Wat is de rol van ouders als hun kinderen rellen? 'Meesten doen hun best, maar er speelt veel meer'

Wat is de rol van ouders als hun kinderen aan het rellen slaan, want kunnen zij nog wel genoeg zicht hebben op waar hun kroost uithangt? Of zijn er andere en misschien wel betere manieren om rellende jongeren tegen te gaan? Een pedagoog, burgemeester en buurtvader vertellen over hun ervaringen.

'Waar zijn de ouders?'

Afvragen waar de ouders zijn als jongeren negatief in het nieuws komen is een bijna vanzelfsprekende gedachte geworden, zegt pedagoog Micha de Winter. "In ieder geval is het een heel populaire gedachte. Het is bijna een reflex dat mensen dit roepen als er iets aan de hand is."

Hij benadrukt dat er vaak veel meer speelt: "Ouders hebben natuurlijk een invloed, zij proberen een eigen manier van leven over te dragen op hun kinderen. Maar daarmee is niet alles gezegd, want in de buitenwereld gebeurt zoveel."

Opgejut door groep

De rol die een groep in het gedrag van een jongere speelt, moet niet onderschat worden, zegt De Winter. "Een kind kan heel goed grenzen en gedrag van thuis hebben meegekregen, maar in een groep verliezen ze toch een beetje hun normbesef." En zo ontstaat er volgens hem een bepaalde dynamiek waarin die normen en waarden worden overstegen.

"Ik denk dat als jongeren zich te buiten gaan, ze op straat het idee hebben van: ik kan alles doen", vertelt de pedagoog. "En soms zijn er ook nog drank en drugs in het spel, dus de grenzen vervagen een beetje. Als ouders dat zien herkennen ze het gedrag van hun eigen kinderen eigenlijk soms nauwelijks."

Rellen in Oosterhout

Dat ouders vaak van niets weten, daar weet burgemeester Mark Buijs alles van. Hij was burgemeester van Oosterhout toen daar in januari 2021 hevige coronarellen uitbraken. Die zorgden voor 'veel onrust' in de Brabantse plaats, blikt hij terug.

Buijs vroeg zich in die tijd af hoe voorkomen kon worden dat er opnieuw rellen zouden uitbreken: "Dan ga je kijken: hoe kun je hier nou iets aan doen? Hoe kun je dit nou op een goede manier oplossen en zorgen dat ook de ouders erbij betrokken worden?"

Dreigen met dwangsom

Uiteindelijk besloot hij als burgemeester een brief te sturen aan ouders van rellende jongeren, met daarin de waarschuwing dat als hun kind nog een keer opgepakt zou worden, zij mogelijk een dwangsom van 2.500 euro moesten betalen.

"We hebben ouders toen gevraagd contact met ons op te nemen en ze belden ons ook op", vertelt Buijs. "Op één na garandeerden ze allemaal dat hun kind er niet bij betrokken was. Toen dacht ik: ja, dat kan gewoon helemaal niet."

In contact met ouders

Hij gaat verder: "Ik zei dan tegen die ouders: 'Ik heb geen reden om u niet te geloven. Maar dat wil wel zeggen dat als we uw kind nog een keer tegenkomen onder deze omstandigheden, het ook iets voor u betekent.'"

De burgemeester waarschuwde de ouders dat hij hen er vervolgens op zou aanspreken. "Nou, ze garandeerden mij dat het nooit meer zou gebeuren", zegt hij. "En we merkten het ook wel degelijk."

Met je kinderen praten

Het werd rustiger in Oosterhout en uiteindelijk zijn er nooit dwangsommen opgelegd. "Op het moment dat je ouders dwingt om met hun kinderen te praten, heb je de grootste stap al gezet", vertelt Buijs over de ingezette methode.

Het ging de gemeente om het krijgen van contact, met een dwangsom als drukmiddel, legt hij uit. "Eigenlijk om te zorgen dat de ouders gingen nadenken en het gesprek met hun kinderen aangingen. Want als je dat niet doet, komt het kind in de problemen, niet de ouders."

Boetes niet effectief

Over het algemeen werkt het beboeten van ouders dan ook niet, zegt De Winter. "Er zijn een aantal voorbeelden van landen waar dat is geprobeerd. Ouders kregen dan forse boetes met de gedachte dat ze dan wel beter gaan opletten." Maar na onderzoek bleek dat volgens hem niet effectief

"Sommige ouders hebben niet altijd het vermogen om hun kinderen aan touwtjes te houden. Soms proberen ze het wel, maar de jongeren gaan gewoon naar buiten en dan ben je de regie kwijt", vertelt hij. "En die jongeren gingen zich nog meer afzetten tegen hun ouders. Dus het systeem werkt niet."

Ondersteuning in wijken

En niet overal in Nederland ging het in coronatijd mis, benadrukt De Winter. Zo werden bijvoorbeeld in Utrecht rellen voorkomen omdat er actieve ondersteuning met jongerenwerkers in de wijken was. "En daar is toen niks gebeurd."

Het leggen van contact kan volgens hem dus al een groot verschil maken. Dát is pas een stevige benadering, vindt de pedagoog. "Echt erop afgaan, kijken wat er aan de hand is en of je het in de praktijk kunt oplossen. Daar moet je dapper voor zijn, om op de jongeren af te stappen."

Een luisterend oor

Karim Enahachi weet als geen ander hoe belangrijk dit soort betrokkenheid is. Hij is 'coördinator stadsmaker' in de Utrechtse wijk Kanaleneiland en praat veel met jongeren. "Ik spreek ze over hun leven, familie, armoede, liefde, drugs. Ik ben een luisterend oor, geef advies en organiseer activiteiten met ze."

Hij merkt dat er veel frustraties zijn bij de jongeren. "Ze worden weggezet als probleemjongeren, maar dat zijn er maar een paar. Men let alleen op symptomen, maar de armoede en discriminatie die eronder liggen, dat wordt genegeerd."

'Er speelt veel meer'

Dat er bij rellen meteen naar de ouders wordt gewezen, vindt Enahachi dan ook te kort door de bocht. "De meeste ouders doen hun best, maar zitten in de shit", weet hij door zijn vrijwilligerswerk in de wijk.

"En jongeren, vooral met een migratie-achtergrond, worden de hele tijd in een hoek gedrukt. Ze worden als tweederangs burger gezien", zegt hij. "Het is dan te makkelijk om te zeggen: 'Dat ligt aan de ouders.' Er speelt veel meer."

Individualisering

Het ouderlijk gezag bij jongeren die de straat opgaan - soms met geweld tot gevolg - is complex, zegt ook De Winter. Dat komt volgens hem ook door de individualisering van de samenleving. "Het belangrijkste in de opvoeding van het kind is natuurlijk dat hij of zij gelukkiger wordt."

Maar, voegt hij daaraan toe: "Er zijn natuurlijk verschillende belangen die opvoeding moet dienen." Zoals een samenleving 'waar mensen ook nog rekening met elkaar houden', vindt de pedagoog. "In de opvoeding zijn we denk ik een beetje te ver doorgeslagen richting het eigen belang."

Meer onderling contact?

Ouders proberen ondersteuning te geven, kan volgens De Winter dan ook zeker geen kwaad. "Hoe je met jonge mensen in deze tijd omgaat", vertelt hij. "Dat lijkt al beter te werken dan de negatieve manier van het straffen van ouders voor het gedrag van hun kinderen." Ook burgemeester Buijs pleit voor meer meer onderling contact: "Zorg dat mensen elkaar kunnen ontmoeten, zodat ze zich aan elkaar kunnen optrekken."

Dat laatste is wat jongerenwerker Enahachi in ieder geval blijft doen. Hij zegt het zichzelf aan te rekenen als er weer rellen zouden komen in Kanaleneiland. "Het is mijn wijk, met prachtige mensen. Ja, soms gaat het verkeerd, maar het mag geen gewoonte zijn."