‘De groentewinkel van mijn opa was de vergaderplek van het verzet’

“Mijn opa vervoerde wapens in de groentekar tussen de kolen en knollen. Hij was bang, maar hij deed het wel”, zegt Heleen Kromhout, die meedoet aan het initiatief Open Joodse Huizen. “Mijn oma was een soort logistieke spin in het web van het verzet. Zij bepaalde waar de wapens moesten staan.” Op 4 en 5 mei gaan in het hele land de deuren open van oude Joodse huizen en Huizen van Verzet. 

Huidige bewoners stellen hun woningen open voor oud- bewoners, nabestaanden, nazaten, verzetsmensen en  oud-onderduikers. Zij vertellen over wat er op die plekken is gebeurd tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Heleen, de kleindochter van Anna en Gerrit Kromhout, doet voor het eerst mee met Open Joodse Huizen. Haar opa en oma runden een groentezaak op de Pieterskerkgracht in Leiden, nu is het een coffeeshop. Om Heleen de mogelijkheid te geven het verhaal van haar grootouders te vertellen, stelt de uitbater van coffeeshop Leidseplein zijn zaak open.

Gelukkig konden de onderduikers op tijd wegkomen

“In het huis van mijn grootouders zaten joodse onderduikers”, zegt Heleen. “Maar het was ook de plek waar het verzet vergaderingen hield. De Duitsers vielen tijdens de oorlog de zaak binnen omdat de Joden waren verraden. Maar ze hadden geen idee dat de groentewinkel de vergaderplek was van het verzet. Gelukkig konden de onderduikers op tijd wegkomen.”

Oorlogsverhalen doorgeven

Volgens Denise Citroen, initiatiefnemer van Open Joodse Huizen, is het van groot belang dat de verhalen uit de oorlog worden doorgegeven. “De Joodse gemeenschap is door de oorlog bijna helemaal verdwenen. Er zijn gewoon te weinig mensen over om alle verhalen door te geven. Dit is een goede manier om de persoonlijke geschiedenissen van de mensen te vertellen aan belangstellenden die op de Open Joodse Huizen afkomen.”

Een grote familie

Ook Myriam Mater, 86, uit Amsterdam, vertelt over haar grootouders Paul en Marguerite Horowitz. Ze loopt in het oude huis rond en gaat op haar favoriete plek  - een houten bank - bij het raam zitten. Myriam kwam vaak met haar twee zusjes bij haar grootouders. “We waren 1 grote familie.”

 “Kijk,  dit is de laatste foto die van mijn hele familie gemaakt is.” Myriam wijst iedereen aan op de foto uit 1941. “Ik werd 10 jaar en kreeg een horloge van opa en oma. Zo trots was ik.”

Joodse moeder en verzetsvader

De huidige bewoners van de oude woning van haar grootouders geven zoals vorig jaar zeer bereidwillig voor deze dagen de sleutel over. De opa van Myriam werkte in de diamanten en woonde met zijn gezin sinds 1914 in het oude huis. In 1942, Myriam was 10, werden haar grootouders, tante en oudtante afgevoerd en naar de Hollandsche Schouwburg gebracht. Myriams vader, een boomlange Fries genaamd Jan van Hulst, zat in het verzet en heeft een aantal familieleden weten te redden: “Ik was een dochter van een joodse moeder en een vader in het verzet,” zegt Myriam. 

170 adressen

Elk jaar komen er meer mensen op de Open Joodse Huizen af. Dit jaar doen er 19 steden mee en zijn er 170 adressen waar de verhalen worden verteld. “Er komen gemiddeld 10.000 bezoekers op af, die er  samen zorgen dat de verhalen in leven blijven”, aldus Denise Citroen. Alle bijeenkomsten in de Joodse Huizen zijn op 4 en 5 mei duren maximaal een uur en zijn gratis toegankelijk.