor 'een compleet en onvoorwaardelijk staakt-het-vuren als eerste stap op weg naar een oplossing'.

Wat betekent dit voor Oekraïne?

"Eigenlijk is dit weer een stap in een behoorlijk schimmig proces waarin Oekraïne en Rusland beide proberen te doen alsof ze echt vrede willen om op die manier de Amerikanen aan boord te houden", zegt Oost-Europa expert van Instituut Clingendael Bob Deen.

De onderhandelingen vinden plaats terwijl Rusland recent, ook tijdens het paasbestand, meerdere drone-aanvallen uitvoerde. "Ze zijn erg bezig met naar elkaar te wijzen. De Oekraïners zeggen: de Russen willen helemaal geen vrede, die blijven gewoon aanvallen, zelfs tijdens het staakt-het-vuren. En de Russen proberen zo redelijk mogelijk over te komen naar de Amerikanen met allemaal eisen die voor Oekraïne eigenlijk onbespreekbaar zijn."

'Diefstal van Oekraïnes grondgebied'

Een van de eisen van Rusland is dat Oekraïne de Krim 'inlevert'. En dat is vernederend, zegt Deen. "Het moeten opgeven van de Krim is eigenlijk voor geen enkele Oekraïense president acceptabel. Dat kan je ook niet aan de Oekraïense bevolking uitleggen. Het lijkt alsof deze deal bewust geformuleerd is zodat Zelensky het er mee eens moet zijn."

"Wat er nu op tafel ligt is een 'typisch Russische geste', waarin je eigenlijk onredelijk veel claimt en daarna redelijk probeert over te komen door te zeggen dat je alleen maar wilt houden wat je al bezet hebt", gaat de expert verder. "Maar eigenlijk blijft het nog steeds diefstal van Oekraïens grondgebied."

Amerika gefrustreerd

Niet alleen met de deal, maar ook met hun afwezigheid wil vooral de Verenigde Staten een statement maken. Zo benadrukt Amerika-verslaggever Tom van 't Einde het belang van de afwezigheid van de Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken, Marco Rubio.

"De Amerikanen zijn echt ontzettend gefrustreerd dat er zo weinig ontwikkeling in de onderhandelingen zitten, president Trump voorop", zegt Van 't Einde. "Hiermee willen ze een duidelijk statement naar Oekraïne afgeven. Ze verwachten veel meer beweging vanaf hun kant."

Onredelijke verwachtingen van Trump

President Trump voerde sinds het begin van zijn presidentschap zware druk op het vredesproces. Tijdens zijn campagne zei hij binnen 24 uur een einde aan deze oorlog te willen maken, later stelde hij dit bij naar 100 dagen. "Het was onredelijk om te verwachten dat hij het in 24 uur of 100 dagen zou kunnen beëindigen en daar loopt Trump nu tegenaan", merkt Deen op over de tijdsruk die de president op de onderhandelingen zet.

Van 't Einde vult aan: "Hij wil laten zien aan zijn kiezers dat hij deze oorlog tot een goed einde kan brengen. Of hij daar nou een stuk Oekraïne voor moet opofferen of niet, dat maakt voor hem eigenlijk niet veel uit."

Hoop op beweging

Toch is dit overleg niet geheel zinloos. "Er zit echter wel degelijk beweging in", zegt Deen. "Het is niet alleen maar nep. De Amerikaanse gezant Steve Witkoff is vorige week uit Rusland gekomen met een aantal ideeën waar hij Trump van heeft weten te overtuigen. Die zijn vorige week al aan de Oekraïners en Europeanen gepresenteerd."

"Een staakt-het-vuren zou in het voordeel van Oekraïne zijn. Ze weten dat ze het niet heel lang meer vol kunnen houden, zeker als de Amerikaanse wapenleveringen stoppen", aldus Deen.

Serieuze bedreiging

Van een stop in wapenlevering heeft Oekraïne al eerder last gehad, weet Van 't Einde.

"We moeten het dreigement van Trump dat hij de onderhandelingstafel verlaat heel serieus nemen. Hij heeft al eerder alle steun aan Oekraïne 10 dagen lang stilgezet."

'Beide partijen staan onder druk'

Wat is er dan echt nodig om een einde te maken aan deze oorlog? "De Russen hopen dat ze dit conflict op militaire wijze kunnen beslechten en willen dus iets terug voor een staakt-het-vuren", antwoordt Deen.

"Beide partijen staan onder druk om toch een beetje te bewegen, maar ze zijn nog niet echt klaar voor een duurzame oplossing. Het lijkt er dus op dat ze er deze week niet definitief uit zullen komen", zegt de expert tot slot.