Prostaatkanker behandelen met geluidsgolven, in plaats van door te snijden. Het klinkt als een uitkomst. Peter Salet (70) doet mee aan een onderzoek naar deze methode. Andere patiënten wachten niet af en betalen de innovatieve behandeling zelf.

Vlak voor zijn 70ste verjaardag liet Peter Salet de zogenoemde PSA-waarde in zijn bloed controleren. Meer PSA - Prostaat Specifiek Antigeen - in het bloed, kan komen door prostaatkanker. Peters uitslag bleek schrikbarend hoog. "Dat was natuurlijk even schrikken, want na verder onderzoek bleek er inderdaad een tumor in de prostaat te zitten."

Meteen enthousiast

Zijn uroloog in het Radboudumc in Nijmegen gaf hem drie opties: opereren, bestralen of meedoen met een wetenschappelijk experiment. Dat laatste leek hem wel wat.

Het ziekenhuis kreeg bijna 4 miljoen euro voor dat onderzoek, in het kader van de subsidieregeling Veelbelovende zorg. Het gaat om een studie naar een innovatieve behandeling van prostaatkanker, waarbij de tumorcellen worden weggebrand of met elektriciteit gedood. Dit wordt ook wel focale therapie genoemd.

Impotent of incontinent

"De standaardbehandelingen bij prostaatkanker zijn opereren en bestralen", vertelt onderzoeksleider en hoogleraar Beeldgestuurde Oncologische Interventies aan het Radboudumc Jurgen Fütterer.

"Opereren of bestralen brengt best wel veel risico's met zich mee. De patiënt kan bijvoorbeeld incontinent of impotent worden, en hij kan een bloeding krijgen. Met de nieuwe manier van behandelen die we nu onderzoeken, behandel je alleen de afwijking die je op het beeld ziet en verwijder je dus niet de hele prostaat."

Innovatieve methode

Fütterer legt uit hoe deze innovatieve behandeling werkt: "We gaan met een apparaatje de plasbuis in. Vervolgens brengen we via geluidsgolven een hele hoge energie aan. De golven verwarmen het gebied tot een bepaalde temperatuur. Op die manier wordt de tumor weggebrand. De risico's op incontinentie of impotentie zijn hierbij een stuk lager."

Toen Peter Salet over de opties hoorde, was hij er snel van overtuigd dat hij mee wilde doen aan het onderzoek. Daarvoor moest wel eerst geloot worden. Eén groep deelnemers kreeg de focale therapie, een controlegroep kreeg de oude behandeling. Peter werd ingeloot en is een jaar geleden behandeld.

'Alles doet het nog'

"Dat gebeurde onder volledige narcose. Ze kunnen bij deze behandeling echt tot op de millimeter of misschien wel op de honderdste millimeter nauwkeurig de tumor benaderen en traceren. Dat ging allemaal onder een scan, wat me geruststelde."

De behandeling is gelukt: de tumor is helemaal verdwenen, weet Peter. "En alles doet het nog", zegt hij lachend.

Wetenschappelijk bewijs

Nederland is niet het enige land waar geëxperimenteerd wordt met focale therapie bij prostaatkanker, vertelt Michiel Sedelaar. Hij is als uroloog betrokken bij het onderzoek in het Radboudumc. "De behandeling wordt al op best wel veel plekken in Europa, en in de wereld, uitgevoerd. Maar het wetenschappelijk bewijs is eigenlijk nog flinterdun."

Daarom is het belangrijk dat zijn ziekenhuis, in samenwerking met het Isala ziekenhuis, St. Antonius Ziekenhuis, Amsterdam UMC en de HIFU-kliniek de uitkomsten van de verschillende behandelingen vergelijkt, benadrukt hij.

Kwaliteit van leven

"Onze vergelijking tussen de focale therapie en de conventionele behandeling is nodig om te laten zien dat deze net zo goed is in het behandelen van prostaatkanker, maar hopelijk beter in de functionele uitkomsten. En dat is het behoud van de continentie en het behoud van de potentie. Dat zou de insteek moeten zijn van dit soort behandelingen. En dan heb je het eigenlijk over kwaliteit van leven."

De behandeling is niet voor alle patiënten geschikt, vertelt Sedelaar. "Deze behandeling is niet geschikt voor patiënten met een agressieve of hele grote tumor. Maar juist die patiënten die komen met een kleine tumor van een niet al te agressieve aard, daar zou dit een heel mooi alternatief voor kunnen zijn."

Zelf betalen

Uroloog Olav van Aubel begon jaren geleden al te experimenteren met focale therapie. "Ik durf het nauwelijks te vertellen, maar ik ben hier al 16 jaar mee bezig. Sinds 2009 heb ik ongeveer 400 patiënten behandeld."

Eerst deed hij dat vanuit het Bravis Ziekenhuis in Roosendaal, inmiddels is hij een zelfstandig behandelcentrum begonnen, de HIFU-kliniek. Daar behandelt hij mannen die de ingreep zelf betalen. Het kost ze zo'n 10.000 euro.

Kans op terugkeer

Ook voor Van Aubel was kwaliteit van leven een belangrijke drijfveer. "Meestal zeg ik tegen mijn patiënten: dit is een eerste stap, een goede behandeling om mee te beginnen. Het is de minst kwade behandeling waarmee het helemaal goed kan komen."

Maar er is ook een keerzijde, legt hij zijn patiënten uit. Omdat niet de hele prostaat wordt verwijderd, is er een kans dat er opnieuw tumorcellen ontstaan. Op dat moment zou de patiënt zich nog een keer kunnen laten behandelen. Of alsnog de hele prostaat kunnen laten verwijderen.

Geen garantie

Uroloog Sedelaar weet dat er patiënten zijn die niet willen wachten en zich al in particuliere klinieken in Nederland of het buitenland laten behandelden. "Er zijn natuurlijk patiënten die het kunnen en ook willen betalen. Tegen hen zou ik zeggen: besef dat de focale behandeling nog onder de noemer 'experimenteel' valt. Het kopen van een behandeling is geen garantie dat het een goede is. Dat zijn we nu juist aan het onderzoeken."

Hij heeft goede hoop dat de behandeling uiteindelijk gemeengoed zal worden en in het basispakket komt. "We zijn nog zeker 2 jaar bezig met ons onderzoek en hopen het daarna heel snel als 'mainstream' behandeling aan te kunnen bieden. Dan heb je het over 2 à 3 jaar, pin me er niet op vast, maar dat hoop ik wel."

Inwoners van Hellevoetsluis en omgeving ruiken al 1,5 jaar lang wiet als ze de deur uitlopen, of de ramen open hebben. Dat komt door een fabriek voor staatswiet. Ze zijn het zat, maar er lijkt geen verandering in te komen.

Voor het experiment met staatswiet staat in Hellevoetsluis een legale wietfabriek. Een nare bijkomstigheid: een heftige wietgeur. Inwoners trekken al tijden aan de bel, maar tot nu toe met weinig resultaat. "Wij zijn gewoon slachtoffer van een experiment."

'Hoesten, hoofdpijn, prikkende ogen'

Staat de wind goed, dan kunnen Hellevoetsluisers Cora van Mook en Nettie van der Sar even rustig door de neus ademen. Maar dat is de rest van de tijd wel anders. En staat de wind gunstig voor hen, 'dan zijn er ongetwijfeld andere mensen in de omgeving die last ervaren', vertellen ze.

Al 1,5 jaar hebben ze te maken met de stank, en dat heeft invloed. "'s Nachts als je je raam open hebt, dan heb je een hele droge keel en hoest je raar, je ogen kunnen prikken. Er zijn ook mensen die er echt migraineaanvallen van hebben", vertelt Cora. "Het lijkt op de geur die je weleens op straat ruikt maar dan een stuk zwaarder en penetranter."

Veel meldingen

Ze zijn niet de enigen die last hebben van de stank. "Er wordt ook gemeld vanuit Oostvoorne, Rockanje en Brielle, dus niet alleen vanuit ons", vertelt Wil van Barendrecht die naast de kas woont.

"Op dit moment liggen er 1.338 meldingen bij de DCMR", weet Wil. Dat is de Milieudienst Rijnmond die het bedrijf op geuroverlast controleert.

Wel aandacht, geen actie

Daarnaast zijn de inwoners al op verschillende plekken geweest om iets aan de stank te doen. "Bij de gemeente, in de rechtbank." Maar tot nu toe met weinig resultaat.

Wil vertelt: "De aandacht van de gemeente hebben we wel, maar er gebeurt niks omdat die zich verschuilen achter allerlei ingewikkelde procedures, zoals onder dwangsom bepaalde maatwerkbesluiten. En daar hebben ze iedere keer lange termijnen voor, die elke keer totdat het uiterste worden gerekt voordat er eindelijk weer eens actie ondernomen wordt."

Vaststellen normeringen

Het enige wat er voorlopig op zit voor de inwoners, is afwachten. "Op dit moment worden bepaalde normeringen vastgesteld, waaronder de geuroverlast moet blijven. Want er zijn nog niet echt meetinstrumenten ontwikkeld om nou precies te kunnen aantonen wanneer de geuroverlast boven een bepaalde norm uitkomt."

Maar ook als die normering rond is, is het afwachten hoe er vanuit het bedrijf wordt gereageerd. "Tot nu toe verdedigt het bedrijf zich met: 'We zijn nog bezig met maatregelen te nemen, met koolstoffilters neer te zetten en allerlei andere dingen te doen. Dat heeft tijd nodig voordat wij dat allemaal ingeregeld hebben.'"

Geen verandering

"We zijn bezig vanaf augustus 2023 en zitten nog steeds in dezelfde stank", zegt Wil ontzet. "Het blijft maar."

En een nieuwe plek zoeken om te wonen, dat zit er volgens de omwonenden ook niet in. Zelfs al zouden ze dat willen. "Je kan geen kant op, want je huis is gewoon veel minder waard."

Langzamer dan gewenst

Gemeente Voorne aan Zee, waar Hellevoetsluis onder valt, vertelt in een schriftelijke reactie dat ze de zorgen van de omwonenden goed begrijpen en dat ze het belangrijk vinden dat de overlast zo snel mogelijk stopt. "De zorg van onze inwoners staat voorop en daar zetten we ons voor in. Wij voelen ons niet verantwoordelijk voor de productie van wiet ten behoeve van het experiment, iets wat we ook meerdere keren aan Den Haag hebben laten weten."

Daarbij laten ze weten dat er voor de overlast een juridische procedure loopt. "Vanwege wet- en regelgeving en de duur van juridische procedures gaat dat langzamer dan gewenst. Dit komt omdat er in eerste aanleg nauwelijks regelgeving was voor juridische handhaving op geuroverlast."

Inspecteurs aanwezig

"We zijn voor de handhaving ten aanzien van geuroverlast niet gebonden aan landelijke regelgeving voor het Wietexperiment", gaat het statement verder. "Er zijn wettelijke eisen en termijnen waar we ons als gemeente aan moeten houden. Zo zijn wij verantwoordelijk voor de handhaving op de milieuwetgeving."

Volgens de gemeente zijn inspecteurs van DCMR Milieudienst Rijnmond regelmatig aanwezig om vast te stellen of sprake is van geuroverlast. "Dit doen zij zowel op basis van meldingen van inwoners als op eigen initiatief. Bij overtredingen wordt hierop gehandhaafd."

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.