Vandaag staat de uitzending van EenVandaag geheel in het teken van de 70e herdenking van de Tweede Wereldoorlog. Vanavond onder andere een portret van de onbekende oorlogsheld Cook Brummer, de 'Nederlandse Schindler' die tientallen levens redde.

Cook Brummer was een flamboyante zakenman die de joodse parfumfabriek Polak & Schwarz en tientallen werknemers, joods en niet-joods, door de Tweede Wereldoorlog sleepte. De joodse eigenaren vroegen voor de oorlog bewust Cook Brummer, charismatisch en met een Arisch uiterlijk, de fabriek te leiden.

Redder van tientallen levens

Het bedrijf schakelt in 1940 over op de productie van surrogaat suiker, koffie en thee waardoor het bedrijf economisch onmisbaar wordt. Onder Brummers verantwoordelijkheid overleeft het grootste deel van het joodse personeel de oorlog. En hij voorkomt dat personeel van Polak & Schwarz te werk wordt gesteld in Duitsland. In Zaandam weet hij de executie van 25 mensen te voorkomen. Kortom, de zakenman redde, met gevaar voor zijn eigen leven, tientallen levens.

Wie is deze onbekende oorlogsheld? Hoe manipuleerde hij de Duitsers? Waarom is hij nooit onderscheiden? 

Meer informatie: Monumenten Spreken

Stichting Monumenten Spreken heeft de verhalen vastgelegd achter de oorlogsmonumenten in de Zaanstreek, waaronder het verhaal van de parfumfabriek. Bij de ingang van het voormalig Maison d’Essence van Polak &Schwarz hangt een gedenksteen met de namen van in de oorlog omgekomen medewerkers en familieleden van de oprichters. 

Bij een razzia op de Burcht in Zaandam in februari 1945 dreigen de Duitsers 200 mannen dood te schieten. Cook Brummer bemoeit zich met de onderhandelingen en laat brood, kaas en jenever aanrukken. Hij weet die dag een bloedbad te voorkomen.

Het verhaal van deze razzia wordt door ooggetuigen verteld in de film over het monument aan de Prins Hendrikkade in Zaandam:

Aan de hand van verhalen van ooggetuigen gecombineerd met historisch beeld en filmmateriaal laat Monumenten Spreken de verhalen zien die schuilgaan achter de 28 oorlogsmonumenten die de Zaanstreek rijk is. Het doel van het project Monumenten Spreken is de verhalen van de Tweede Wereldoorlog door te laten bestaan en door te geven aan volgende generaties. Daarom is van elk monument een digitale les gemaakt bedoeld voor de bovenbouw van het basisonderwijs en onderbouw van het voortgezet onderwijs.

Via www.monumentenspreken.nl zijn alle films en lessen te bekijken. 

Normaal gesproken zijn er jaarlijks oefeningen onder de vlag van de NAVO waar de VS en Europa gezamenlijk aan meedoen. Maar volgens een bron uit het netwerk van hoogleraar internationale betrekkingen Rob de Wijk wil Amerika hier per direct mee stoppen.

"Het is echt één voor twaalf voor Europa", waarschuwt De Wijk in EenVandaag. "We staan er compleet alleen voor en moeten nu héél snel gaan handelen", zegt hij over de verdere terugtrekkende beweging van de Amerikanen.

Oefening zonder Amerikanen?

Op 31 maart staat er een NAVO-oefening gepland, maar de kans is dus groot dat daar geen Amerikaanse troepen aan zullen meedoen. Volgens De Wijk is er vandaag vanuit Amerika een aanwijzing gekomen richting de NAVO dat het land niet meer zal meedoen aan oefeningen in NAVO-verband.

"Dit zegt veel over hoe Amerika denkt over Europa en over de bijdrage die Amerika zou kunnen leveren aan de verdediging van Europa", reageert hij. "Amerika geeft als reden aan: we gaan bezuinigen en dat gaat ten koste van Europa, onze prioriteit ligt niet bij Europa."

'Trump schrijft ons af'

Het lijkt een nieuwe stap in de verwijdering tussen de Verenigde Staten en Europa, die in een stroomversnelling is gekomen sinds het aantreden van Donald Trump als president eind januari. Dit laat volgens De Wijk opnieuw zien dat we in Europa op onszelf zijn aangewezen.

"Het geeft aan dat we niet langer moeten denken dat het wel goed komt met onze band met Amerika binnen de NAVO", benadrukt de hoogleraar. "Trump schrijft ons af."

'NAVO niet meer levensvatbaar'

Dat de Amerikanen niet meer samen met de Europeanen willen oefenen is echt een relevant signaal, gaat De Wijk verder. "Kijk naar de daden van Trump, dan moet je inzien dat de NAVO met hem niet meer levensvatbaar is."

"Want als hij zegt dat zijn troepen niet meer naar Europa gaan om te oefenen, dan hoef je de NAVO niet eens op te heffen, dan functioneert de NAVO al niet meer", legt hij uit.

Kan Rutte nog iets doen?

De Wijk heeft niet het idee dat de secretaris-generaal van de NAVO, sinds oktober vorig jaar oud-premier Mark Rutte, nog iets kan doen om een breuk binnen het militaire bondgenootschap tussen de Verenigde Staten en de Europese lidstaten te voorkomen.

"Nee, dan had hij allang succes gehad", zegt de hoogleraar daarover. "De continue neiging om Trump te pleasen en om met hem in gesprek te gaan op zijn voorwaarden lijkt verspilde moeite", stelt De Wijk somber vast.