Bouwsector neemt veiligheid al jaren niet serieus

De bouw in Nederland onderschat de veiligheid al jaren. De sector gaat vooral voor de laagste prijs en leert onvoldoende van eerdere ongelukken. Dat harde oordeel velt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in het onderzoeksrapport over het instorten van een parkeergarage in Eindhoven, dat EenVandaag in handen heeft. 

De OVV deed de afgelopen jaren meerdere onderzoeken naar incidenten in de bouw. De OVV constateert dat de bouwsector onvoldoende doet met conclusies en aanbevelingen. Volgens de Raad zijn bouwbedrijven na een ongeluk meer bezig met het afwentelen van de schuld, dan met het verbeteren van de veiligheid. 

Prijs vaak leidend

Bij aanbestedingen is de laagste prijs vaak leidend. "Een sterke sturing op prijs kan onwenselijke gevolgen hebben voor de (constructieve) veiligheid van een gebouw", schrijft de OVV.

Bovendien zijn zoveel partijen betrokken bij de bouw dat onduidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is. Zo worden kwetsbaarheden niet opgemerkt en daardoor niet aangepakt, concludeert de Raad. 

Aan de dood ontsnapt

Aanleiding voor het harde oordeel is het instorten van een deel van de parkeergarage van Eindhoven Airport in mei vorig jaar, een maand voor oplevering. Bouwvakkers die er die middag nog aan het werk waren ontsnapten aan de dood. Volgens de Onderzoeksraad waren er 2 maanden eerder al signalen dat het niet goed zat met de veiligheid van het gebouw. Er zaten scheuren in de vloeren en er stonden plassen op. 

Volgens de OVV duidt dat op 'een constructief veiligheidstekort'. "Maar niemand zag aanleiding om de veiligheid in twijfel te trekken, terwijl dit wel had gekund en gemoeten", schrijft de Raad. In de garage werden breedplaatvloeren toegepast. Dat zijn dunne betonplaten met plastic bollen die op de bouwplaats worden volgestort met beton. Ze zijn licht en er kan snel mee worden gebouwd. 

Afwijkend ontwerp

Twee bureaus die in opdracht van hoofdaannemer BAM en Eindhoven Airport vorig jaar onderzoek deden, stelden dat de directe oorzaak een mankement in de gebruikte bollenvloer was: er was sprake van een gebrekkige hechting tussen de breedplaat en het gestorte beton.

Maar de OVV komt tot een andere conclusie. Anders dan gebruikelijk, was er bij de parkeergarage voor gekozen om de bollenplaten een kwartslag te draaien. Maar de wapening die de vloer stevigheid moest geven was te kort, waardoor de vloer niet sterk genoeg was. De vloer kon de hoge temperatuur op de dag van instorting niet aan en bezweek gedeeltelijk. Volgens de OVV hebben de bouwers de consequenties van het afwijkende ontwerp van de vloer onderschat. 

Oplopende verliezen en krappe planning

De Onderzoeksraad haalt scherp uit naar bouwbedrijf BAM. De garage werd onder grote tijdsdruk gebouwd. Bovendien dienden de eerste financiële tegenslagen zich een maand na de start van de bouw al aan. De beoogde winst sloeg na korte tijd om in een verlies van uiteindelijk meer dan 10 procent van de aanneemsom.

De oplopende verliezen en de krappe planning legden druk op het project, concludeert de OVV. "Dit zorgde ervoor dat werd gewerkt in een klimaat waarin het beperken van het verlies en het halen van de planning prioriteit hadden." Opdrachtgever Eindhoven Airport toonde volgens de Raad weinig betrokkenheid bij de kwaliteit van de bouw. Bovendien hield BAM zich niet aan het met de luchthaven afgesproken kwaliteitszorgsysteem.

Honderden gebouwen onderzocht

Na de eerdere conclusies van de twee onderzoeksbureaus zijn honderden gebouwen in heel Nederland met soortgelijke vloeren op last van het ministerie van Binnenlandse Zaken gecontroleerd en, waar nodig, aangepast. Dat leidde in sommige gevallen tot maandenlange sluiting van schoolgebouwen, universiteiten en kantoorpanden. Een splinternieuw gebouw van Windesheim Hogeschool in Zwolle is nog steeds dicht.

De Onderzoeksraad trekt die aanpak nu in twijfel. Volgens de OVV moet niet langer gekeken worden naar de hechting tussen de breedplaten en het beton, maar naar het ontwerp van de vloer en de naden tussen de platen. Onduidelijk is nog welke gevolgen de conclusies van de Raad hebben voor de andere onderzochte gebouwen.