Een van de grootste ICT-projecten bij Defensie ooit, GrIT is compleet vastgelopen. Dat blijkt uit onderzoek van EenVandaag, Investico, Trouw en De Groene Amsterdammer. Hoofdleverancier IBM dreigt een miljoenenclaim bij Defensie in te dienen.

Het ministerie van Defensie dreigt voor 'vele honderden miljoenen euro's' het schip in te gaan vanwege ernstige problemen bij de aanbesteding van een nieuw informatiesysteem voor Defensie. Het project onder de codenaam Prometheus is op een dood spoor beland, zo blijkt uit interne documenten in bezit van het onderzoekscollectief.

Zwarte werkplekken

De aanbesteding is begonnen in 2016 nadat Defensie jarenlang werd geplaagd door grote ICT-problemen. In 2014 viel de koeling van een datacentrum uit waardoor eenderde van de medewerkers geen toegang tot zijn werkplek had. Tot op de dag van vandaag heeft Defensie bijvoorbeeld nog steeds geen militair internet, een beveiligde cloud waarin al het personeel kan werken.

Joint Strike Fighter

Defensie heeft moderne wapensystemen zoals de Joint Strike Fighter en het onbemande vliegtuig Reaper aangekocht, maar de data die deze systemen produceren kunnen door verouderde IT niet goed worden verwerkt.

Bovendien is de continuïteit van het huidige, verouderde systeem slechts tot 2022 gewaarborgd. Om de overgang naar een 'informatiegestuurde krijgsmacht' te maken wil Defensie de complete ICT-infrastructuur vernieuwen.

1,3 miljard euro

Maar het programma ter waarde van 1,3 miljard euro ligt 4 jaar na de start compleet stil. De aanbesteding heeft een ruzie veroorzaakt tussen ambtenaren van het ministerie en een consortium van IBM en Atos. Het Bureau ICT-Toetsing (BIT) vindt de risico's van het programma te hoog.

Zo is het maar de vraag of de vernieuwing uiteindelijk werkende IT-oplossingen oplevert en is Defensie afhankelijk van één leverancier. Het BIT adviseert Defensie zelfs om het project te staken als er geen 'wezenlijke aanpassingen' worden doorgevoerd.

Claim

IBM/Atos is de winnaar en de enige overgebleven partij in de aanbesteding. Het consortium heeft enkele jaren 150 man fulltime aan het werk voor het ontwerp van GrIT. Als zij straks alsnog buiten de boot vallen is dat 'niet alleen onredelijk maar ook onrechtmatig', zo schrijven ze in oktober 2019 in een brief aan het ministerie.

De bedrijven becijferen hun schade in de vorm van gedane investeringen, gederfde omzet, gemiste orders en reputatieschade op vele honderden miljoenen euro's. Het ministerie neemt mogelijke claims serieus, zo blijkt uit een interne bestuursnota.

Advies niet opgevolgd

Het is de vraag of Defensie aan de eisen van het BIT kan of wil voldoen. Volgens het BIT zijn de 'eerdere adviezen onvoldoende opgevolgd'.

Staatssecretaris Visser van Defensie zal de Tweede Kamer op korte termijn informeren over het vervolg van GrIT.

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."