Om te beoordelen of asielzoekers die vanwege hun seksuele identiteit naar Nederland vluchten daadwerkelijk lhbti+'er zijn, gebruikt de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) nog steeds stereotiepe criteria. Dat terwijl die juist waren geschrapt. 

Dat blijkt uit onderzoek van homobelangenorganisatie COC. Zo werd een asielzoeker uit Marokko afgewezen, "omdat hij de regenboogvlag niet kende", zegt Philip Tijsma van COC. Volgens de immigratiedienst bleek daaruit dat hij zich "niet voldoende heeft verdiept in zijn geaardheid".

Niet voldoen aan beeld

Tot enkele jaren geleden waren dit soort criteria belangrijk om te bepalen of mensen die naar Nederland vluchtten vanwege hun seksuele identiteit daadwerkelijk waren wie ze zeiden dat ze waren. Dat leidde tot kritiek, onder meer bij COC. De belangenclub zei toen al dat veel lhbti+-asielzoekers niet kunnen voldoen aan het stereotiepe beeld.

"Het komt erop neer dat de IND verwacht dat asielzoekers hun seksuele geaardheid ontdekken en daarmee worstelen. Ze voelen zich er vervolgens slecht over, accepteren het uiteindelijk en kunnen dan over dat proces vertellen. Maar dat gaat niet voor iedereen op", zegt Tijsma.

Uit asielbeleid geschrapt

Na kritiek haalde toenmalig staatssecretaris Harbers stereotiepe criteria 4 jaar geleden uit het asielbeleid. Daardoor mag de IND niet meer vragen naar het 'proces van bewustwording en zelfacceptatie' van de seksuele identiteit bij asielzoekers. Maar daar houdt de immigratiedienst zich volgens COC niet aan.

"Kunt u vertellen hoe u uzelf heeft geaccepteerd?", zou een van de vragen zijn die de IND stelt. "Dat is een stereotype. Niet iedereen maakt zo'n proces door, dus dan kan je daar ook niet over vertellen. Sommige mensen denken: 'Leuk, ik ben verliefd'", zegt Tijsma.

Vragen naar geaardheid

Tijsma begrijpt dat het lastig is voor de IND om de geaardheid van asielzoekers te beoordelen. "Je kan best mensen vragen wat hun geaardheid is. Of je kan aan hun partners een verklaring vragen over de relatie die ze hebben."

Maar hij vindt dat je niet moet vragen naar mogelijke problemen die asielzoekers met zichzelf hebben. "Je moet ze vragen naar hun omgeving, net zoals elke andere asielzoeker. Dus: waarom zijn ze gevlucht?"

Onderzoek naar LHBTI-asielbeleid

De afgelopen 2 jaar deed jurist Sabine Jansen, in opdracht van COC en met steun van Europees asielfonds AMIF, onderzoek naar de uitvoering van het Nederlandse lhbti+-asielbeleid. De IND bood geen medewerking aan het onderzoek. De dossiers zijn verkregen via asieladvocaten.

De jurist bestudeerde 40 dossiers en een groot aantal rechterlijke uitspraken. Van de 40 doorzochte dossiers, werden 17 asielverzoeken afgewezen op grond van stereotiepe criteria. "Van de 23 cases die wél asiel kregen, zitten ook voorbeelden tussen waar wel naar stereotypen zijn gevraagd. Soms moest de rechter eraan te pas komen en hebben ze alsnog asiel gekregen", zegt COC.

Criteria nog steeds in gebruik

Tijsma wijst op een voorbeeld waarin de immigratiedienst een verzoek van een analfabete Afghaanse asielzoeker afwees. Hij kon zijn proces van bewustwording 'onvoldoende inzichtelijk' maken, terwijl hij er zes keer naar werd gevraagd.

"Ze gebruiken de woorden bewustwording en zelfacceptatie bij de beoordeling nog af en toe. En soms zie je dat de IND naar het synoniemenwoordenboek grijpt om die oude criteria nog steeds te kunnen gebruiken. Zelfacceptatie wordt dan omarming van jezelf", zegt Tijsma.

Misbruik op de loer

Dat de IND streng is bij de beoordeling van lhbti+-asielzoekers is niet voor niets. Tussen 2014 en 2017 zouden volgens de dienst honderden Oegandese asielzoekers hebben gelogen over hun geaardheid. Dat bleek uit interne stukken die via NRC naar buiten zijn gekomen.

Maar de houding van de dienst is niet zonder gevolgen, zegt Tijsma. "Tegenwoordig lijkt het erop dat we alle Oegandezen maar afwijzen. Van de 10 asielverzoeken van Oegandese lhbti+'ers zijn er 9 afgewezen. Ze zeggen dus tegen die hele groep: we geloven je niet. Ze sturen mensen dan terug naar een voor hun levensgevaarlijk land."

Gesprek met staatssecretaris

Tijsma betreurt dat de IND nog altijd stereotiepe criteria hanteert. "Je komt naar Nederland voor een veilige plek. En vervolgens moet je terug naar een land waar de doodstraf staat op homoseksualiteit, omdat je niet voldoet aan het beeld dat bij de IND leeft over de gemeenschap."

Woensdag bespreekt de homobelangenorganisatie de resultaten van het onderzoek met staatssecretaris Van der Burg (Asiel). COC wil dat de staatssecretaris in de regels vastlegt dat lhbti+-asielzoekers afwijzen op grond van de stereotiepe criteria niet mag. Van der Burg wil eerst dit gesprek met COC afwachten, voordat hij op het onderzoek reageert.

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."