radio LIVE
meer NPO start

Het 'giftigste' terrein van Nederland wordt eindelijk aangepakt, maar zorgen bij omgeving blijven

Het 'giftigste' terrein van Nederland wordt eindelijk aangepakt, maar zorgen bij omgeving blijven
Remi Poppe bij het EMK-terrein
Bron: EenVandaag

Het vervuilde voormalige EMK-terrein in Krimpen aan den IJssel wordt na ruim 40 jaar een bedrijventerrein. Omwonenden maken zich zorgen over de werkzaamheden en de gemeente wil minder aan het Rijk gaan betalen voor de grond dan afgesproken.

"Ik kan het precies zien als ze aan het werk gaan", zegt Arjan de Bruin. Hij is eigenaar van een cosmeticabedrijf naast het EMK-terrein en maakt zich zorgen.

'Heel smerige grond'

"De vorige keer dat de boel hier werd opengetrokken, waaide het zand alle kanten op. Het lag bij ons binnen en aan de overkant op het terras. Het gaat om heel smerige grond." De Bruin doelt op de ongeveer 5,5 hectare van het terrein die van 1970 tot 1980 werd gebruikt door chemisch afvalverwerker Exploitatie Maatschappij Krimpen (EMK).

Maar de afvalverwerker hield zich niet aan de regels, vertelt Remi Poppe die destijds bij het SP MilieuAlarmteam zat. "Ze lieten het gewoon via geheime leidingen rechtstreeks de sloot inlopen."

Celstraffen

Ook dumpte EMK een deel van het chemisch afval in oude kelders of rechtstreeks in de grond van het terrein. Het gaat om veel verschillende stoffen, van bijna pure olie en teer tot kankerverwekkende PAK's en fenolen.

Na het faillissement van EMK kwam het terrein in 1986 in handen van de overheid. De toenmalige directeuren van het terrein moesten voor de illegale dumping en lozing een celstraf uitzitten en een boete betalen. Maar dat was bij lange na niet genoeg om alle kosten voor het opruimen of reinigen te dekken.

Bekijk ook

Terrein ingepakt

Om te voorkomen dat de stoffen in de bodem verder zouden verspreiden, is het voormalige EMK-terrein in de jaren 80 en 90 'ingepakt' met een zogenoemde IBC-maatregel: isoleren, beheersen en controleren. Aan de waterzijdes kwam een extra damwand en de bovenkant van het terrein kreeg een dikke asfaltlaag. Kosten: ergens tussen de 20 en 40 miljoen gulden.

Het bleek niet voldoende. In 1994 ontstonden scheuren in het asfalt. De druk onder de grond was te groot. Er moest een pomp komen om het grondwater sneller af te voeren en zo de druk te verminderen. Ook dat had een prijskaartje: de pomp kost zo'n 250.000 euro per jaar.

Middenin de Randstad

Het terrein ligt middenin de Randstad en zou goed gebruikt kunnen worden als het schoner zou zijn. Daarom kocht de gemeente Krimpen aan den IJssel in 2017 de grond voor iets minder dan 3 miljoen euro.

De belangrijke afspraak: het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zorgt ervoor dat het terrein schoon genoeg is om in zijn geheel bebouwd te worden.

Bekijk ook

Helemaal bebouwen kan niet meer

Maar het hele terrein bebouwen blijkt niet meer mogelijk. Toen in 2019 begonnen werd met de eerste werkzaamheden, bleek al snel dat de problemen groter waren dan verwacht. Het project kwam binnen een jaar stil te liggen.

"Er was meer vervuiling aangetroffen dan verwacht, die zat ook dieper in de grond. Er bleek bovendien PFAS in het grondwater te zitten en de thermisch te reinigen grond konden ze niet kwijt", vertelt ondernemer De Bruin, die sinds dat moment de situatie nauwlettend in de gaten houdt.

Nieuw plan

In april 2023 was het nieuwe, aangepaste plan klaar en werd het ingediend bij de provincie als Uitvoeringsplan 2.0. In dat plan is rekening gehouden met verstevigde damwanden door zogenoemde grout-ankers. En met de extra gevonden vervuiling die niet weggehaald kan worden en dus afgedekt moet zijn. Daardoor is een deel van het terrein niet langer bruikbaar voor bedrijfsgebouwen.

En dat is waarover wethouder in Krimpen aan den IJssel Hugo van der Wal kritisch is. "Een onderdeel van de overeenkomst was dat het hele terrein bebouwd zou kunnen worden. Dat gaat niet meer lukken. Dus dat soort zaken geven ons wel aanleiding om met het Rijk te zitten. Om uiteindelijk toch te zeggen: hier betalen we niet voor, of in ieder geval niet volledig." Ook zegt de gemeente niet te willen opdraaien voor onvoorziene kosten als de sanering klaar is.

Waarom maken omwonenden zich zorgen over voormalig EMK-terrein, nu dat wordt aangepakt? Bekijk de reportage.

60 miljoen euro

Bovendien kost het nieuwe saneringsplan meer geld dan oorspronkelijk begroot. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat had oorspronkelijk rekening gehouden met zo'n 30 tot 40 miljoen euro voor de sanering.

Dat bedrag loopt nu op naar een verwachte 60 miljoen euro, waarvan 55 miljoen door het ministerie moet worden betaald. De rest komt vanuit de provincie Zuid-Holland en de gemeente Krimpen aan den IJssel.

Bezwaarschrift

Intussen dient ondernemer De Bruin met het Comité Betere Aanpak EMK-gifterrein een bezwaarschrift in. "Wat je krijgt is een terrein waar niet meer aan de waterkant gewerkt kan worden. In de achterkamertjes is het plan steeds verder uitgekleed en daar heeft niemand meer wat over te zeggen gehad."

Hij wil dat het project stilgelegd wordt en er opnieuw wordt gekeken wat het beste gedaan kan worden. "Wij willen dat we het daar weer over hebben en dan pas beslissen of we door moeten gaan."

Bekijk ook

'Genoeg kennis van de ondergrond'

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat laat in een reactie weten dat het zich geen zorgen maakt over de verdere verloop van het saneringsproject. "Net zoals bij elke andere bodemsanering kunnen bij de daadwerkelijke sanering/ontgraving zaken naar voren komen die vooraf door middel van bodemonderzoek nog niet in beeld waren", zegt een woordvoerder.

"Er is genoeg kennis van de ondergrond en de verontreinigingssituatie op het EMK-terrein om tot een veilige en verantwoorde uitvoering van de bodemsanering te komen."

'Geschikt voor beoogde gebruik'

Ook in de toekomst voorziet het ministerie geen problemen met het terrein. "Na afronding van de sanering is het terrein geschikt voor het beoogde gebruik en bedrijven die zich daar vestigen ondervinden dan geen problemen met betrekking tot gezondheid of milieuschade", zegt de woordvoerder.

"Wel gelden er gebruiksbeperkingen voor de ondergrond onder de leeflaag. Bij het naleven van deze beperkingen, voorzien we geen problemen." Ook zegt het ministerie opnieuw in gesprek te zijn met de gemeente over de koopovereenkomst, om te kijken 'of er een aanvulling of aanpassing nodig is'.

info

Meer vervuilde locaties

In Nederland zijn volgens schattingen ongeveer 200 locaties die zoals het EMK-terrein met een IBC-maatregel zijn 'ingepakt'. Bij een aantal van zulke terreinen gaat het om vergelijkbare vervuiling als op het voormalige EMK-terrein.

Op veel plekken wordt de laatste jaren gekeken hoe het toekomstbestendig kan worden gemaakt en ook weer kan worden gebruikt. Volgens bodemdeskundigen is het daarbij gebruikelijk om een deel van de vervuiling te laten zitten, zowel om kosten te besparen als voor het milieu.

"We weten nu veel meer over de techniek en het gedrag van verontreiniging dan tien jaar geleden", legt Vincent Breij van Stichting Bodembeheer Nederland uit. "Al die kennis zetten we in om betere oplossingen te vinden. Het is niet altijd nodig om alles weg te halen."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Minister Beljaarts wil AI-centrum in Nederland bouwen: 'Niet afhankelijk zijn van andere landen'

Minister Beljaarts wil AI-centrum in Nederland bouwen: 'Niet afhankelijk zijn van andere landen'
Minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken
Bron: EenVandaag

Het kabinet wil een grote AI-supercomputer in Nederland, zodat we voor de rekenkracht die nodig is voor AI-toepassingen, niet langer afhankelijk zijn van het buitenland.

Vandaag buigt de Tweede kamer zich over het plan van het kabinet om een AI-supercomputer te bouwen in Nederland. Het nieuwe, eigen AI-centrum moet ons land in staat stellen om "voor de zorg, defensie en het bedrijfsleven echt een verschil te kunnen maken in de toekomst", legt minister van Economische Zaken Dirk Beljaarts (PVV) uit.

Enorme rekenkracht nodig

Veel mensen kennen kunstmatige intelligentie (AI) vooral van toepassingen zoals ChatGPT, maar de technologie reikt veel verder. Voor complexe AI-toepassingen is een enorme rekenkracht nodig, die geleverd wordt door grote supercomputers. Denk aan een grote hal vol met rijen computerkasten.

Hoewel Nederland al een aantal supercomputers heeft, is dit nieuwe centrum specifiek bedoeld voor AI-onderzoek en toepassingen. Het idee is dat verschillende partijen de supercomputer kunnen gebruiken voor berekeningen die nu onmogelijk of extreem tijdrovend zijn.

Bekijk ook

'We lopen achter'

Dit is volgens het kabinet cruciaal voor de ontwikkeling van AI in Nederland. "We willen dat de zorg, defensie en het bedrijfsleven hiermee aan de slag kunnen in een beveiligde omgeving. Zij moeten de volledige controle hebben over hun data, zonder deze te hoeven delen", zegt Beljaarts. Ook de wetenschap en commerciële partijen kunnen gebruik maken van het centrum.

Met het AI-centrum hoopt Beljaarts andere landen op het gebied van AI te kunnen bijbenen. Volgens de minister zijn we nog niet te laat. "De koploperspositie is al aan ons voorbij gegaan, maar we hoeven nog niet als hekkensluiter te eindigen als Nederland. We kunnen echt nog wel in de kopgroep mee, maar dan moeten we wel op tijd actie ondernemen.

Samen met de markt

Aan deze supercomputer hangt een prijskaartje van zo'n 300 miljoen euro. "Het is een grote investering", zegt de minister. "Maar het is niet alleen een publieke investering. Dit is iets wat je samen met de markt, met private partijen kunt doen. En als de timing goed is doet de Europese Commissie ook nog voor de helft mee."

Nederland wil samen met Frankrijk, Duitsland en Estland een Europees consortium oprichten voor digitale infrastructuur, zo maakte staatssecretaris Zsolt Szabó (Digitalisering) bekend in de Tweede Kamer. Deze AI-computer kan daar als het aan het kabinet ligt ook een bijdrage aan leveren.

Minister Beljaarts van Economische Zaken wil een AI-centrum in Nederland bouwen

Soevereine rekenkracht

Minister Beljaarts wil voorkomen dat we voor AI-toepassingen afhankelijk zijn van het buitenland, zegt hij. "Ik denk dat het cruciaal is dat we, naast onafhankelijkheid van de Amerikaanse defensie-industrie en het Russische gas, ook toewerken naar digitale en strategische soevereiniteit in Europa."

"Wat we nu doen is capaciteit inkopen van andere landen", legt hij uit. "Het is belangrijk dat we in ieder geval voor de basisrekenkracht niet afhankelijk zijn van commerciële partijen of andere landen. Je wil kunnen beschikken over rekenkracht op Nederlands grondgebied, waar we zelf over beslissen." Soevereine rekenkracht, noemt de minister het.

Afhankelijk van Big Tech

Hoogleraar digitalisering Reijer Passchier ziet ook het belang in van digitale onafhankelijkheid. Hij waarschuwt voor de enorme invloed die Amerikaanse technologiebedrijven nu al hebben in de digitale wereld. Op social mediaplatforms, in dataopslag, maar ook op het terrein van kunstmatige intelligentie.

Toch bestaat, ook wanneer je de supercomputer op eigen grondgebied hebt, nog steeds een vorm van afhankelijkheid van Big Tech, ziet Passchier. Om de supercomputer daadwerkelijk te bouwen, zijn we nog steeds sterk afhankelijk van Amerika. De twee gigantische techbedrijven die chips kunnen leveren, Nvidia en AMD zijn daar namelijk gevestigd.

Bekijk ook

'Hun software zit overal in'

Volgens Passchier moeten wij ons zorgen maken over de afhankelijkheid van de computerkennis van Amerika. Mochten de diensten van deze bedrijven om wat voor reden dan ook uitvallen, dan hebben we een heel groot probleem.

"Al heel lang merken we dat Amerikaanse bedrijven niet geneigd zijn om zich aan Europese regels te houden, en ook niet altijd dezelfde waarden hebben als wij in Europa", zegt de hoogleraar. "We zijn afhankelijk van hun software, en die zit overal in; van deurbellen, tot auto's, tot in systemen van onze overheid."

Europese alternatieven

"Ik snap dat die zich dat de minister nu alsnog met Amerikaanse bedrijven in zee gaat, maar tegelijkertijd denk ik dat hij ook de ontwikkeling van Europese alternatieven moet ondersteunen. En daar ook het liefst zoveel mogelijk zelf gebruik van moet maken", adviseert hij.

Het is nog niet bekend waar het nieuwe AI-centrum moet komen. Dat zal afhangen van de ruimte op het stroomnet, zegt het ministerie. Coöperatie SURF, een digitaal samenwerkingsverband van onderwijsinstellingen in Nederland dat al een supercomputer voor wetenschappelijke doeleinden beheert, zal ook de nieuwe AI-computer gaan beheren.

Hoe kunstmatige intelligentie zichzelf kapotmaakt

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Te veel klagen is niet goed voor onze gezondheid: 'Maar helemaal stoppen is volkomen kansloos'

Te veel klagen is niet goed voor onze gezondheid: 'Maar helemaal stoppen is volkomen kansloos'
Bron: Pexels

Na dry januari op zoek naar een nieuwe uitdaging? Vandaag, op 'blue monday', begint in Nederland de campagne 'Dertig dagen zonder klagen', zodat mensen positiever worden. Maar is stoppen met klagen wel goed? "Als we stoppen, worden we onverschillig."

Het idee komt van auteur Isabelle Gonnissen. Al 7 jaar probeert ze België positiever te maken en haar campagne stroomt deze maand over naar Nederland. Ze moedigt mensen aan om 30 dagen goed op te letten wanneer ze klagen, zodat ze bewust worden van hoe vaak ze dat doen.

'Volkomen kansloos'

Schrijver en klaagexpert Bart Flos is kritisch op deze methode. "Als je weet dat je over 30 dagen weer mag klagen, dan krijg je een kunstmatige situatie. 30 dagen niet klagen is volkomen kansloos, omdat mensen die klagen geholpen moeten worden om het oplossingsgerichte vermogen te vergroten."

Hij legt uit: "Die mensen vinden van zichzelf helemaal niet dat ze klagen, dus waarom zouden ze nou moeten stoppen?"

Bekijk ook

Klaagparadox

Dat noemt Flos de klaagparadox. "Deze mensen vinden niet dat ze klagen, maar dat ze constateringen maken." Klagen brengt mensen volgens Flos wel een stukje dichter bij elkaar. "Het hoort bij de menselijke soort en is het begin van de oplossing. Als wij stoppen met klagen worden we onverschillig."

Dan heeft hij het ook over klagen over het weer. Dat staat op nummer één van de honderd meest beklaagde onderwerpen. "We klagen er het meest over, maar kunnen er het minst aan doen. Maar het creëert een saamhorigheidsgevoel."

Klagen om het klagen

Klagen kan ook leiden tot een tijdelijke stressverlichting, vertelt ontwikkelingspsycholoog Steven Pont. Hij onderscheidt twee soorten klagen. Aan de ene kant heb je het constructieve klagen, bijvoorbeeld tegen een klantenservice omdat je internet niet werkt. En klagen zonder specifiek doel. "Dat kan ook heel bindend werken als je het met elkaar doet. Dat kan je ook roddelen noemen, wat op zichzelf ook weer een negatief effect heeft."

Klagen wordt vooral negatief als het zich niet richt op een oplossing, zegt Pont. "Dan ben je een beetje aan het klagen om het klagen. En hoe meer je dat doet, hoe meer je hersenen worden ingericht op nóg meer klagen. Dus het versterkt zichzelf. Denk bijvoorbeeld aan scheiding, waarbij mensen steeds meer over elkaar gaan klagen."

Bekijk ook

Bedrijfs- en gezinsleven

Klagen om het klagen is iets wat in het bedrijfsleven overgenomen kan worden door werknemers. Klaagcoach Flos hoopt leidinggevenden in het bedrijfsleven duidelijk te maken dat zij een ouderfunctie hebben. "Als zij klagen over trage WiFi of een slecht systeem, dan leert een medewerker dat ook te doen. En in principe is dat een terechte conclusie. Zo zit dat ook in gezinnen."

"Kinderen leven het leven een beetje na zoals hun ouders dat doen", bevestigt Pont. "Als ouders in de gezinscultuur de neiging hebben om veel te klagen, zeker over andere mensen, dan nemen kinderen dat over als horende bij hun gezin. Omdat ze vaak niet doorhebben dat dat een kenmerk is van hun gezin."

Effectief klagen

Maar wat is het effect op je mentale gezondheid? Volgens Pont brengt klagen je in een negatieve modus. "Zeker als je je niet richt op een oplossing. Dan ga je het steeds meer doen en kan het ook een soort identiteit geven. Als je veel klaagt over andere mensen, trap je een beetje naar beneden. Daardoor kom je zelf een beetje bovenop drijven."

Maar als je überhaupt wat vrolijker en hoopvoller in het leven staat, dan kan het juist wel goed zijn voor je mentale gezondheid. "Zolang je maar effectief blijft klagen. Dus als je bijvoorbeeld op werk gaat klagen, doe dat tegen de persoon waar het over gaat. Anders lost het niks op."

info

Podcast

De rubriek 'Feit of Fictie?' is ook te beluisteren als podcast.

Eerder dood

Daar sluit Flos zich bij aan. Hij haalt er een onderzoek bij van de Universiteit van Pennsylvania. "Mensen die heel veel klagen zijn minder gelukkig, minder succesvol, ze hebben minder vrienden, ze zijn vaker ziek en ze gaan eerder dood. Dus er is wel degelijk een effect gevonden van klagen vanuit zenderperspectief."

Maar minder klagen moeten we niet doen. Daar zijn de experts het beiden over eens. "Als je maar effectief gaat klagen", zegt Pont. "Er gebeuren gewoon niet zulke leuke dingen in het leven af en toe. En dat je daarover klaagt is niet het probleem. Het gaat echt over de effectiviteit ervan. Dus klagen om het klagen, terwijl je er verder niet naar handelt, werkt niet. Leg het goede probleem bij de goede persoon, en zet de volumeknop niet harder dan strikt noodzakelijk."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant