Van de NAVO-top tot priklocaties tijdens de coronapandemie: soms worden Nederlandse militairen ook in eigen land ingezet. Jullie vroegen ons in de chat: wanneer gebeurt dat precies? En wie bepaalt dat? Wij zochten het uit.
Komende week is het zover, dan vindt de NAVO-top plaats in het World Forum in Den Haag. Daar komen regeringsleiders, staatshoofden en ministers samen. Het wordt gezien als een van de grootste binnenlandse veiligheidsoperaties ooit. Om de top veilig te laten verlopen worden er naast politiemensen zo'n 10.000 militairen ingezet.
Ondersteuning bij crises
Het inzetten van het Nederlandse leger binnen de landsgrenzen is gebonden aan wet- en regelgeving, zegt defensie-expert Peter Wijninga. Om dat uit te leggen, moeten we volgens hem eerst stilstaan bij de drie hoofdtaken van Defensie.
"Namelijk: het beschermen van het eigen grondgebied en dat van bondgenoten, het handhaven van de internationale rechtsorde en het ondersteunen bij rampen en crises. Als het gaat om militaire inzet in Nederland, dan heb je het vooral over die laatste taak."
Info
Voorbeelden uit het verleden
- De vuurwerkramp in Enschede:
- in 2000 werd Defensie ingezet voor extra ondersteuning in de hulpverlening. Vliegbasis Twenthe stelde medische faciliteiten en personeel beschikbaar voor de opvang van slachtoffers. Daarnaast werden 50 leden van de Koninklijke Marechaussee en 100 leden van het Korps Nationale Reserve ingezet om het rampgebied te beveiligen en de orde te handhaven.
- De coronapandemie
- : in 2020 ondersteunde het medische personeel van Defensie ziekenhuizen en zorginstellingen, terwijl andere militairen hielpen bij voedselbanken en vaccinatiestations.
- Hoogwater en overstromingen in Limburg
- : in 2021 hielpen militairen bij evacuaties en het verzwaren van dijken, onder meer door zandzakken te vullen.
- Natuurbranden:
- in 2022 zijn er meerdere keren luchtmachthelikopters ingezet voor brandbestrijding. Dit gebeurde onder meer in Griendtsveen en eerder bij een duinbrand bij Brouwersdam.
Verzoek uit het land
Niet iedereen kan zomaar een verzoek indienen om het leger in te schakelen, vervolgt Wijninga. "Wanneer Defensie nodig is bij een crisis, moet het initiatief voor een verzoek vanuit de veiligheidsregio komen." Nederland is opgedeeld in 25 veiligheidsregio's, die meerdere gemeenten omvatten. Deze regio's overlappen deels met de tien politieregio's.
"Hiervoor moet de directeur van een veiligheidsregio een verzoek indienen bij Defensie", vervolgt Wijninga. Dit verloopt via de piketofficier van de Directie Juridische Zaken (DJZ) van Defensie, die beoordeelt of steun mogelijk is. Als het verzoek wordt goedgekeurd, kunnen militaire eenheden worden ingezet.
Altijd bereikbaar
"Deze diensten worden gedraaid door juristen van DJZ", zegt Wijninga. "Er is altijd iemand bereikbaar, die een telefoon bij zich draagt waarop veiligheidsregio's kunnen bellen."
Bij een verzoek om militaire bijstand wordt gekeken naar verschillende factoren, vervolgt Wijninga. "Eerst wordt bepaald of politie en brandweer het probleem zelf kunnen oplossen. Maar het feit dat er een verzoek wordt ingediend, betekent meestal dat hun capaciteit onvoldoende is."
Doe mee!
Bij EenVandaag heb je de mogelijkheid om vragen en ideeën in te sturen. Dat kan altijd in onze chat, of je kunt meedoen aan de gerichte EenVandaag Vraagt-oproepen die wij zo'n twee keer per week plaatsen in de Peiling-app. De Peiling-app is gratis te downloaden in de App Store of Play Store.
Wat is er nodig?
Vervolgens wordt gekeken naar de aard van de hulpvraag. "Wordt er zwaar materieel gevraagd, zoals bergingsvoertuigen, of juist meer mankracht, bijvoorbeeld voor het vullen van zandzakken bij overstromingen?"
Daarnaast speelt de beschikbaarheid van eenheden een rol. "Binnen Defensie rouleert de paraatheid. Dit betekent dat niet altijd dezelfde eenheid stand-by hoeft te staan."
Vullen van zandzakken
Defensie beschikt niet over specialistische rampeneenheden, maar wel over capaciteiten die bruikbaar zijn in noodsituaties, legt Wijninga uit. "Bij grote bosbranden kan de luchtmacht bijvoorbeeld een helikopter met een bambi bucket - een opvouwbare waterzak in de vorm van een omgekeerde paraplu - van 10.000 liter water inzetten."
Hetzelfde geldt voor militairen die helpen met praktische taken. "Soldaten zijn niet opgeleid voor het vullen van zandzakken, maar als de nood hoog is bij een overstroming, kunnen ze gevraagd worden om dat te doen," zegt Wijninga. "Vele handen maken licht werk."
Festiviteiten
Om het leger in te zetten hoeft er niet altijd sprake te zijn van een crisis, vertelt een woordvoeder van Defensie. Zo wordt Defensie ook ingezet bij bepaalde evenementen, zoals de Nijmeegse Vierdaagse en de viering van 5 mei. Hierbij ondersteunt Defensie onder andere de organisatie.
"Bij een evenement als de Vierdaagse zetten we vooral geneeskundig personeel van Defensie in", legt de woordvoerder uit. "Zij bieden basiszorg, zoals het behandelen van blaren en het toedienen van injecties, indien nodig."
Ceremoniële rol
Defensie levert ook materieel. "Zo bouwen we bijvoorbeeld een geniebrug, zodat alle lopers veilig kunnen oversteken. Dit is een tijdelijke brug die met pontons wordt aangelegd", legt de woordvoerder uit.
Tijdens Prinsjesdag, staatsbegrafenissen en herdenkingen heeft Defensie een ceremoniële rol. Zo begeleiden ze bijvoorbeeld de Koninklijke stoet op Prinsjesdag, leveren ze een erewacht bij bezoeken van buitenlandse staatshoofden en verlenen ze ere-escortes en saluutschoten bij staatsbegrafenissen. "Bij herdenkingen hijsen we bijvoorbeeld vlaggen, leggen we kransen en leveren we een militair muziekkorps", zegt de woordvoerder.