Tijdens zijn leven zorgde Desi Bouterse voor veel verdeeldheid onder Surinamers, ook in Nederland. Verdwijnt die verdeeldheid nu zijn uitvaart is geweest, of blijft die bestaan richting de verkiezingen dit jaar? "Altijd verschillende perspectieven."

Op de dag van de begrafenis van Desiré Delano Bouterse ging het in Suriname zowel over het verleden als over de toekomst van het land.

Geëerd en gehaat

Aanhangers van de voormalig president en zijn Nationale Democratische Partij (NDP) eerden hem als leider en noemden zijn overlijden 'een groot verlies voor het land'.

Aan de andere kant hoorde je nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden in 1982, waarbij vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse werden doodgeschoten in Fort Zeelandia in Paramaribo. De nabestaanden benoemden het militaire geweld onder Bouterse en zijn strafblad.

'Geen dag zijn straf uitgezeten'

Een van hen is Romeo Hoost. Hij is de neef van de in 1982 vermoorde advocaat en oud-minister Eddy Hoost. "Nu maken Bouterses nabestaanden mee wat wij in 1982 hebben meegemaakt: een donkere kerst en een donkere jaarwisseling. Nu voelen ze wat dat betekent."

Toch vindt Hoost het 'jammer dat Bouterse is overleden'. "Hij heeft geen dag zijn straf uitgezeten." De oud-president was van de radar verdwenen, sinds hij in december 2023 een gevangenisstraf van 20 jaar kreeg opgelegd in het hoger beroep over de Decembermoorden.

Op de vlucht overleden

Daar kwam anderhalve week geleden verandering in, toen op Eerste Kerstdag het bericht naar buiten kwam dat Bouterse op 79-jarige leeftijd was overleden en dat zijn stoffelijk overschot was teruggebracht naar zijn huis in Leonsberg in Paramaribo.

"De mensen die bij de Decembermoorden omkwamen, zijn zogenaamd op de vlucht neergeschoten. Nu is Bouterse zelf op de vlucht overleden. Hij hield wel van symboliek", zegt Hoost.

'Veroordeling belangrijk'

Journalist Iwan Brave, die in Paramaribo onder anderen werkt voor dagblad Trouw, vertelt dat mensen die dichtbij Bouterse staan het als een overwinning zien dat hij in vrijheid is gestorven. Maar ondanks dat hij zijn gevangenisstraf wist te ontlopen, is de veroordeling toch belangrijk voor de samenleving, volgens Brave.

"Ze kunnen bij de NDP vertellen wat ze willen, maar als men de geschiedenis leest, dan is toch het verhaal dat hij uiteindelijk voor de Decembermoorden is veroordeeld."

Vlaggen halfstok

De regering onder leiding van de huidige president Chan Santokhi worstelde de afgelopen week met het overlijden van Bouterse. Santokhi condoleerde de nabestaanden, maar besloot dat Bouterse geen staatsbegrafenis zou krijgen. Ook zou hij niet met staatseer naar zijn laatste rustplaats worden begeleid.

Wel hing vandaag de Surinaamse vlag bij overheidskantoren tot zonsondergang halfstok. 'Elke overledene verdient een waardige en respectvolle begrafenis', zei minister Albert Ramdin van Buitenlandse Zaken daarover. De regering riep vooral op tot een 'kalm en vreedzaam verloop van de uitvaart'.

Geen staatsbegrafenis

"Mijn dochter van 11 jaar vroeg me afgelopen dagen waarom Bouterse geen staatsbegrafenis kon krijgen", zegt journalist Iwan Brave.

"Je kunt nog zoveel betekenen voor een land, je kunt nog zo'n grote staatsman zijn, maar als je mensen het leven ontneemt, dan kun je gewoon geen staatsbegrafenis krijgen. Hier zie je ook de belangrijke morele uitwerking van het vonnis."

Betaalbare boodschappen

Toch had en heeft Bouterse onder Surinamers nog altijd aanhangers. Zo krijgt hij veel lof voor zijn antikoloniale houding tegenover Nederland. Ook zeggen aanhangers dat Bouterses militaire bewind in de context moet worden gezien van de periode waaruit Suriname toen kwam.

Tijdens zijn presidentschap na 2010 hield Bouterse de wisselkoers van de Surinaamse dollar kunstmatig laag. Dat zorgde ervoor dat de staatsschuld verder opliep, maar tegelijk bleven de boodschappen betaalbaar.

'Financieel verwoesting gezaaid'

Inmiddels zorgt die hoge staatsschuld wel voor problemen. Onder president Santokhi, die Bouterse opvolgde in 2020, moet al jaren fors worden bezuinigd. De prijzen zijn enorm gestegen.

Dat is een erfenis van Bouterse en zijn NDP, benadrukt nabestaande Romeo Hoost, die een paar keer per week als politiek commentator optreedt op de Haags-Surinaamse online-zender Radio Vahon. "Bouterse is 10 jaar als president aan de macht geweest en hij heeft alleen maar geld opgemaakt. Ook financieel heeft hij verwoesting gezaaid."

'Nieuwe regering krijgt de schuld'

"Elke keer als er een NDP-regering is geweest, moet degene die daarna komt een financieel economische opruiming houden en dat heeft het volk niet door", vervolgt hij.

"Het is de regering die op dat moment zit, die de schuld krijgt, want die moet broekriem strakker aanhalen, ambtenaren ontslaan, bezuinigen op onderwijs en zorg."

Niet alleen als boef neerzetten

Radiopresentator Gordon Cruden van de Amsterdams-Surinaamse zender Mart heeft een andere mening. Hij vindt het 'een versimpeling van de werkelijkheid' als mensen Bouterse alleen als boef neerzetten. "Je hebt altijd te maken met verschillende perspectieven. Ik hoop op een land dat het beste en mooiste van zichzelf laat zien. Daar ben ik misschien idealistisch in."

"De werkelijkheid is weerbarstig, maar zonder hoop gaan we nergens naartoe." Op zondag 25 mei vinden verkiezingen plaats in Suriname. Dan zal blijken of en in welke mate de politieke verhoudingen verschuiven.

Minister Agema van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) kondigt aan 165 miljoen euro te bezuinigen op wijkverpleegkundige zorg. Maar volgens de branche komt daarmee de wijkzorg onder verdere druk te staan.

Je kunt er van alles van betalen - zoals salarissen of opleidingen voor mensen in de wijkverpleging - maar omdat er onvoldoende personeel is, wordt een bedrag van 165 miljoen euro al jaren niet 'opgemaakt' door de wijkzorg. Nu zorgminister Agema op zoek is naar geld om een eerdere bezuiniging op de ziekenhuiszorg ongedaan te maken, is ze uitgekomen bij de wijkzorg. Maar of dit verstandig is daar wordt verschillend over gedacht.

Verpleegkundigen sluitpost

Volgens vakbond Nu'91 zijn wijkverpleegkundigen hiervan de dupe. Voorzitter van de vakbond Femke Merel van Kooten zegt: "De minister draait een eerdere bezuiniging op verpleegkundigen in ziekenhuizen terug, maar legt nu de rekening neer bij zorgprofessionals in de wijk. Hiermee worden verpleegkundigen opnieuw de sluitpost van de begroting en verlegt ze het probleem."

Wat Van Kooten zegt, klopt: minister Agema wil namelijk per se een eerder aangekondigde bezuiniging op opleidingen van verpleegkundig personeel in de ziekenhuizen terugdraaien. En inderdaad gaat de oplossing ten koste van opleidingen voor wijkverpleegkundig personeel, waar deze 165 miljoen voor bedoeld is.

'Veel mensen zijn boos'

Van Kooten gaat verder: "De minister heeft gezegd dat ze niet weer een nieuwe groep in de zorg boos wil maken, maar ik denk dat dat niet gelukt is, dat er veel mensen boos zijn."

"In het recente akkoord over de zorg is juist afgesproken om dit geld wel te besteden aan wijkzorg en ook echt uit te geven, dat het geld dat op de plank blijft liggen komt bij de mensen in de wijkverpleging en ten goede komt aan de mensen die zorg krijgen", legt ze uit.

'Spoedeisende Hulp loopt vol'

Het ministerie van VWS zegt dat het schrappen van de 165 miljoen kan omdat het bedrag al jaren blijft liggen. Het is speciaal bestemd voor wijkzorg, specifiek voor het opleiden van wijkverpleegkundigen, maar wordt niet opgemaakt. De minister laat bij Nu.nl weten dat dat vooral te maken heeft met personeelstekort.

Maar dat betekent volgens Nu'91 niet dat je het zomaar kunt schrappen. "Ook onder minister De Jonge werd al gezegd: het geld blijft liggen want er is te weinig personeel om het aan uit te geven. Maar in het zorgakkoord dat pas is gesloten was juist afgesproken dat het eindelijk uitgegeven zou worden. En dat is ook belangrijk want je krijgt met dat geld betere wijkverpleegkundigen en meer valpreventietraining voor ouderen. Dat moet je gewoon gaan doen, anders loopt ook de Spoedeisende Hulp vol."

'Wereld op zijn kop'

Niet iedereen is tegen het plan, zo steunt zorgondernemer Jos de Blok het wel. Hij is voor minister Agema dan ook een sparringspartner geweest. Volgens De Blok is het heel goed mogelijk om dezelfde zorg te leveren met minder uren en laat zijn bedrijf Buurtzorg dat al jaren zien. Buurtzorg gaat uit van zelfstandig werkende teams van verpleegkundigen en ziekenverzorgenden en weinig managers.

Maar zo'n organisatievorm is niet overal mogelijk, zegt voorzitter Van Kooten. Ze benadrukt: "Al jaren stellen we vast dat salarissen in de wijkverpleging flink achterlopen op vergelijkbare publieke sectoren. Zorgprofessionals in de wijk verdienen beter, maar krijgen minder. En nu beweert de minister dat er geld over zou zijn. Dat is de wereld op zijn kop."

Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde gisteren tegen een verbod op vochtige doekjes met kunststof erin. Volgens tegenstanders van de motie is het te kort door de bocht om te zeggen dat ze verstoppingen veroorzaken. Afvalwaterbedrijven beweren anders.

Doekjes met plastic erin zijn niet of nauwelijks afbreekbaar en zorgen daarmee voor problemen in het riool. Staatssecretaris Chris Jansen van Infrastructuur en Waterstaat wil daarom een Europees verbod op vochtige doekjes met plastic.

Vochtig toiletpapier geen probleem

"Van vochtig toiletpapier is al Europees bepaald dat het geen plastics mag bevatten", vertelt directeur bij Stichting Rioned Hilde Niezen. Maar het probleem zit juist in andersoortige vochtige doekjes, weet zij.

Voor andere witte wegwerpdoekjes, zoals babydoekjes en schoonmaakdoekjes, zijn die regels er niet. Mensen spoelen juist ook deze doekjes door het toilet. En het zijn deze doekjes die voor verstopping zorgen.

Handmatig verwijderen

"Tussen alle rioolbuizen zitten gemalen, een soort pompen. Die doekjes blijven daarin hangen. Ze vormen een soort klont, een prop. Die moet er handmatig uitgetrokken worden", licht Niezen toe. "Dat is niet alleen een vies klusje, het kost ook een hoop geld."

Rioned becijfert de jaarlijkse kosten daarvan op 26 miljoen euro per jaar. "En dat zijn alleen nog maar de kosten van het verhelpen van storingen door vochtige doekjes in de pompen." De doekjes die wel door de pompen heen komen, moeten ook nog uit het water gezuiverd worden bij de afvalwaterzuiveringsbedrijven. Daar komen ook kosten bij kijken.

Helft van de verstoppingen

De Unie van Waterschappen hield een enquête onder gemeenten en waterschappen om het probleem met de vochtige doekjes te inventariseren. "Gemiddeld genomen wordt ruim 50 procent van de verstoppingen bij pompen veroorzaakt door vochtige doekjes", vertelt Michael Bentvelsen. Ze schatten de kosten op 17 tot 28 miljoen euro per jaar.

En volgens Van Bentvelsen klopt er nog meer niet aan de motie. PVV en VVD stellen namelijk dat Nederland met een verbod strenger zou zijn dan Europese wetgeving, "maar de minister pleit voor een Europees verbod. Dus dat is helemaal niet aan de orde. Andere Europese landen kampen namelijk met dezelfde problemen in het riool."

Niet zaligmakend

Wouter van Aggelen is directeur bij Remondis, dat onder andere afvalwaterbeheer doet. Hij beaamt dat vochtige doekjes veelal het probleem zijn bij verstoppingen. "Maar," waarschuwt hij, "een verbod op doekjes met plastic erin gaat niet alles oplossen."

De varianten zonder plastics erin lossen wellicht wel op in water, maar ook niet meteen. "Dat duurt soms wel een week. In die tijd kunnen ze nog steeds voor verstoppingen zorgen. Het is vooral belangrijk dat mensen deze doekjes gewoon niet meer door het toilet spoelen." Desalniettemin ziet Van Aggelen wel heil in het verbod.