Bezorgde brandweermensen willen betere gezondheidschecks om risico's van PFAS in werkkleding

Jarenlang zijn brandweermensen tijdens het blussen geconfronteerd met schadelijke PFAS-chemicaliën. Het zit in rook, blusschuim en de brandweerpakken. Ze willen daarom weten wat het effect daarvan is op hun gezondheid, maar de leiding weigert onderzoek.

Op de Amsterdamse kazerne 'Willem' starten brandweermensen standaard hun dienst met het controleren van het materiaal en de uitrusting. Op het eerste oog lijkt alles in orde. Maar hen is nooit verteld dat de werkkleding een risico kan vormen voor hun gezondheid. In de pakken zijn namelijk veel schadelijke PFAS-chemicaliën verwerkt.

Opgenomen door de huid

Die chemicaliën kunnen loslaten en worden vrij snel door de huid opgenomen, zegt PFAS-deskundige en emeritus hoogleraar milieuchemie Jacob de Boer. "Als je in zo'n pak loopt tijdens het blussen en je wordt warm en zweet, dan gaat het PFAS toch naar binnen. In wetenschappelijke literatuur zie je dat er vrij veel zorg is over de blootstelling aan PFAS via werkkleding."

Het maakt bij PFAS ook niet veel uit of je het via de mond of via de huid binnenkrijgt, legt De Boer uit. "Het bindt ontzettend snel aan een eiwit in je bloed, en dan zit het meteen door je hele lijf." En dan zijn de stoffen haast niet meer weg te krijgen uit het lichaam.

Goed onderzoek doen

Brandweerman Marcel Dokter is bezorgd over dit nieuws. "Dat het bijvoorbeeld ook in werkkleding zit, weet ik pas sinds kort. Daardoor vraag ik mij af of het voor mij gevolgen heeft gehad. Ik heb jarenlang het pak gedragen."

Naast dat Marcel al 40 jaar brandweerman is, is hij ook woordvoerder van de vakvereniging voor brandweervrijwilligers. Hij pleit voor goed onderzoek naar de effecten van PFAS op de gezondheid van brandweermensen. "We willen zeker weten of onze beschermingsmiddelen ons ook voldoende beschermen. Of dat we daar iets anders op moeten verzinnen."

'Op veilige manier gewerkt'

Naast de pakken zijn er namelijk meer manieren waarop brandweermensen mogelijk in contact kunnen komen met PFAS: via rook en blusschuim. Toch maakt de Amsterdamse brandweercommandant Tijs van Lieshout zich geen zorgen om PFAS. Hij is ook voorzitter van de raad van commandanten en directeuren veiligheidsregio: "Ik denk dat we de afgelopen jaren op een veilige manier hebben gewerkt."

Van Lieshout is ook voorzitter van de raad van brandweercommandanten en wijst op de strenge protocollen rondom hygiëne. "Na de dienst wordt de werkkleding en de helm goed gereinigd en gaat de brandweerman onder de douche zodat je de besmetting weghaalt."

Geen gezondheidsmonitoring

Bovendien komt kanker bijna niet voor in het korps, zegt de commandant. "Als ik kijk naar Amsterdam-Amstelland en de gevallen van kanker die relatie hebben met besmetting door rook, dan hebben we nu één geval gehad. Dat is vervelend genoeg. Er zijn geen nieuwe gevallen bijgekomen, dus er is geen aanleiding om dat zware instrument van preventief geneeskundig onderzoek te gaan doen voor al onze mensen."

Bert van Velthuijsen van vakbond FNV is het daar niet mee eens. "Wij blijven aandringen op een goede gezondheidsmonitoring. We willen dat de brandweermensen periodiek getest worden op bloed, adem en urine. Maar het gebeurt nog steeds niet. Het is niet verantwoord om op deze manier met werknemers om te gaan."

Te veel PFAS in bloed

Er wordt door brandweermensen in Nederland al langer gekeken naar hun collega's in de Verenigde Staten. De levensverwachting van brandweermensen is daar jaren korter dan van een gemiddelde Amerikaan. Ook sterven ze relatief vaker door kanker.

Brandweermensen worden ook in Amerika regelmatig blootgesteld aan giftige chemicaliën zoals PFAS. De risico's van PFAS voor brandweermensen zijn in de VS wetenschappelijk onderzocht. Wat bleek: er werd te veel PFAS in hun bloed aangetroffen. Twee tot vijf keer de Europese norm.

'Het heeft geen prioriteit'

Hoe dat precies zit bij brandweermensen in Nederland is door gebrek aan onderzoek nog onduidelijk. FNV-vakbondsman Van Velthuijsen constateert dat PFAS bij leiding van de Nederlandse brandweer geen prioriteit heeft. En brandweermensen worden niet goed voorgelicht.

"Ze weten vaak ook niet wat PFAS is, wat het doet en wat voor schade het kan veroorzaken", zegt hij. "Dat is ook omdat er geen instructies op worden gegeven. En in de richtlijn schoon werken komt PFAS niet voor."

Data ontbreekt

De enige test die brandweermensen moeten doen, is een zogeheten PPMO-test. "Dat is geen medisch onderzoek, maar eigenlijk meer een fitheidstest op een stormbaan", zegt brandweerman Marcel erover. "Zaken als mijn bloed of mijn longen worden niet getest." In 40 jaar tijd is er één keer een foto van zijn longen gemaakt en alleen toen hij brandweerduiker werd is er ook bloed afgenomen.

In een rapport uit 2018 over gezondheidsmonitoring bij de brandweer staat dat data ontbreekt om uitspraken te kunnen doen over de gezondheid van medewerkers. Brandweercommandant Van Lieshout vindt die blinde vlek wel een worsteling. "Ik maak me er wel zorgen over. Eigenlijk wil je dat iedereen gezond oud kan worden."

'PFAS elk jaar meten'

De oplossing is volgens Marcel dat er periodiek medisch onderzoek zou moeten worden gedaan, waarbij bloedwaarden worden gemeten en in een dossier worden bewaard. "Dan kan er ook voor alle brandweermensen in Nederland een gemiddeld beeld ontstaan."

Emeritus hoogleraar milieuchemie De Boer is het eens met de brandweerman. De PFAS-deskundige noemt het meten van deze stoffen in het bloed van brandweermensen 'essentieel'. "Je zou dat elk jaar moeten doen."