1,2 miljoen Nederlanders slikken antidepressiva, dat zijn meer mensen dan ooit: 'Medisch model wordt te snel toegepast'

1,2 miljoen Nederlanders slikken antidepressiva. Dat zijn meer mensen dan ooit, blijkt uit actuele cijfers die EenVandaag heeft ingezien. "Het medisch model wordt te snel toegepast, met het idee 'een pil kan dit verhelpen'."

'Het zal wel aan corona liggen', zeiden deskundigen toen bekend werd dat het aantal mensen dat antidepressiva slikt in 2021 flink was toegenomen. Mensen zouden eenzaam en depressief zijn geworden door het lange isolement tijdens de lockdowns, zo was de redenering.

Harde stijging

Maar in 2022, toen er geen lockdowns meer waren, kwamen er toch weer 50.000 gebruikers van antidepressiva bij. Met ruim 4 procent ging het om een nog hardere stijging dan tijdens de coronajaren.

Het aantal mensen dat antidepressiva gebruikt is inmiddels 1,2 miljoen, zo meldt de Stichting Farmaceutische Kengetallen aan EenVandaag.

Ingewikkeld

"We ervaren kennelijk meer druk op allerlei vlakken", zegt psychiater en hoogleraar innovatie in de geestelijke gezondheidszorg, Floortje Scheepers.

"Onze normen en waarden, hoe we denken, voelen en naar de wereld kijken, en nog tal van andere factoren maken het geheel zo ingewikkeld. Ook de toegenomen druk door social media speelt een rol."

'Antidepressiva zijn niet de oplossing'

Antidepressiva zijn in ieder geval niet de oplossing voor die toegenomen druk, stelt Scheepers. "Het medisch model wordt te snel toegepast, met het idee 'een pil kan dit verhelpen'."

Maar dat is alleen symptoombestrijding, legt ze uit. "Als je de onderliggende problemen niet aanpakt, kan iemand heel lang aan de medicijnen vastzitten, zonder dat de bron van de depressie wordt aangepakt."

'Begonnen toen ik 15 was'

Ook een flinke groep jongeren onder de 20 jaar krijgt antidepressiva voorgeschreven, zo'n 25.000 in totaal. Een van hen is Carmen, die al 5 jaar middelen tegen depressie slikt.

"Ik begon met de medicijnen toen ik 15 jaar was. Ik had toen anorexia en moest dringend weer aankomen. Maar op het moment dat mijn gewicht omhoog ging, werd ik heel erg somber. De gedachte was om de somberheid wat weg te nemen, zodat ik beter zou gaan eten."

'Heel erg moeilijk om er weer van af te komen'

"De antidepressiva werkten voor mij wel, maar ik had liever de juiste behandeling gehad, waardoor ik het gebruik had kunnen voorkomen", vertelt Carmen.

"Ik wist toen nog niets over de risico's van antidepressiva, maar nu weet ik dat het heel erg moeilijk kan zijn om er weer vanaf te komen."

Gebruik in alle leeftijdsgroepen gestegen

Het gebruik van antidepressiva is in alle leeftijdsgroepen toegenomen, merken ook de huisartsen. Zij schrijven zo'n 85 procent van alle antidepressiva voor, zowel nieuwe als herhaalrecepten.

"Patiënten komen vaker met depressieve klachten op het spreekuur", beaamt Nikki Claassen van het Nederlands Huisartsen Genootschap. "Landelijk zien we dat niet alleen depressieve klachten, maar ook andere psychische klachten steeds meer voorkomen."

'Maatschappelijke crises'

"We merken in de huisartsenpraktijk dat maatschappelijke problemen een grote rol spelen. Dat was eerst de coronacrisis, toen de oorlog in Oekraïne en natuurlijk de klimaatproblematiek."

Maar ook persoonlijke problemen rondom schulden of het niet kunnen vinden van een woning spelen een rol, vertelt Claassen. "Dat zijn vaak factoren die bijdragen aan de psychische klachten die mensen ontwikkelen."

'Je kunt geen foto maken van een depressie'

Psychiater Floortje Scheepers is bezorgd over het feit dat er zoveel antidepressiva worden voorgeschreven door huisartsen: "Een huisarts is vaak al heel druk en heeft tijdens het spreekuur maar kort de tijd. Dat is lastig bij zulke complexe problematiek."

Medicatie moet echt een kortetermijnoplossing zijn, vindt zij. "Voldoende tijd en de juiste begeleiding zijn daarbij cruciale factoren."

Afbouw ingewikkeld

"Je kunt geen bloedmeting of foto maken van een depressie", vervolgt Scheepers. "Wanneer is iemand somber, wanneer gaat het om depressieve gevoelens en wanneer om een klinische depressie? Dat is echt lastig te definiëren."

Daarnaast is er ook nog vrij weinig bekend over antidepressiva, vertelt ze, ondanks dat ze al decennialang worden voorgeschreven. "Antidepressiva grijpen in op de serotonine-huishouding in de hersenen, dat weten we wel. Maar we snappen niet wáárom het werkt, dat maakt de afbouw ook zo'n ingewikkelde zaak."

Dweilen met de kraan open

Huisartsen staan vaak met de rug tegen de muur, zegt Scheepers: "Vanwege de ellenlange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg moeten zij wel iets ondernemen om patiënten op tijd te helpen. Huisartsen zetten daarom ook steeds vaker praktijkondersteuners in, die met meer tijd een betere analyse kunnen maken."

Maar het blijft dweilen met de kraan open bij een probleem dat veel structureler is dan personeelskrapte en drukte in de huisartsenpraktijken. "Als je het probleem van de lange wachtlijsten in de ggz en het toenemende gebruik van antidepressiva wilt oplossen, dan moet je aan de voorkant kijken, bij het fundament dat nu niet klopt. Het antwoord kan niet zijn 'nog meer medicatie voor nog meer mensen', maar meer hulp vanuit een maatschappelijk netwerk."

'Hulp in de eigen omgeving'

"Onderzoeken laten zien dat mensen de ggz-zorg soms niet eens meer nodig hebben als ze tijdens het wachten bij andere, laagdrempelige vormen van hulpverlening terecht kunnen. Bijvoorbeeld bij zelfhulpgroepen, bij ervaringsdeskundigen of gewoon in de eigen omgeving."