Vandaag is het overal te lezen: 'Longfonds adviseert om geen echte kaarsen meer aan te steken.' Het wordt niet voor het eerst benadrukt dat kaarsen branden niet gezond is, maar is er een 'gezonde' manier om dit toch te doen? "Denk aan alternatieven."

Een kaars op de kersttafel, of in het kozijn: het brengt voor veel mensen gezelligheid tijdens de donkere dagen. Maar vandaag is het advies vooral om de echte kaars toch niet aan te steken.

Fijnstof van kaarsen

Bij het branden van kaarsen komt namelijk fijnstof vrij, legt directeur van het Longfonds Károly Illy uit. "Het branden van kaarsen is slecht voor je longen, voor iedereen eigenlijk."

Toxicoloog aan de Universiteit van Maastricht Theo de Kok is het daarmee eens. "Het is een normaal verbrandingsproces. Daarbij wordt het kaarsvet omgezet in allerlei verschillende stoffen in gasvorm. En die komen in de omgeving waar de kaarsen worden gebrand. Die stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid en bevatten kankerverwekkende stoffen."

Vorm en kwaliteit

De vorm en kwaliteit van de kaars maakt nog wel een verschil, weet Kok. "Het hangt heel erg samen met de dikte en de aard van de lont. Dat bepaalt de mate waarin een kaars daadwerkelijk volledig verbrandt. Dunne kaarsen met een dun lontje branden over het algemeen wat gemakkelijker dan dikke kaarsen."

Bij dikke kaarsen met een dikke lont, komen meer roetdeeltjes in de lucht vrij, vertelt Kok. Op het advies van het Longfonds reageerde kaarsenproducent Bolsius dat de uitstoot bij kaarsen van goede kwaliteit 'verwaarloosbaar' is, maar dat is volgens Kok niet waar. "Al bevatten ze misschien wel minder verontreiniging, er komt nog steeds roet vrij dus het is niet verwaarloosbaar."

Hoeveelheid en standplaats

Wat ook nog uitmaakt in de uitstoot van fijnstof bij kaarsen, is hoe die gebrand worden en waar ze staan. "Een kaars die flakkert omdat er steeds wordt langsgelopen, daar komt veel meer zuurstof bij en daardoor wordt er dus ook meer roet uitgestoten."

En natuurlijk speelt de hoeveelheid kaarsen ook nog een rol, vertelt Illy. "Hoe meer kaarsen je aansteekt, hoe meer last je ervan kunt krijgen."

Toch genieten?

Hoe je dan toch van kaarslicht kunt genieten? Vooral met mate dus, zegt Illy. "Hou rekening met de hoeveelheid kaarsen die je aansteekt en hou rekening met dat het feit dat er ook hele mooie, goede alternatieven zijn."

"Alternatieve kaarsen, elektrische kaarsen die bijna niet van echt te onderscheiden zijn en die ook heel erg sfeerverhogend zijn", geeft hij als voorbeeld.

Rekening houden met elkaar

Maar dat we massaal kaarsen in de ban moeten doen, was volgens hem dus ook niet de boodschap van het Longfonds. "We moeten het ook niet overdrijven, ik wil helemaal niet betuttelen."

Het ging meer over rekening houden met elkaar. "Het gaat er vooral om dat we Nederland informeren over het feit dat er fijnstof vrijkomt bij het branden van kaarsen en dat als je een longziekte hebt, astma of COPD, dat je daar dus inderdaad last van kunt krijgen als je kaarsen aansteekt. Dus houd daar bij het kerstdiner een beetje rekening mee."

De Consumentenbond doet vandaag een oproep in de Tweede Kamer: verlaag de btw op elektriciteit om de energierekening financieel behapbaar te houden. Maar is dat de oplossing? "Tijdelijke pleister."

De energierekening: voor veel mensen is het een grote zorg. Daarom roept de Consumentenbond op om het btw-tarief voor energie van 21 procent naar 9 procent te verlagen.

Hoge rekening profiteert

Dat er iets moet gebeuren is duidelijk, ook volgens energie-expert bij Milieu Centraal Gwen Jansen. Maar het voorstel van de Consumentenbond is volgens haar maar 'een tijdelijke pleister'. Daarbij is het vooral voordelig voor mensen die al veel stroom gebruiken, en niet voor mensen die juist proberen de energierekening laag te houden omdat ze al moeite hebben met betalen.

"Dit voorstel is eigenlijk vooral goed voor de mensen met een hoge energierekening, want die profiteren het meest", vertelt ze. "Maar juist de mensen die het heel hard nodig hebben, maar een lagere energierekening hebben, profiteren minder. Dus wij zijn voorstander van meer structurele maatregelen."

Beter isoleren

Minder btw betalen klinkt als een goed idee, maar houdbaar is het niet volgens Jansen. "Want uiteindelijk gaat die btw weer omhoog, dus je kan beter kijken hoe deze mensen op de langere termijn geholpen kunnen worden."

Maar er zijn volgens de energie-expert wel andere maatregelen die genomen kunnen worden om de energierekening betaalbaar te houden. "Verreweg op één staat het beter isoleren en ventileren van de woningen. Energie die je niet verbruikt hoef je ook niet te betalen. 2 op de 3 woningen zijn nog slecht geïsoleerd en 9 op de 10 slecht geventileerd. Dat zorgt voor veel hogere kosten dan nodig is."

Inzet energiecoaches

Maar volgens Jansen kunnen zogenaamde energiecoaches ook een groot verschil maken. Dat terwijl in bijvoorbeeld de gemeente Amsterdam de huis-aan-huisbezoeken met de energiecoaches worden stopgezet. "Uit onderzoek van TNO blijkt heel duidelijk dat energiecoaches, heel goed werk leveren en dat zij de maatschappelijke kosten ook op termijn heel erg laag kunnen houden. Ook voor de gezondheid van heel Nederland is dat goed."

Het is een laagdrempelige manier om mensen te helpen, zegt Jansen. "Je ziet dat heel veel energiehulp mensen nog niet bereikt. De deuren blijven dicht, vooral bij mensen die de energierekening niet kunnen betalen. Daar is schaamte en wantrouwen. Hoe kom je daar wel binnen? Door heel dicht bij deze mensen te staan." Volgens de experts is dat het geval met energiecoaches. "Die werken ook vaak met vrijwilligers uit de buurt, die wel binnenkomen bij deze mensen."

Radiatorfolie, douchetimers en tochtstrips

Claar Wachter is zo'n energiecoach bij organisatie !WOON die bewoners in Amsterdam bijstaat. Zij weet precies waar ze op moet letten als ze bij mensen over de vloer komt, en heeft een aantal trucjes die ze altijd aanbeveelt. Bijvoorbeeld een timer voor in de douche: "Na 5 minuten geeft die een geluid als een sirene." Of folie achter de verwarming: "Dat zorgt dat je niet de buitenmuur verwarmt, maar dat alles binnen blijft."

En zo kan ze nog even verder gaan: tochtstrips, de instellingen van de cv-ketel en zelfs de brievenbus komen aan bod bij haar huisbezoeken. Daar ziet ze ook wat de hoge rekening met mensen kan doen. "Ik kom ook wel bij mensen die hun verwarming niet aan durven te zetten vanwege de energierekening. Dat is ook niet goed voor de gezondheid."

'Het is altijd zinvol'

Het werk van Claar wordt gewaardeerd door de mensen die het nodig hebben. "Mensen zijn blij als ik uitleg hoe de verwarming werkt: dat je niet de radiatoren aan en uit moet doen, maar de thermostaat moet gebruiken. Of mijn uitleg over de radiatorfolie of over ventileren. Het is altijd zinvol, ook als het alleen is om mensen gerust te stellen dat ze het meeste goed doen."

Een lagere btw is volgens Claar helemaal niet zo'n slecht idee. "Er zit nu wel heel veel belasting op voor de consument, dus ik ben het wel eens met de redenatie." Verder is de energiecoach het met Milieu Centraal eens dat goede isolatie in woningen de meest duurzame oplossing is. "Dat scheelt enorm."

Investeren in energiehulp

Helemaal tegen het idee van de Consumentenbond is Jansen van Milieu Centraal overigens niet. "Elke poging om te zorgen dat die energierekening betaalbaar wordt, is hartstikke goed want het is heel erg nodig. Maar", gaat ze verder, "wij denken dat er een betere maatregel is."

"Wij zijn er groot voorstander van dat het energiehulp-werkveld eigenlijk versterkt wordt om hun werk nog beter te kunnen doen. Dat ze de tools krijgen, de content, de kennis om de mensen ook structureel te kunnen helpen", sluit ze af.