Wat gebeurt er nu in Soedan en waarom wordt er niet ingegrepen? 'Grootste humanitaire crisis die we op dit moment kennen'

Het is ook voor conflictonderzoeker Anette Hoffmann van het Clingendael moeilijk te begrijpen. Zowel de Verenigde Naties als de Afrikaanse Unie, hebben de afgelopen 2,5 jaar nog niet ingegrepen in Soedan. En dat terwijl het conflict niet onverwachts is ontstaan, vertelt Hoffmann. "Het werd aangekondigd én dit valt in een groter patroon van een eerdere genocide die we hebben gezien in Darfour in 2003 en 2004."

Soedanese vluchten uit El-Fasher

De afgelopen dagen is er volgens de VN-vluchtelingenorganisatie opnieuw een grote groep Soedanezen vanuit El-Fasher naar Tawila getrokken, een stad die zo'n 60 kilometer verderop ligt. Deze vluchtelingen zijn nu in staat om te vertellen wat ze in Al-Fasher, een stad die wordt bezet door de rebellen van de Rapid Support Force (RSF), hebben meegemaakt.

"Er wordt verkracht, vermoord en afgeslacht", weet conflictonderzoeker Hoffmann nu. "Mensen kunnen amper vluchten omdat in de afgelopen weken door de RSF een soort muur rond de stad is gebouwd met best grote machines, graafmachines als het ware."

Onduidelijkheid

"Het leger heeft zich goed voorbereid en ook honger wordt ingezet als oorlogstactiek", vertelt Hofmann. "En een van de aanvoerders van de RSF heeft ook een paar dagen voor de aanval nog een keer duidelijk gemaakt: 'We willen geen gevangenen zien uit de stad Al-Fasher.' Dus wat hier gaande is, is dat hele groepen van mensen worden vernietigd."

De schatting is dat er 2 weken geleden nog 260.000 Soedanese in de stad waren, een paar duizend hebben het nu dus gered naar Tawila. "Maar dat betekent dat er ontzettend veel mensen zijn van we niet weten waar ze zijn en wat er met ze is gebeurd", merkt de conflictonderzoeker op.

'Aarde rood door bloedbad'

Naast verhalen van vluchtelingen zijn er op dit moment ook satellietopnames van Yale University, deze beelden laten omstandigheden zien die Hofmann als conflictonderzoeker nog niet eerder heeft gezien, vertelt ze. "Veel lijken liggen op straat of in de achtertuin van huizen."

"Met name in die wijken waar we weten dat niet-Arabische mensen woonden. De satellietbeelden tonen dat de aarde zelf verkleurd is, rood van het bloedbad wat daar wordt aangericht."

RSF in gevecht met SAF

Het conflict in Soedan is een machtsstrijd tussen twee militaire groepen: de Rapid Support Forces (RSF) en het reguliere leger van Soedan (SAF). "De twee leiders hebben in het verleden heel nauw samen gewerkt en waren bij de eerdere genociden betrokken, ze vochten toen samen tegen de rebellen", legt Hoffmann uit. "Later namen ze samen de macht over en gooiden ze dictator Omar al-Bashir, die al 30 jaar zat, eruit."

Maar die samenwerking stopt wanneer de RSF 'normale burgers' uit de regering gooit, gaat ze verder. "Ze waren bang dat er te veel transparantie zou komen over wie ze eigenlijk waren en wat voor verantwoordelijkheid ze hadden in de eerdere oorlog." Het leger had zich (deels) ook schuldig gemaakt aan genocidaal geweld, zegt Hoffmann. "Ze willen straffeloos blijven."

Gevecht tegen democratisch beleid

Ruzie tussen de twee partijen over hoe het nu verder moet, mondde in april 2023 uiteindelijk uit tot het conflict waarbij nu al honderduizenden slachtoffers zijn gevallen.

"De twee legers vechten nu tegen elkaar want ze willen de macht over het hele land", legt de conflictonderzoeker uit. "Maar, ze vechten ook tegen de burgers die de revolutie hebben aangestuurd en die voor een democratisch beleid in hun land zijn."

Wie grijpt in?

Pogingen om de partijen bij elkaar te brengen en te onderhandelen zijn de afgelopen 2,5 jaar wel al ondernomen, maar ook mislukt. "Die pogingen werden niet ondersteund door het hoogste politiek niveau. Niet vanuit de Verenigde Staten en niet vanuit Europa", kan de conflictonderzoeker vertellen.

"Europa heeft zich altijd achter de Afrikaanse Unie gesteld. Europa zegt: 'Dit conflict moet worden opgelost door een regionale organisatie en wij willen alles doen om deze organisatie, de Afrikaanse Unie, te ondersteunen'." Maar het probleem is dat veel van de deelstaten van de Afrikaanse Unie hun eigen belangen hadden bij het conflict, vertelt Hofmann. "Dus er is nooit echt een effectieve poging vanuit deze regionale organisatie gekomen om het op te lossen."

Oekraïne, Gaza én minder macht

'Instrumenten' om de situatie in Soedan op te lossen, zijn er integendeel genoeg, zegt Hoffmann. "Maar die hebben we tot nu toe niet gezien." Dat heeft te maken met verschillende factoren, denkt de conflictonderzoeker.

"Ten eerste spelen op dit moment veel andere conflicten die gewoon dichter bij huis zijn, zoals Oekraïne en Gaza", begint ze. "En ten tweede hebben die multilaterale organisaties (organisaties waarin drie of meer landen samenwerken) die in het verleden een belangrijke rol hebben gespeeld om dit soort afschuwelijk geweld en conflicten te voorkomen, nu minder macht."

Wereld heeft weinig empathie

Verder denkt ze ook dat er weinig druk vanuit de bevolking is om in te grijpen. "Ook in Nederland. Er is weinig empathie voor de mensen in Soedan die zo'n vreselijk leed moeten ondergaan."

"En dan kan ik niet anders dan tot de conclusie komen dat het te maken heeft met het feit dat die mensen niet alleen verder weg zitten, maar er ook anders uitzien en een andere huidskleur hebben."

Grootste humanitaire crisis

Het niet in actie komen, is gevaarlijk, benadrukt Hoffmann. "Het grote gevaar is denk ik dat met de val van Al-Fasher en het niet ingrijpen vanuit de internationale gemeenschap, er een soort vrijbrief wordt gegeven aan de oorlogspartijen. Vooral aan de RSF die op dit moment aan de aanvallende kant zit."

En dat terwijl dit conflict volgens de conflictonderzoeker de grootste humanitaire crisis is die we op dit moment kennen. "Het gaat om 25 miljoen mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen en humanitaire hulp nodig hebben, die daar niet is."