1,2 miljoen Nederlanders slikken antidepressiva. Dat zijn meer mensen dan ooit, blijkt uit actuele cijfers die EenVandaag heeft ingezien. "Het medisch model wordt te snel toegepast, met het idee 'een pil kan dit verhelpen'."

'Het zal wel aan corona liggen', zeiden deskundigen toen bekend werd dat het aantal mensen dat antidepressiva slikt in 2021 flink was toegenomen. Mensen zouden eenzaam en depressief zijn geworden door het lange isolement tijdens de lockdowns, zo was de redenering.

Harde stijging

Maar in 2022, toen er geen lockdowns meer waren, kwamen er toch weer 50.000 gebruikers van antidepressiva bij. Met ruim 4 procent ging het om een nog hardere stijging dan tijdens de coronajaren.

Het aantal mensen dat antidepressiva gebruikt is inmiddels 1,2 miljoen, zo meldt de Stichting Farmaceutische Kengetallen aan EenVandaag.

Ingewikkeld

"We ervaren kennelijk meer druk op allerlei vlakken", zegt psychiater en hoogleraar innovatie in de geestelijke gezondheidszorg, Floortje Scheepers.

"Onze normen en waarden, hoe we denken, voelen en naar de wereld kijken, en nog tal van andere factoren maken het geheel zo ingewikkeld. Ook de toegenomen druk door social media speelt een rol."

'Antidepressiva zijn niet de oplossing'

Antidepressiva zijn in ieder geval niet de oplossing voor die toegenomen druk, stelt Scheepers. "Het medisch model wordt te snel toegepast, met het idee 'een pil kan dit verhelpen'."

Maar dat is alleen symptoombestrijding, legt ze uit. "Als je de onderliggende problemen niet aanpakt, kan iemand heel lang aan de medicijnen vastzitten, zonder dat de bron van de depressie wordt aangepakt."

'Begonnen toen ik 15 was'

Ook een flinke groep jongeren onder de 20 jaar krijgt antidepressiva voorgeschreven, zo'n 25.000 in totaal. Een van hen is Carmen, die al 5 jaar middelen tegen depressie slikt.

"Ik begon met de medicijnen toen ik 15 jaar was. Ik had toen anorexia en moest dringend weer aankomen. Maar op het moment dat mijn gewicht omhoog ging, werd ik heel erg somber. De gedachte was om de somberheid wat weg te nemen, zodat ik beter zou gaan eten."

'Heel erg moeilijk om er weer van af te komen'

"De antidepressiva werkten voor mij wel, maar ik had liever de juiste behandeling gehad, waardoor ik het gebruik had kunnen voorkomen", vertelt Carmen.

"Ik wist toen nog niets over de risico's van antidepressiva, maar nu weet ik dat het heel erg moeilijk kan zijn om er weer vanaf te komen."

Gebruik in alle leeftijdsgroepen gestegen

Het gebruik van antidepressiva is in alle leeftijdsgroepen toegenomen, merken ook de huisartsen. Zij schrijven zo'n 85 procent van alle antidepressiva voor, zowel nieuwe als herhaalrecepten.

"Patiënten komen vaker met depressieve klachten op het spreekuur", beaamt Nikki Claassen van het Nederlands Huisartsen Genootschap. "Landelijk zien we dat niet alleen depressieve klachten, maar ook andere psychische klachten steeds meer voorkomen."

'Maatschappelijke crises'

"We merken in de huisartsenpraktijk dat maatschappelijke problemen een grote rol spelen. Dat was eerst de coronacrisis, toen de oorlog in Oekraïne en natuurlijk de klimaatproblematiek."

Maar ook persoonlijke problemen rondom schulden of het niet kunnen vinden van een woning spelen een rol, vertelt Claassen. "Dat zijn vaak factoren die bijdragen aan de psychische klachten die mensen ontwikkelen."

'Je kunt geen foto maken van een depressie'

Psychiater Floortje Scheepers is bezorgd over het feit dat er zoveel antidepressiva worden voorgeschreven door huisartsen: "Een huisarts is vaak al heel druk en heeft tijdens het spreekuur maar kort de tijd. Dat is lastig bij zulke complexe problematiek."

Medicatie moet echt een kortetermijnoplossing zijn, vindt zij. "Voldoende tijd en de juiste begeleiding zijn daarbij cruciale factoren."

Afbouw ingewikkeld

"Je kunt geen bloedmeting of foto maken van een depressie", vervolgt Scheepers. "Wanneer is iemand somber, wanneer gaat het om depressieve gevoelens en wanneer om een klinische depressie? Dat is echt lastig te definiëren."

Daarnaast is er ook nog vrij weinig bekend over antidepressiva, vertelt ze, ondanks dat ze al decennialang worden voorgeschreven. "Antidepressiva grijpen in op de serotonine-huishouding in de hersenen, dat weten we wel. Maar we snappen niet wáárom het werkt, dat maakt de afbouw ook zo'n ingewikkelde zaak."

Dweilen met de kraan open

Huisartsen staan vaak met de rug tegen de muur, zegt Scheepers: "Vanwege de ellenlange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg moeten zij wel iets ondernemen om patiënten op tijd te helpen. Huisartsen zetten daarom ook steeds vaker praktijkondersteuners in, die met meer tijd een betere analyse kunnen maken."

Maar het blijft dweilen met de kraan open bij een probleem dat veel structureler is dan personeelskrapte en drukte in de huisartsenpraktijken. "Als je het probleem van de lange wachtlijsten in de ggz en het toenemende gebruik van antidepressiva wilt oplossen, dan moet je aan de voorkant kijken, bij het fundament dat nu niet klopt. Het antwoord kan niet zijn 'nog meer medicatie voor nog meer mensen', maar meer hulp vanuit een maatschappelijk netwerk."

'Hulp in de eigen omgeving'

"Onderzoeken laten zien dat mensen de ggz-zorg soms niet eens meer nodig hebben als ze tijdens het wachten bij andere, laagdrempelige vormen van hulpverlening terecht kunnen. Bijvoorbeeld bij zelfhulpgroepen, bij ervaringsdeskundigen of gewoon in de eigen omgeving."

De druk van China op Taiwan wordt steeds groter. Met grootschalige militaire oefeningen rondom het eiland groeit de vrees voor een invasie. Gaat China nu echt proberen Taiwan zich opnieuw toe te eigenen? "Dit moeten we zien als het nieuwe normaal."

'Eenheid van kabinetsbeleid': voor en tijdens het Kamerdebat over de lintjesaffaire gaat het er veel over. Meerdere politici vinden dat minister Marjolein Faber aan deze eenheid morrelt. Maar wat betekent het precies? "Ze moeten met één mond spreken."

Afgelopen weekend werd duidelijk dat minister Marjolein Faber van de Asiel en Migratie weigert te tekenen voor koninklijke onderscheidingen voor vrijwilligers die zich hebben ingezet voor vluchtelingen en asielzoekers. Als oplossing zullen premier Dick Schoof en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark hun handtekening zetten. Maar volgens critici staat de 'eenheid van kabinetsbeleid' hierdoor op het spel.

Met één mond spreken

Het kabinet moet met één mond spreken, legt politiek commentator Joost Vullings uit. Dat is volgens hem een van de kernwaarden van het Nederlands staatsbestel. "Je moet het eigenlijk zo voor je zien: je mag als minister best je eigen mening hebben, maar die bespreek je dan alleen in de ministerraad met alle ministers achter gesloten deuren."

"Maar als er dan uiteindelijk een besluit wordt genomen, dan sta je daar met z'n allen achter en draag je dat ook uit", gaat hij verder. "Want anders heb je als kabinet natuurlijk buitengewoon weinig gezag als vervolgens iedere minister alsnog zijn eigen mening gaat geven. En dat is dus hier het geval."

Niet de eerste keer

Toch is het niet voor het eerst dat een minister uitspreekt dat hij of zij het niet eens is met de rest van het kabinet. Zo keerde Mona Keijzer, toen nog staatssecretaris van Economische Zaken, zich in 2021 tegen een in de ministerraad genomen besluit over het coronatoegangsbewijs. Zij stapte uiteindelijk niet zelf op, maar werd ontslagen door toenmalig premier Mark Rutte: een uitzonderlijk besluit.

Het Kamerdebat vandaag gaat dan ook niet alleen om een eventueel excuses van minister Faber, maar ook om leiderschap van premier Schoof, vertelt Vullings. "Het is de bedoeling dat hij tegen zijn minister zegt: 'Luister, wij willen dat deze lintjes worden uitgedeeld aan die mensen. En we willen ook dat iedereen dat uitdraagt en er niet één iemand zegt het er niet mee eens te zijn.'"

'Kabinet is als voetbalteam'

Partijleider Mirjam Bikker van de ChristenUnie vergelijkt het kabinet met een voetbalteam. "Als je gaat spelen in verschillende stijlen, wordt het geen wedstrijd. En een belangrijke regel is: het kabinet regeert, en gaat als het goed is aan de slag met wetsvoorstellen, en de Kamer controleert."

"Maar als de ene minister zegt 'ik vind het een goede wet' en de andere 'ik vind het een slechte wet', dan kan de Kamer dat niet meer controleren", benadrukt ze over het belang van 'eenheid van kabinetsbeleid'. "Wat je persoonlijk op een verjaardag vindt, is tot daaraan toe. Maar als minister spreek je dezelfde woorden als je collega's, want je bent het met elkaar eens."

'Niet alleen excuses, ook tekenen'

Ook GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans is niet te spreken over de huidige situatie. Volgens hem is eenheid juist nu nodig. "Kijk eens in wat voor tijd we leven: op 2 uur vliegen is er een oorlog gaande, vandaag kondigt Trump handelsmaatregelen aan die Nederland hard kunnen raken", somt hij op. "Dan moet je een eensgezind landsbestuur hebben en dat hebben we niet, ze maken alleen maar ruzie."

Het is volgens hem dan ook belangrijk dat Faber niet alleen haar excuses aanbiedt, maar ook zelf de aanvragen voor de lintjes ondertekent. "Dat moet ze beloven, want dat is dan eenheid van kabinetsbeleid. En dat ze iedere volgende aanvraag - die ongetwijfeld zal komen - ook zal tekenen. Daarmee herstel je het vertrouwen in het decoratiestelsel."

Herhaling voorkomen

Chris Stoffer van de SGP sluit zich hierbij aan en benadrukt hoe belangrijk die eenheid is. "Het is altijd zo geweest en zie in wat voor rommeltje we nu terechtkomen." Daarom vindt hij het ook belangrijk dat premier Schoof uiteindelijk toch aanwezig is bij het Kamerdebat. "Het gaat nu over het hele kabinet", zegt Stoffer. "Hij moet ingrijpen en zorgen dat het niet nog een keer gebeurt."

Ook Vullings ziet dat alle ogen nu op de premier gericht zijn, zegt de politiek commentator tot slot. "Vijf lintjes zijn misschien een kleine kwestie, maar als je nu niet optreedt, dan kan het nog een keer gebeuren."