De bouw in Nederland onderschat de veiligheid al jaren. De sector gaat vooral voor de laagste prijs en leert onvoldoende van eerdere ongelukken. Dat harde oordeel velt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) in het onderzoeksrapport over het instorten van een parkeergarage in Eindhoven, dat EenVandaag in handen heeft. 

De OVV deed de afgelopen jaren meerdere onderzoeken naar incidenten in de bouw. De OVV constateert dat de bouwsector onvoldoende doet met conclusies en aanbevelingen. Volgens de Raad zijn bouwbedrijven na een ongeluk meer bezig met het afwentelen van de schuld, dan met het verbeteren van de veiligheid. 

Prijs vaak leidend

Bij aanbestedingen is de laagste prijs vaak leidend. "Een sterke sturing op prijs kan onwenselijke gevolgen hebben voor de (constructieve) veiligheid van een gebouw", schrijft de OVV.

Bovendien zijn zoveel partijen betrokken bij de bouw dat onduidelijk is wie waarvoor verantwoordelijk is. Zo worden kwetsbaarheden niet opgemerkt en daardoor niet aangepakt, concludeert de Raad. 

Aan de dood ontsnapt

Aanleiding voor het harde oordeel is het instorten van een deel van de parkeergarage van Eindhoven Airport in mei vorig jaar, een maand voor oplevering. Bouwvakkers die er die middag nog aan het werk waren ontsnapten aan de dood. Volgens de Onderzoeksraad waren er 2 maanden eerder al signalen dat het niet goed zat met de veiligheid van het gebouw. Er zaten scheuren in de vloeren en er stonden plassen op. 

Volgens de OVV duidt dat op 'een constructief veiligheidstekort'. "Maar niemand zag aanleiding om de veiligheid in twijfel te trekken, terwijl dit wel had gekund en gemoeten", schrijft de Raad. In de garage werden breedplaatvloeren toegepast. Dat zijn dunne betonplaten met plastic bollen die op de bouwplaats worden volgestort met beton. Ze zijn licht en er kan snel mee worden gebouwd. 

Afwijkend ontwerp

Twee bureaus die in opdracht van hoofdaannemer BAM en Eindhoven Airport vorig jaar onderzoek deden, stelden dat de directe oorzaak een mankement in de gebruikte bollenvloer was: er was sprake van een gebrekkige hechting tussen de breedplaat en het gestorte beton.

Maar de OVV komt tot een andere conclusie. Anders dan gebruikelijk, was er bij de parkeergarage voor gekozen om de bollenplaten een kwartslag te draaien. Maar de wapening die de vloer stevigheid moest geven was te kort, waardoor de vloer niet sterk genoeg was. De vloer kon de hoge temperatuur op de dag van instorting niet aan en bezweek gedeeltelijk. Volgens de OVV hebben de bouwers de consequenties van het afwijkende ontwerp van de vloer onderschat. 

Oplopende verliezen en krappe planning

De Onderzoeksraad haalt scherp uit naar bouwbedrijf BAM. De garage werd onder grote tijdsdruk gebouwd. Bovendien dienden de eerste financiële tegenslagen zich een maand na de start van de bouw al aan. De beoogde winst sloeg na korte tijd om in een verlies van uiteindelijk meer dan 10 procent van de aanneemsom.

De oplopende verliezen en de krappe planning legden druk op het project, concludeert de OVV. "Dit zorgde ervoor dat werd gewerkt in een klimaat waarin het beperken van het verlies en het halen van de planning prioriteit hadden." Opdrachtgever Eindhoven Airport toonde volgens de Raad weinig betrokkenheid bij de kwaliteit van de bouw. Bovendien hield BAM zich niet aan het met de luchthaven afgesproken kwaliteitszorgsysteem.

Honderden gebouwen onderzocht

Na de eerdere conclusies van de twee onderzoeksbureaus zijn honderden gebouwen in heel Nederland met soortgelijke vloeren op last van het ministerie van Binnenlandse Zaken gecontroleerd en, waar nodig, aangepast. Dat leidde in sommige gevallen tot maandenlange sluiting van schoolgebouwen, universiteiten en kantoorpanden. Een splinternieuw gebouw van Windesheim Hogeschool in Zwolle is nog steeds dicht.

De Onderzoeksraad trekt die aanpak nu in twijfel. Volgens de OVV moet niet langer gekeken worden naar de hechting tussen de breedplaten en het beton, maar naar het ontwerp van de vloer en de naden tussen de platen. Onduidelijk is nog welke gevolgen de conclusies van de Raad hebben voor de andere onderzochte gebouwen.

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.