Begrafenis Desi Bouterse laat verdeeldheid zien in Suriname: 'Als je mensen het leven ontneemt, kun je gewoon geen staatsbegrafenis krijgen'

Tijdens zijn leven zorgde Desi Bouterse voor veel verdeeldheid onder Surinamers, ook in Nederland. Verdwijnt die verdeeldheid nu zijn uitvaart is geweest, of blijft die bestaan richting de verkiezingen dit jaar? "Altijd verschillende perspectieven."

Op de dag van de begrafenis van Desiré Delano Bouterse ging het in Suriname zowel over het verleden als over de toekomst van het land.

Geëerd en gehaat

Aanhangers van de voormalig president en zijn Nationale Democratische Partij (NDP) eerden hem als leider en noemden zijn overlijden 'een groot verlies voor het land'.

Aan de andere kant hoorde je nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden in 1982, waarbij vijftien politieke tegenstanders van het regime van Bouterse werden doodgeschoten in Fort Zeelandia in Paramaribo. De nabestaanden benoemden het militaire geweld onder Bouterse en zijn strafblad.

'Geen dag zijn straf uitgezeten'

Een van hen is Romeo Hoost. Hij is de neef van de in 1982 vermoorde advocaat en oud-minister Eddy Hoost. "Nu maken Bouterses nabestaanden mee wat wij in 1982 hebben meegemaakt: een donkere kerst en een donkere jaarwisseling. Nu voelen ze wat dat betekent."

Toch vindt Hoost het 'jammer dat Bouterse is overleden'. "Hij heeft geen dag zijn straf uitgezeten." De oud-president was van de radar verdwenen, sinds hij in december 2023 een gevangenisstraf van 20 jaar kreeg opgelegd in het hoger beroep over de Decembermoorden.

Op de vlucht overleden

Daar kwam anderhalve week geleden verandering in, toen op Eerste Kerstdag het bericht naar buiten kwam dat Bouterse op 79-jarige leeftijd was overleden en dat zijn stoffelijk overschot was teruggebracht naar zijn huis in Leonsberg in Paramaribo.

"De mensen die bij de Decembermoorden omkwamen, zijn zogenaamd op de vlucht neergeschoten. Nu is Bouterse zelf op de vlucht overleden. Hij hield wel van symboliek", zegt Hoost.

'Veroordeling belangrijk'

Journalist Iwan Brave, die in Paramaribo onder anderen werkt voor dagblad Trouw, vertelt dat mensen die dichtbij Bouterse staan het als een overwinning zien dat hij in vrijheid is gestorven. Maar ondanks dat hij zijn gevangenisstraf wist te ontlopen, is de veroordeling toch belangrijk voor de samenleving, volgens Brave.

"Ze kunnen bij de NDP vertellen wat ze willen, maar als men de geschiedenis leest, dan is toch het verhaal dat hij uiteindelijk voor de Decembermoorden is veroordeeld."

Vlaggen halfstok

De regering onder leiding van de huidige president Chan Santokhi worstelde de afgelopen week met het overlijden van Bouterse. Santokhi condoleerde de nabestaanden, maar besloot dat Bouterse geen staatsbegrafenis zou krijgen. Ook zou hij niet met staatseer naar zijn laatste rustplaats worden begeleid.

Wel hing vandaag de Surinaamse vlag bij overheidskantoren tot zonsondergang halfstok. 'Elke overledene verdient een waardige en respectvolle begrafenis', zei minister Albert Ramdin van Buitenlandse Zaken daarover. De regering riep vooral op tot een 'kalm en vreedzaam verloop van de uitvaart'.

Geen staatsbegrafenis

"Mijn dochter van 11 jaar vroeg me afgelopen dagen waarom Bouterse geen staatsbegrafenis kon krijgen", zegt journalist Iwan Brave.

"Je kunt nog zoveel betekenen voor een land, je kunt nog zo'n grote staatsman zijn, maar als je mensen het leven ontneemt, dan kun je gewoon geen staatsbegrafenis krijgen. Hier zie je ook de belangrijke morele uitwerking van het vonnis."

Betaalbare boodschappen

Toch had en heeft Bouterse onder Surinamers nog altijd aanhangers. Zo krijgt hij veel lof voor zijn antikoloniale houding tegenover Nederland. Ook zeggen aanhangers dat Bouterses militaire bewind in de context moet worden gezien van de periode waaruit Suriname toen kwam.

Tijdens zijn presidentschap na 2010 hield Bouterse de wisselkoers van de Surinaamse dollar kunstmatig laag. Dat zorgde ervoor dat de staatsschuld verder opliep, maar tegelijk bleven de boodschappen betaalbaar.

'Financieel verwoesting gezaaid'

Inmiddels zorgt die hoge staatsschuld wel voor problemen. Onder president Santokhi, die Bouterse opvolgde in 2020, moet al jaren fors worden bezuinigd. De prijzen zijn enorm gestegen.

Dat is een erfenis van Bouterse en zijn NDP, benadrukt nabestaande Romeo Hoost, die een paar keer per week als politiek commentator optreedt op de Haags-Surinaamse online-zender Radio Vahon. "Bouterse is 10 jaar als president aan de macht geweest en hij heeft alleen maar geld opgemaakt. Ook financieel heeft hij verwoesting gezaaid."

'Nieuwe regering krijgt de schuld'

"Elke keer als er een NDP-regering is geweest, moet degene die daarna komt een financieel economische opruiming houden en dat heeft het volk niet door", vervolgt hij.

"Het is de regering die op dat moment zit, die de schuld krijgt, want die moet broekriem strakker aanhalen, ambtenaren ontslaan, bezuinigen op onderwijs en zorg."

Niet alleen als boef neerzetten

Radiopresentator Gordon Cruden van de Amsterdams-Surinaamse zender Mart heeft een andere mening. Hij vindt het 'een versimpeling van de werkelijkheid' als mensen Bouterse alleen als boef neerzetten. "Je hebt altijd te maken met verschillende perspectieven. Ik hoop op een land dat het beste en mooiste van zichzelf laat zien. Daar ben ik misschien idealistisch in."

"De werkelijkheid is weerbarstig, maar zonder hoop gaan we nergens naartoe." Op zondag 25 mei vinden verkiezingen plaats in Suriname. Dan zal blijken of en in welke mate de politieke verhoudingen verschuiven.