Denen veel trotser op hun koningshuis dan wij op dat van ons, wat is het verschil? 'Goede balans tussen afstand en nabijheid'

Morgen is een grote dag voor de Denen. Na 52 jaar doet koningin Margrethe afstand van de troon. Opvallend: de oudste monarchie van Europa is al decennialang enorm populair. Wat kan het Nederlandse koningshuis leren? "Ze combineren tradities met openheid."

Uit opiniepeilingen blijkt wel hoe trots het Deense volk op het koningshuis is. "Zo'n 80 procent van de Denen is voorstander van de monarchie en die steun is al sinds de jaren 90 zo hoog", vertelt de Deense historicus en koningshuisexpert Lars Hovbakke Sørensen.

Hoge waarderingscijfers

Met zulke cijfers scoort het Deense koningshuis een stuk beter dan andere Europese koningshuizen, zoals het onze. "Het zijn echt hele hoge waarderingscijfers, waar politici een moord voor zouden doen", zegt historicus en auteur Kemal Rijken.

Hij schreef een boek schreef over de Europese koningshuizen. "Tot midden jaren 90 deed het Nederlandse koningshuis het ook goed. Maar ons koningshuis heeft wel wat dips gehad, terwijl de Deense koningin constant hoog scoorde", zegt hij.

Verrassing

Het was dan ook een grote verrassing voor de Denen toen Margrethe (83) haar vertrek aankondigde tijdens haar traditionele nieuwjaarstoespraak, zegt Hovbakke Sørensen. "Iedereen in Denemarken was heel verbaasd, omdat Margrethe altijd heeft gezegd dat ze tot aan haar dood koningin zou blijven."

Het land heeft een lange traditie van monarchen die tot hun dood regeren, de laatste keer dat een Deense vorst vrijwillig afstand nam van de troon was in 1146.

Gezondheid

Als reden voor haar onverwachte terugtreden noemt Margrethe haar gezondheid. De koningin heeft in februari een rugoperatie gehad, wat haar naar eigen zeggen deed nadenken over de toekomst. "Mensen vinden dat ze het recht heeft om met pensioen te gaan, maar ze gaan haar wel missen", vertelt Hovbakke Sørensen.

Toch hebben de Denen ook veel vertrouwen in haar zoon prins Frederik, die het stokje overneemt. "Het is een goed moment. Haar zoon Frederik is 55 en haar kleinzoon Christian is net 18, dus die kan ook meer taken opnemen."

Deense koningshuis blijft populair

"Dat het Deense koningshuis zo populair blijft, heeft te maken met Margrethe als persoon, maar ook met de manier waarop de monarchie georganiseerd is", zegt Rijken. "Ze hebben alle tradities behouden en het is nog net zoals een sprookje. Er is veel pracht en praal en ze laten dat ook zien."

Toch wordt dat in Denemarken niet gezien als protserig, vertelt hij. "De Denen zijn heel trots op hun koningshuis, het is ook een van de oudste van Europa."

'Lastige balans'

"In Denemarken vinden we het heel belangrijk dat iedereen gelijk is", vertelt Hovbakke Sørensen. "Daarom verwachten we van de koninklijke familie dat ze veel van hun persoonlijkheid laten zien."

Dat kan wel een lastige balans zijn, zegt Rijken. "Je moet zowel afstandelijk en waardig zijn als dichtbij de mensen staan." Dat doet de Deense koninklijke familie volgens hem wel heel goed. "Het koningshuis is iets waar alle Denen trots op kunnen zijn."

Tradities en openheid

Hoe het Nederlandse koningshuis het op dat vlak doet? "In vergelijking met Denemarken zijn ze niet heel informeel", zegt Hovbakke Sørensen. "Maar ze zijn wel een stuk relaxter dan bijvoorbeeld het Britse koningshuis." Hij vertelt dat de Deense monarchie een van de 'meest informele monarchieën ter wereld' is. "We vinden het fijn dat ze veel van hun persoonlijkheid laten zien en dat het geen afstandelijke rolmodellen zijn."

Rijken zegt dat in Nederland misschien wel teveel tradities zijn afgeschaft. "Juliana wilde af van de extravagantie, maar dat was een slechte keus. Je hebt een koningshuis, dus pak dan maar uit". Openheid is daarbij volgens hem heel belangrijk. "In Denemarken worden evenementen als nieuwjaarsrecepties live uitgezonden op televisie. Ons koningshuis wil dat graag privé houden, maar het wordt wel betaald met belastinggeld." Hij noemt de kritiek daarop dan ook terecht.

Echte sportman

Nu Denemarken vanaf morgen een nieuwe koning krijgt, gaat er wel het een en ander veranderen, denkt Hovbakke Sørensen. "Ik denk dat koning Frederik een hele andere monarch zal worden dan zijn moeder. Hij is veel informeler en kan goed met mensen praten", vertelt hij. "En dat is een groot voordeel, zeker in een moderne monarchie waar openheid steeds belangrijker is."

Koningin Margrethe staat bekend als een intellectueel, met een grote liefde voor kunst en cultuur. Haar zoon Frederik is een echte sportman, die heeft gediend in het leger en van hardlopen houdt. "Hij zal vast veel tradities voortzetten maar ook met eigen voorstellen komen", denkt Hovbakke Sørensen. Als voorbeeld daarvan noemt hij de royal run, een hardloopwedstrijd waar ook de prins en zijn familie aan meedoen. Frederik heeft gezegd de traditie ook als koning te zullen voortzetten.

Kritiek

In Nederland daalt de steun voor de monarchie al jaren. Vorig jaar had slechts 55 procent van de Nederlanders vertrouwen in Willem-Alexander als koning, bleek uit cijfers van het EenVandaag Opiniepanel. Een heel ander beeld dan bij het Deense koningshuis. "Dat verschil zag je ook goed tijdens de coronapandemie", zegt Hovbakke Sørensen. "De Nederlandse koninklijke familie kreeg toen veel kritiek omdat ze op reis gingen, terwijl koningin Margrethe de festiviteiten rond haar verjaardag en 50-jarig jubileum afgelaste."

Wat hij wel als positief punt benoemt is de beslissing van Amalia om tijdens haar studietijd af te zien van haar toelage. "Het is denk ik heel belangrijk om te laten zien dat je niet denkt dat je beter bent vanwege je koninklijk afkomst." Het past volgens hem ook goed binnen wat de Europese bevolking wil van een monarchie. "Sinds de economische crisis in 2008 is er meer focus op de uitgaven. Wat krijgen we voor het geld dat we het koningshuis betalen?"

Geen kroning, wel sprookjesachtig

Beide experts kijken erg uit naar de Deense ceremonie morgen. "Het is geen kroning. Dat hebben we in Europa alleen nog in Engeland", legt Hovbakke Sørensen uit. Hij vertelt dat eerst in klein gezelschap een document wordt getekend door koningin Margrethe, waarin zij afstand doet van de troon. Eén uur later wordt de nieuwe vorst, dan koning Frederik X, voorgesteld aan de bevolking door de premier. "Het wordt een historisch moment."

"Ik verwacht veel mooie beelden", zegt Rijken. "Ze maken een rijtour door de stad en er worden veel mensen verwacht die komen kijken in Kopenhagen. Het heeft ook gesneeuwd, dus het belooft heel sprookjesachtig te worden."