radio LIVE tv LIVE
meer NPO start

Bezorgde brandweermensen willen betere gezondheidschecks om risico's van PFAS in werkkleding

Bezorgde brandweermensen willen betere gezondheidschecks om risico's van PFAS in werkkleding
Bron: EenVandaag

Jarenlang zijn brandweermensen tijdens het blussen geconfronteerd met schadelijke PFAS-chemicaliën. Het zit in rook, blusschuim en de brandweerpakken. Ze willen daarom weten wat het effect daarvan is op hun gezondheid, maar de leiding weigert onderzoek.

Op de Amsterdamse kazerne 'Willem' starten brandweermensen standaard hun dienst met het controleren van het materiaal en de uitrusting. Op het eerste oog lijkt alles in orde. Maar hen is nooit verteld dat de werkkleding een risico kan vormen voor hun gezondheid. In de pakken zijn namelijk veel schadelijke PFAS-chemicaliën verwerkt.

Opgenomen door de huid

Die chemicaliën kunnen loslaten en worden vrij snel door de huid opgenomen, zegt PFAS-deskundige en emeritus hoogleraar milieuchemie Jacob de Boer. "Als je in zo'n pak loopt tijdens het blussen en je wordt warm en zweet, dan gaat het PFAS toch naar binnen. In wetenschappelijke literatuur zie je dat er vrij veel zorg is over de blootstelling aan PFAS via werkkleding."

Het maakt bij PFAS ook niet veel uit of je het via de mond of via de huid binnenkrijgt, legt De Boer uit. "Het bindt ontzettend snel aan een eiwit in je bloed, en dan zit het meteen door je hele lijf." En dan zijn de stoffen haast niet meer weg te krijgen uit het lichaam.

info

Wat is PFAS?

PFAS is een verzamelterm voor een groep van duizenden chemische stoffen met bijzondere eigenschappen. Ze zijn stabiel en stoten zowel water als vetten af. Dat is erg handig en daarom zijn ze de afgelopen decennia in allerlei producten verwerkt: van pizzadozen en koekenpannen tot regenjassen en blusschuim en werkkleding.

Stoffen die onder de verzamelterm PFAS vallen, komen niet van nature in de natuur voor. Ze zijn door de mens gemaakt. Van een aantal van deze stoffen is bekend dat ze een schadelijk effect hebben op milieu en gezondheid. Ze staan ook bekend als eeuwige chemicaliën, omdat ze nauwelijks oplossen. Eind vorig jaar kondigde fabrikant 3M dan ook aan dat ze in 2025 stoppen met het produceren en gebruiken van PFAS.

Goed onderzoek doen

Brandweerman Marcel Dokter is bezorgd over dit nieuws. "Dat het bijvoorbeeld ook in werkkleding zit, weet ik pas sinds kort. Daardoor vraag ik mij af of het voor mij gevolgen heeft gehad. Ik heb jarenlang het pak gedragen."

Naast dat Marcel al 40 jaar brandweerman is, is hij ook woordvoerder van de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Hij pleit voor goed onderzoek naar de effecten van PFAS op de gezondheid van brandweermensen. "We willen zeker weten of onze beschermingsmiddelen ons ook voldoende beschermen. Of dat we daar iets anders op moeten verzinnen."

'Op veilige manier gewerkt'

Naast de pakken zijn er namelijk meer manieren waarop brandweermensen mogelijk in contact kunnen komen met PFAS: via rook en blusschuim. Toch maakt de Amsterdamse brandweercommandant Tijs van Lieshout zich geen zorgen om PFAS. Hij is ook voorzitter van de raad van commandanten en directeuren veiligheidsregio: "Ik denk dat we de afgelopen jaren op een veilige manier hebben gewerkt."

Van Lieshout is ook voorzitter van de raad van brandweercommandanten en wijst op de strenge protocollen rondom hygiëne. "Na de dienst wordt de werkkleding en de helm goed gereinigd en gaat de brandweerman onder de douche zodat je de besmetting weghaalt."

Bekijk ook

Geen gezondheidsmonitoring

Bovendien komt kanker bijna niet voor in het korps, zegt de commandant. "Als ik kijk naar Amsterdam-Amstelland en de gevallen van kanker die relatie hebben met besmetting door rook, dan hebben we nu één geval gehad. Dat is vervelend genoeg. Er zijn geen nieuwe gevallen bijgekomen, dus er is geen aanleiding om dat zware instrument van preventief geneeskundig onderzoek te gaan doen voor al onze mensen."

Bert van Velthuijsen van vakbond FNV is het daar niet mee eens. "Wij blijven aandringen op een goede gezondheidsmonitoring. We willen dat de brandweermensen periodiek getest worden op bloed, adem en urine. Maar het gebeurt nog steeds niet. Het is niet verantwoord om op deze manier met werknemers om te gaan."

Te veel PFAS in bloed

Er wordt door brandweermensen in Nederland al langer gekeken naar hun collega's in de Verenigde Staten. De levensverwachting van brandweermensen is daar jaren korter dan van een gemiddelde Amerikaan. Ook sterven ze relatief vaker door kanker.

Brandweermensen worden ook in Amerika regelmatig blootgesteld aan giftige chemicaliën zoals PFAS. De risico's van PFAS voor brandweermensen zijn in de VS wetenschappelijk onderzocht. Wat bleek: er werd te veel PFAS in hun bloed aangetroffen. Twee tot vijf keer de Europese norm.

'Het heeft geen prioriteit'

Hoe dat precies zit bij brandweermensen in Nederland is door gebrek aan onderzoek nog onduidelijk. FNV-vakbondsman Van Velthuijsen constateert dat PFAS bij leiding van de Nederlandse brandweer geen prioriteit heeft. En brandweermensen worden niet goed voorgelicht.

"Ze weten vaak ook niet wat PFAS is, wat het doet en wat voor schade het kan veroorzaken", zegt hij. "Dat is ook omdat er geen instructies op worden gegeven. En in de richtlijn schoon werken komt PFAS niet voor."

Bekijk ook

Data ontbreekt

De enige test die brandweermensen moeten doen, is een zogeheten PPMO-test. "Dat is geen medisch onderzoek, maar eigenlijk meer een fitheidstest op een stormbaan", zegt brandweerman Marcel erover. "Zaken als mijn bloed of mijn longen worden niet getest." In 40 jaar tijd is er één keer een foto van zijn longen gemaakt en alleen toen hij brandweerduiker werd is er ook bloed afgenomen.

In een rapport uit 2018 over gezondheidsmonitoring bij de brandweer staat dat data ontbreekt om uitspraken te kunnen doen over de gezondheid van medewerkers. Brandweercommandant Van Lieshout vindt die blinde vlek wel een worsteling. "Ik maak me er wel zorgen over. Eigenlijk wil je dat iedereen gezond oud kan worden."

'PFAS elk jaar meten'

De oplossing is volgens Marcel dat er periodiek medisch onderzoek zou moeten worden gedaan, waarbij bloedwaarden worden gemeten en in een dossier worden bewaard. "Dan kan er ook voor alle brandweermensen in Nederland een gemiddeld beeld ontstaan."

Emeritus hoogleraar milieuchemie De Boer is het eens met de brandweerman. De PFAS-deskundige noemt het meten van deze stoffen in het bloed van brandweermensen 'essentieel'. "Je zou dat elk jaar moeten doen."

Brandweermensen zijn bezorgd over hun gezondheid door blootstelling aan PFAS

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'

Nederlandse overheid te afhankelijk van Amerikaanse techbedrijven, waarschuwen experts: 'Donald Trump kan ons chanteren'
Het datacenter van Microsoft in het Noord-Hollandse Middenmeer
Bron: ANP

Nu de verhoudingen met de Verenigde Staten in rap tempo verslechteren, maken experts en politici zich steeds grotere zorgen over de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse technologie: van e-mail tot data-opslag zijn we vólledig afhankelijk.

"Het is echt vijf over twaalf", zegt Bert Hubert, technologie-expert en voormalig toezichthouder van de AIVD. "Wij zitten nu al in een situatie dat als men in Amerika met het verkeerde been uit bed stapt, organisaties in Nederland in z'n geheel kunnen worden stilgelegd, zoals recent is aangekondigd voor het Internationaal Strafhof - waar Trump niet blij mee is en hij sancties voor heeft uitgeschreven."

Alle gemeenten

Hubert en andere deskundigen schetsten onlangs aan Kamerleden in het parlement de Nederlandse afhankelijkheid van Amerikaanse clouddiensten, zoals die van Microsoft, Amazon en Google. "Honderd procent van de Nederlandse gemeenten is al afhankelijk van Microsoft", aldus Hubert.

"Zodra data over jou per e-mail wordt verstuurd, staat het in de Amerikaanse cloud en valt het onder het bereik van de Amerikaanse overheid." Daar zit de zorg, nu de Verenigde Staten een radicaal andere afslag hebben genomen. In de Tweede Kamer waarschuwden verschillende experts dat onze afhankelijkheid van de Amerikaanse techreuzen tegen ons gebruikt kan worden.

Bekijk ook

Ondoordacht gebruik

Nog voor de inauguratie van Donald Trump begin dit jaar concludeerde de Algemene Rekenkamer bovendien al dat Nederland clouddiensten ondoordacht is gaan gebruiken en nauwelijks stil staat bij de risico's.

"Laat ik het onomwonden zeggen: het risico bestaat dat buitenlandse regeringen, met name de VS, informatie van de Nederlandse rijksoverheid of van burgers kunnen inzien en wellicht zelfs aanpassen", zei Ewout Irrgang van de Algemene Rekenkamer. Risico's zijn er volgens hem voor de overheid, bedrijven én Nederlandse burgers.

Diensten uitschakelen

"Ik maak me heel erg zorgen", zegt Europarlementariër voor GroenLinks-PvdA Kim van Sparrentak. In het zwartste scenario zou Trump volgens haar Europa kunnen chanteren door diensten uit te zetten. "Dat zou in de praktijk betekenen dat overheden niet meer bij hun data kunnen. Mensen krijgen hun toeslagen niet meer uitgekeerd. Al dat soort zaken lopen dan direct vast."

In de hele Europese Unie zijn er volgens Van Sparrentak maar enkele gemeenten die niet afhankelijk zijn van de Amerikaanse cloud. Hetzelfde speelt volgens haar bij ziekenhuizen. Inmiddels is zeventig procent van de Europese cloudmarkt in handen van grote Amerikaanse spelers.

Bekijk ook

Stresstest

Met veertig collega's heeft Van Sparrentak de Europese Commissie daarom verzocht in kaart te brengen wat er gebeurt als die diensten daadwerkelijk uitvallen. "We hebben te lang gedacht: Amerika is onze vriend."

VVD-Europarlementariër Bart Groothuis deelt de zorgen en vreest ook dat Trump bepaalde diensten domweg uit laat zetten als wij niet naar hem luisteren. "Bijvoorbeeld met de sancties tegen het Internationaal Strafhof in Den Haag, die totaal afhankelijk is van Amerikaanse technologie", zegt hij.

Eigen boontjes doppen

"Het gaat gewoon op zwart als Trump dat wil. We zullen onze eigen boontjes moeten doppen. Dat hadden we zelf niet zo voorspeld, dat de Amerikanen zo ver van ons af zouden kunnen drijven. En dat betekent voor ons dat er niks anders op zit dan onze technologische industrie in eigen hand nemen," aldus Groothuis.

"Er zijn Europese alternatieven, maar nog niet op de schaal die we nodig hebben. Die zul je langzaam moeten gaan creëren." Die investeringen kunnen volgens beide Europarlementariërs in de honderden miljarden euro's lopen. De EU zou daarbij vooral regels moeten opstellen om ervoor te zorgen dat data van Europese burgers ook altijd in Europa blijft.

Bekijk ook

Cloud Kootwijk

Maar vast staat volgens de Europarlementariërs dat Europa op eigen digitale benen moet komen te staan. Techexpert Hubert vindt ondertussen dat Nederland het heft in eigen handen moet nemen: Cloud Kootwijk, een Nederlandse, veilige cloud voor overheid en zorg - voor e-mail, chat, videobellen en bestandsdeling - zou digitale soevereiniteit moeten garanderen.

De naam is een verwijzing naar Radio Kootwijk, waarmee de Nederlandse staat zichzelf een eeuw geleden onafhankelijk maakte van buitenlandse communicatienetwerken. Zsolt Szabó, Staatssecretaris Digitalisering en Koninkrijksrelaties, komt nog voor de zomer met een nieuwe Nederlandse cloudstrategie.

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten: 'Staan aan rand van afgrond'
Het nieuwe beleid van Donald Trump is geen goed nieuws voor klimaatwetenschap
Bron: NASA / EenVandaag

De nieuwe regering van president Donald Trump in de Verenigde Staten zet het mes in klimaatonderzoek en klimaatbeleid. "Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Meer dan 30 jaar werkte Dan Costa bij de Environmental Protection Agency (EPA), het Amerikaans milieuagentschap. Als National Director was hij onder meer verantwoordelijk voor onderzoek naar luchtvervuiling en klimaatverandering, en de gevolgen daarvan voor de volksgezondheid.

'Volksgezondheid kon hen niets schelen'

Costa werkte onder zes verschillende presidenten. "Er was altijd wel verschil te merken tussen Republikeinse en Democratische regeringen", vertelt hij.

"Maar toen de eerste Trump-regering aantrad kregen we voor het eerst het gevoel dat volksgezondheid hen eigenlijk niets kon schelen. We merkten snel dat alles wat werd gedaan op het gebied van milieu en volksgezondheid door die regering werd geïsoleerd en gemarginaliseerd."

Frontale aanvallen

Wat nu gebeurt gaat volgens Costa nog een stap verder: "De toekomst van veel wetenschappelijk onderzoek is opeens onzeker, mensen beginnen het gevoel te krijgen dat ze aan de rand van een afgrond staan. Wetenschappers worden geïntimideerd, er heerst echt chaos."

Costa doelt op het rappe tempo waarmee wetenschap onder de regering-Trump onder druk komt te staan. Vooral de takken die niet in de politieke ambities van de regering passen, zoals onderzoek naar klimaatverandering en klimaatadaptatie, krijgen met frontale aanvallen te maken.

Bekijk ook

'Geweldige denkers'

"Wat mij verbijstert, is de snelheid waarmee wetenschap wordt afgebroken. Ik ben echt sprakeloos", reageert de Nederlandse klimaatwetenschapper Heleen de Coninck.

"En dat terwijl de Amerikaanse klimaatwetenschap zo belangrijk is voor verdere kennisopbouw op de hele wereld. Er zitten daar geweldige denkers."

Samenwerking van 'levensbelang'

De Coninck is verbonden aan de TU Eindhoven en de Radboud Universiteit in Nijmegen en schreef mee aan verschillende VN-klimaatrapporten. Regelmatig werkt ze samen met collega's in de Verenigde Staten. "Er zit daar enorm veel wetenschappelijke kracht, met veel relevante data."

"Klimaatverandering is echt een mondiaal probleem. Als we resultaten met z'n allen blijven delen kunnen bijvoorbeeld ook ontwikkelingslanden zich beter voorbereiden op klimaatverandering en extreem weer. Goede internationale samenwerking is van levensbelang, letterlijk."

Bekijk ook

Helft van personeel moet weg

Of deze internationale samenwerking blijft bestaan, is de vraag: onlangs liepen medewerkers van miljardair Elon Musk, die de overheid efficiënter en goedkoper wil maken, het hoofdkantoor binnen van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA). Dit onderzoeksinstituut is vergelijkbaar met het Nederlandse KNMI.

NOAA speelt in de VS een cruciale rol bij het voorspellen van gevaarlijke weersomstandigheden, het beschermen van de oceanen en het verzamelen van wetenschappelijke gegevens over klimaatveranderingen. Desondanks kregen medewerkers te horen dat de helft van het personeel op termijn moet vertrekken en dat het budget met zo'n 30 procent wordt gekort.

'Trump-loyalist zonder inhoudelijke kennis'

"We verwachten dat ook binnen de Environmental Protection Agency zoiets zal gebeuren", zegt Dan Costa. "Maar het is onduidelijk hoe drastisch de gevolgen zullen zijn."

Gerust is hij er in ieder geval niet op: "De nieuwe EPA-baas is een Trump-loyalist en hij heeft geen enkele kennis van milieuwetenschappen."

Bekijk ook

Klimaatdata veilig stellen

Ook de NASA ligt onder vuur. Met behulp van satellieten, onderzoeksvliegtuigen en grondstations wordt daar een breed scala aan klimaatdata verzameld. Gegevens zoals temperatuurveranderingen in de atmosfeer, hittegolven en afwijkingen in klimaattrends, maar ook smeltende ijskappen, zeespiegelstijging, extreme regenval en meer.

"NASA doet veel moeite om ervoor te zorgen dat de datasets beschikbaar blijven, bijvoorbeeld op veilige parallelle servers en websites", vertelt Costa. "Zelfs als de oorspronkelijke websites offline worden gehaald."

Data beschermen

Al In 2016 werd daarvoor de Environmental Data Governance Initiative opgericht. "Betrokken wetenschappers ontwikkelden een strategie om gegevens te bewaren", legt Costa uit. "Ze proberen data te beschermen, toegankelijk en up-to-date te houden. Dat is nu cruciaal, de situatie is erg onzeker."

De ontgoocheling onder wetenschappers is groot. "Waarheid en feiten lijken er niet meer toe te doen", stelt De Coninck vast. "De redelijkheid is echt zoek. Tegenwoordig ontkent men wetenschappelijke bevindingen vaak glashard, en dat is op lange termijn zeer zorgelijk. Dat zeg ik niet alleen als wetenschapper, maar ook als burger."

Bekijk ook

Duur onderzoek

De Coninck stoort zich ook aan de beeldvorming rondom zogenaamd duur en log onderzoek, zoals nu in de VS. "Bedrijven zoals die van Musk bouwen voort op onderzoek en innovatie die ook door de Amerikaanse overheid zijn betaald", legt ze uit.

"De talenten, zoals ingenieurs die er werken, zijn opgeleid dankzij de overheid", benadrukt de wetenschapper. "Dus het saneren van overheden op deze manier zorgt eerder voor een innovatie-armer land dan een innovatievere economie."

'We leven in cruciale periode'

Haar Amerikaanse collega Dan Costa hoopt dat de wetenschap niet verder wordt ondermijnd. "We leven in zo'n cruciale periode. Als we klimaatverandering willen aanpakken, kunnen we niet verder met een, of zelfs twee handen op onze rug gebonden."

"Ik kijk vaak naar mijn kleinkinderen en vraag me af: wat is de erfenis die mijn generatie aan deze jonge mensen zal nalaten?", sluit hij af.

Grote zorgen bij klimaatwetenschappers om beleid Donald Trump, in Amerika én daarbuiten

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant