Het COA en hulporganisaties maken zich grote zorgen over de problemen die opnieuw spelen bij het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel. Het COA zegt 'het niet meer aan te kunnen'. Hulporganisaties spreken van een ‘schrijnende situatie’.

"Dit kunnen wij niet meer aan", zegt regiomanager Johann Velkers bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA). Hij is verantwoordelijk voor de opvanglocatie in Ter Apel.

Situaties die niet kunnen

Donderdagmiddag stond hij media te woord voor de poorten van de asielopvang in Ter Apel. "We zijn ingericht op een maximum van tweeduizend mensen op deze locatie. Daar gaan we ver overheen", concludeert hij.

"Ik zie leed bij mijn eigen mensen, die al weken constant bezig zijn om slechte keuzes te maken. Want goede keuzes zijn er niet meer. We zien veel incidenten omdat we mensen onder moeten brengen in situaties die niet kunnen."

GGD-rapport

UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties spreekt van een 'symptoom van een failliet opvangsysteem'. Demissionair staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Eric van der Burg doet op zijn beurt nog eens een dringend beroep op gemeenten om extra opvangplekken te realiseren.

Daarmee reageren ze op de vandaag verschenen rapporten die de onmenselijke situatie in Ter Apel beschrijven. Dat begon vanochtend met een GGD-rapport in handen van EenVandaag, waarin onder andere wordt geschreven over een totaal gebrek aan hygiëne. Een rapport van de Inspectie van Justitie en Veiligheid, dat later vandaag naar buiten kwam, omschreef de situatie in het asielzoekerscentrum als 'onveilig en onhoudbaar'.

'Ongelofelijk geschrokken'

In het azc in Ter Apel zijn weinig douches en toiletten en degene die er zijn, zijn vies. Matrassen op de grond worden niet schoongemaakt en kleding kan niet worden gewassen en gedroogd. Bestuursvoorzitter Frank Candelvan Vluchtelingenwerk Nederland was afgelopen week zelf in Ter Apel. "Ik ben ongelofelijk geschrokken", vertelt hij.

"De mensen zaten noodgedwongen in een wachtkamer, zonder fatsoenlijk sanitair. Ik heb zelfs gesproken met een vrouw met een hernia die op de grond moest slapen."

Risico of infectieziekten

Het gebrek aan hygiëne en het feit dat mensen dicht op elkaar zitten, verhoogt het risico op ziekteverspreiding. Dat risico wordt volgens de GGD nog groter, doordat de groepen mensen die wachten niet worden gescreend op ziektes, zoals tuberculose. Artsen zonder Grenzen noemt dat 'bijzonder zorgwekkend'.

"Een van de belangrijkste lessen van de noodsituatie in de zomer van 2022 was nu juist dat ernstige aandoeningen in een vroeg stadium opgemerkt moeten worden", zegt een woordvoerder.

Slapen in de wachtruimte

Artsen zonder Grenzen geeft aan in contact te staan met de organisaties ter plaatse, maar onderneemt voorlopig zelf nog geen actie. "Op dit moment zijn er veel crises in de wereld waar de medische nood hoog en toegang tot medische voorzieningen essentieel zijn, bijvoorbeeld in Gaza, Afghanistan, Soedan en Congo."

Ook het Rode Kruis maakt zich zorgen over de mensen in Ter Apel. "Mensen sliepen tot 6 dagen lang in de wachtruimte van de IND, zonder de mogelijkheid om te douchen. Eerst op stoelen en zelfs op de koude, harde grond." Het Rode Kruis deelt sinds zaterdag matrasjes, dekens en hygiënekits uit. Gisteravond heeft er voor het eerst niemand meer in de wachtruimte overnacht, waardoor er geen hulp van het Rode Kruis meer nodig was.

Methadongebruikers

In het GGD-rapport valt ook te lezen dat veel alleenstaande mannen methadon gebruiken. "Daar was ik door verrast", vertelt Frank Candel van Vluchtelingenwerk Nederland. "Ik heb echt te doen met de burgemeester van Ter Apel. Hij heeft in toenemende mate te maken met probleemgroepen in zijn opvang. Terwijl Ter Apel juist geschikt is als opvang voor gezinnen met bijvoorbeeld scholing erbij."

COA-regiomanager Velkers zegt ook dat door de moeilijke uitstroom er ook overlastgevers zijn met drugsproblematiek in het azc. "Dat is wel problematiek die wij hier nu krijgen, waar wij als organisatie niet op ingericht zijn. Alle medische diensten proberen zo goed moeilijk aan te haken. Maar als de rest van Nederland vrij weinig doet, moeten wij roeien met de riemen die we hebben en soms blijven daar gaten in zitten. Met als gevolg dat mensen op bankjes en op de grond slapen", zegt hij.

Uitbraken buiten de opvanglocatie

De situatie is daarmee volgens velen vergelijkbaar met die van vorig jaar, toen honderden asielzoekers gedwongen buiten moesten slapen. Tientallen artsen, hoogleraren en zorgmedewerkers klommen toen in de pen om het kabinet aan te schrijven. Duizenden collega's ondertekenden die brief, waarin ze aandrongen op een humane oplossing voor de situatie in Ter Apel.

Een van de schrijvers van die brief is Chantal Rovers, hoogleraar Uitbraken van Infectieziekten aan het Radboudumc. Zij ziet de situatie met lede ogen aan. "Dat zijn toch wel schokkende omstandigheden. Alles bij elkaar is dit een risico op een of meerdere uitbraken van infectieziekten. We moeten ons realiseren dat dit kan leiden tot uitbraken die buiten de opvanglocatie ook de maatschappij raken, zeker als mensen de eerste screening niet direct na aankomst krijgen. Daarom moeten we zorgen voor structureel betere opvangmogelijkheden."

Spreidingswet

Dat is iets wat demissionair staatssecretaris Van der Burg ook wel wil, maar hij wacht met smart op de Spreidingswet. Die wet, waarmee gemeenten gedwongen kunnen worden een bepaald aantal asielzoekers op te vangen, moet nog behandeld worden door de Eerste Kamer. Een datum daarvoor is nog niet bekend.

Het ministerie van Justitie en Veiligheid laat in een schriftelijke reactie weten dat de situatie in Ter Apel zo 'niet langer kan'. Van der Burg doet een beroep op provincies en gemeenten om meer opvangplekken te realiseren. Verder wil het ministerie inzetten op een versnelde uitstroom van statushouders uit de opvang naar gemeenten. "We beseffen dat we veel vragen van provincies en gemeenten, maar we zullen dit echt met elkaar moeten doen."

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."