Terwijl kinderen vaker een bril nodig hebben, zien oogartsen dat veel ouders die niet meer kunnen betalen. Daarom roepen ze op om kinderbrillen weer op te nemen in de basisverzekering. "Een kinderbril is geen luxeproduct."

"We hebben pas berekend dat ongeveer 550.000 kinderen in Nederland een bril zouden moeten hebben", vertelt hoogleraar oogheelkunde Ruth van Nispen.

Geen geld

Toch kan niet iedereen zo'n bril betalen. Van Nispen schat dat er 28.000 kinderen geen toegang hebben tot een bril vanwege geldproblemen in het gezin. "En dat is een zorgwekkende ontwikkeling", vindt ze.

"Of het kind heeft wel een bril, maar eentje die niet meer voldoet. Want als je in de groei bent, dan heb je vaker een andere sterkte nodig, of een ander montuur, omdat je hoofd groter is geworden."

Geen luxeproduct

Als voorzitter van de Stichting Vision 2020 houdt Van Nispen zich bezig met het voorkomen van vermijdbare blindheid en slechtziendheid en daarom doet zij samen met andere oogzorgorganisaties een oproep aan de minister.

"Wij vinden dat de kinderbril terug moet in de basisverzekering. Want een bril is geen luxeproduct."

Samen doen met één bril

Deze 'brillenarmoede' is echt zorgelijk, volgens Van Nispen. "We horen verhalen van kinderen die samen een bril delen in de klas en die om de beurt met de bril naar het bord kijken."

Volgens haar heeft niet goed kunnen zien grote gevolgen. Zo kun je niet meekomen in de klas en dat zou ook op de lange termijn kunnen betekenen dat je minder kansen hebt op de arbeidsmarkt, zegt de hoogleraar. "Wat we ook zien is dat kinderen soms onterecht de diagnose dyslexie krijgen, terwijl het echte probleem is dat ze niet goed zien."

Kinderbrillenwinkel

Ook Jasmine Bongaerts is blij met de oproep van de oogzorg-organisaties. 5 jaar geleden startte zij een eigen kinderbrillenwinkel in Haarlem, omdat haar eigen kinderen een bril nodig hadden. Ze schrok daarbij van het beperkte aanbod in de winkel en de hoge prijzen.

"Je krijgt nu nul euro van de basisverzekering, alleen uit de aanvullende verzekering. En dan is het ook vaak maar één bijdrage in de anderhalf jaar. Maar een kind dat in de groei zit heeft vaker een nieuwe bril nodig. Een kind moet ermee kunnen spelen, sporten en leren. En blij van worden. Dus het is ontzettend belangrijk om een bril te hebben die goed zit. De oren en ogen zijn van cruciaal belang voor de ontwikkeling van een kind. 80 procent van wat je leert gaat via je ogen."

Factuur naar school

Met haar kinderbrillenwinkel wil Jasmine verandering brengen in het beperkte en dure aanbod. "Ik vind het allemaal best verdrietig", zegt ze op het feit dat er slechtziende kinderen rondlopen zonder bril.

"We krijgen soms klanten die hun kind echt een bril willen geven, maar niet weten waar ze het geld vandaan moeten halen. Voor deze mensen schrijven we dan soms de school aan, met de vraag of de factuur naar de school kan."

Bijziend door schermen

Ook orthoptist Kim Gijsbertsen van het Spaarne Gasthuis in Hoofddorp maakt zich zorgen om de toegenomen bijziendheid onder kinderen. In Nederland is nu één op de vijf kinderen tussen de 5 en 19 jaar oud bijziend.

Volgens haar zitten veel kinderen boven het x aantal millimeters dat een kinderoog mag groeien. En dat is geen goede zaak, legt Gijsbertsen uit. "Want als een oog te lang wordt, ontstaat er veel trekkracht op het netvlies dat achteraan in je oog zit. Die trekkracht kan er weer voor zorgen dat er meer problemen ontstaan als je ouder bent. Zo is de kans groter dat je staar krijgt en een hoge oogdruk."

Gijsbertsen hoopt daarom dat er ook meer aandacht komt voor de oorzaak van bijziendheid bij kinderen. "Die staat grotendeels in verband met het gebruik van smartphones en tablets. Want te lang naar iets kijken wat dichtbij is, zorgt ervoor dat ogen achteruit gaan. Als kinderen meer in daglicht buiten spelen, trainen ze ook het veraf kijken en zo worden de oogbollen niet te lang. Kinderen blijven hierdoor scherper zien."

Slechts één op de vijf asielzoekers in Nederland die volgens de regels naar een ander EU-land moeten terugkeren, wordt daadwerkelijk overgedragen. Dat blijkt uit cijfers die EenVandaag heeft opgevraagd bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).

In 2023 werden 11.440 zogenoemde overdrachtsverzoeken ingediend. Maar slechts 2.420 asielzoekers vertrokken daadwerkelijk naar het land waar ze hun procedure zouden moeten afwachten. Voor 2024 ligt het aantal verzoeken op 8.820, waarvan er tot nu toe maar 1.550 zijn gehonoreerd. Volgens de IND kunnen overdrachten door lange procedures meer dan een jaar duren.

Grote verschillen tussen EU-landen

De bereidheid van EU-landen om asielzoekers terug te nemen, verschilt sterk. Duitsland accepteert bijna de helft van de verzoeken, terwijl Italië vrijwel nooit reageert. In de afgelopen 3 jaar is er geen enkele asielzoeker vanuit Nederland naar Italië teruggestuurd, ondanks ruim 4.000 verzoeken.

Griekenland en Hongarije krijgen vanuit Nederland zelfs helemaal geen verzoeken meer. Deze landen weigeren structureel om asielzoekers terug te nemen, waardoor het aantal succesvolle overdrachten al 5 jaar op nul staat.

Nederlandse rechters blokkeren soms overdrachten

Soms voorkomen Nederlandse rechters dat een asielzoeker wordt teruggestuurd. In de afgelopen 2,5 jaar gebeurde dat bijvoorbeeld twee keer bij overdrachten naar België. Dit omdat asielzoekers daar een 'onmenselijke behandeling' te wachten zou staan.

De meeste asielzoekers die volgens de zogeheten Dublinverordening naar een ander EU-land zouden moeten vertrekken, verdwijnen uit het zicht van de autoriteiten. Ze worden als "met onbekende bestemming vertrokken" geregistreerd, waardoor overdracht niet meer mogelijk is.

Veel asielzoekers verdwijnen in de illegaliteit

Volgens migratiedeskundige aan de Universiteit Leiden Mark Klaassen, die ook lid is van de Adviesraad Migratie, is het voor het kabinet geen prioriteit om deze groep te volgen of te dwingen te vertrekken. "Daar is nu geen effectief beleid voor", zegt hij.

"De overheid zou beter haar best moeten doen om mensen in een opvangvoorziening te houden."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na 1,5 jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening zijn asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna 2 jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen. Maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is, gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen. Dat wordt een 'Dublinclaim' genoemd.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat 2 maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt. Of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

Een op zes Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts één op de zes Dublinclaims die Nederland in de afgelopen 5 jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen 3 jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van 1,5 jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na 18 maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet bij de cijfers vaak staan: 'Met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren. En wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die 18 maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

De gemeente Amsterdam helpt een deel van deze groep asielzoekers in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt 3 jaar in plaats van 18 maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen over dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die 3 jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."