Het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de land- en tuinbouw moet worden afgebouwd. Het liefst sneller dan nu het geval is. Dat adviseert de Gezondheidsraad. "Dit is belangrijk voor omwonenden, maar ook voor de telers en hun gezinnen."

"Op het platteland woont zo'n 30 procent van de mensen binnen 250 meter van landbouwgebieden en volgens het RIVM zo'n 90.000 mensen binnen de 50 meter", zegt voorzitter Bart-Jan Kullberg. De blootstelling is volgens hem bij boeren en telers zelf of mensen die daaromheen wonen het grootst. Maar ook op afstand kun je worden blootgesteld doordat de bestrijdingsmiddelen terechtkomen in oppervlaktewater en voedingsmiddelen.

Ziekte van Parkinson

Hoewel de chemische bestrijdingsmiddelen gewassen op het land beschermen tegen schimmels, insecten en onkruid, brengen ze ook risico's voor mens en milieu met zich mee.

Zo laat buitenlands onderzoek een verband zien tussen blootstelling aan bestrijdingsmiddelen en de kans op gezondheidsschade, zoals de ziekte van Parkinson. Onderzoek in Nederland is minder uitgesproken, maar kan de vermoedens op een verband niet ontkrachten en de ongerustheid erover niet wegnemen.

'Ik kan het verband niet bewijzen'

Jobien Wind van de Parkinson Vereniging vermoedt dat zij deze ziekte mogelijk heeft gekregen door blootstelling aan stoffen die in de land- en tuinbouw gebruikt worden. "Ik kan het niet bewijzen, en dat is precies wat het probleem is." Als jong meisje heeft ze bollen gepeld. Ook werkte ze later in een laboratorium met de werkzame stof uit het bestrijdingsmiddel Roundup.

Ze is blij met het 'duidelijke' advies van de Gezondheidsraad om het gebruik terug te brengen. "Dat is alles waar wij als Parkinson Vereniging om gevraagd hebben. Met als doel te voorkomen dat andere mensen Parkinson krijgen."

Zorgen om gebruik bestrijdingsmiddelen

Ook de bewoners van het Drenthse Westerveld zijn blij met het advies van de Gezondheidsraad. In 2018 startte een aantal van hen het burgerinitiatief Meten is Weten, omdat zij zich zorgen maakten om het veelvuldige gebruik van bestrijdingsmiddelen in de bollenteelt.

"We zijn blij dat het rapport ingaat op veel van onze zorgen en concreet aanbeveelt om het gebruik van landbouwgif versneld af te bouwen", reageert lid van Meten is Weten Dick van Dijk.

'Ook telers willen niet ziek worden'

In Westerveld kwamen er in de afgelopen jaren veel bollenvelden bij. Met name op lelievelden worden veel bestrijdingsmiddelen gebruikt, tot zorg van veel directe buren. Van Dijk: "We vinden we het een goed plan als er in de toekomst gemeten wordt hoeveel schadelijke stoffen telers en omwonenden binnen krijgen."

"Dit is belangrijk voor omwonenden, maar ook voor de telers en hun gezinnen. Ook zij willen niet ziek worden door het werk dat ze doen."

Voor het eerst geluisterd naar omwonenden

Het advies van de Gezondheidsraad gaat verder dan het versneld afbouwen van chemische bestrijdingsmiddelen in land- en tuinbouw. "Naast het verminderen van de stoffen waar mogelijk, moeten we ook beter in kaart brengen welke middelen waar gebruikt worden, en in welke hoeveelheden", vindt voorzitter Bart-Jan Kullberg van de Gezondheidsraad. "Dat is nu niet altijd duidelijk en schept veel onnodige onrust."

Kullberg vindt het belangrijk dat er in dit rapport voor het eerst goed is geluisterd naar omwonenden. "Er zijn veel zorgen, en die zijn deels terecht en moeten worden meegewogen in het beleid."

Registreren welke middelen worden gebruikt

Voorlichting en handhaving zijn in dit geval van belang, concludeert de Gezondheidsraad, want niet alle telers geven veilig werken genoeg prioriteit. De raad adviseert de overheid om goed te registreren welke middelen op welke percelen gebruikt worden en de blootstelling van mensen aan gewasbeschermingsmiddelen periodiek te meten.

"Dit is niet alleen voor de gezondheid van de omwonenden, maar ook voor de telers zelf belangrijk. Niemand wil ziek worden door het gebruik van bestrijdingsmiddelen", zegt Kullberg. De verzamelde gegevens kunnen dan laten zien hoe effectief het beleid is, dat wil zeggen of de blootstelling aan schadelijke stoffen in de toekomst afneemt. Daarnaast kunnen de verzamelde data als input dienen voor nieuw en beter onderzoek naar gezondheidseffecten van bestrijdingsmiddelen.

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."