Het is een scenario waar veiligheidsdiensten serieus rekening mee houden: een aanval van Rusland op een NAVO-land, bijvoorbeeld een van de Baltische staten. En waar tijdens de NAVO-top in Den Haag volgende week zeker over gesproken zal worden.
In het Nationaal Militair Museum in Soest hangen beelden van de verwoestingen die de Russen aanrichtten in Oekraïne, gemaakt door fotograaf Eddy van Wessel. Admiraal Rob Bauer kijkt er bezorgd naar. "Als de Russen stoppen met vechten, is de oorlog voorbij. Als de Oekraïners stoppen, zijn ze hun land kwijt. Op dit moment is er in mijn ogen niets belangrijker dan zorgen dat Oekraïne de oorlog wint."
'Poetin heeft gelijk gehad'
Bauer was de Nederlandse Commandant der Strijdkrachten en de afgelopen 4 jaar de hoogste militair bij de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO). Op dit moment probeert hij westerse samenlevingen ervan te overtuigen dat ze zich weer moeten voorbereiden op een gewapend conflict. Niet om oorlog te voeren, maar juist om oorlog te voorkomen.
De voormalig opperbevelhebber van het Amerikaanse leger in Europa, generaal Ben Hodges, is het met hem eens. "Nederland heeft al z'n tanks weggedaan na de Koude Oorlog. Het Amerikaanse leger in Europa is teruggegaan van 300.000 troepen naar 30.000. De oorlog in Oekraïne is een direct gevolg van een gebrek aan afschrikking. Poetin bezette de Krim en geloofde dat hij ermee weg kwam. Daar heeft hij gelijk in gehad."
Oekraïne niet het einddoel
Bauer: "De Russen hebben op dit moment hun handen vol aan Oekraïne, maar ze bereiden zich voor op een confrontatie met de NAVO. Op het gebied van wapens produceren ze op dit moment in 3 maanden tijd wat alle NAVO-landen in Europa en de Verenigde Staten in een jaar produceren."
Oekraïne is niet het einddoel, daar is hij van overtuigd. "Het einddoel is het herstel van de ring van landen om Rusland heen, als een soort buffer", denkt Bauer. Hodges: "Rusland wil een wig drijven tussen Amerika en Europa. Ze doen er alles aan om de NAVO-landen uit elkaar te spelen. Ze hoeven daarvoor alleen maar te laten zien dat de Verenigde Staten of andere landen niet zullen optreden als een bondgenoot wordt aangevallen."
'Amerika moet bondgenoten helpen'
In 2014 bezette Rusland het Oekraïense schiereiland de Krim, zonder grootschalig geweld. Mysterieuze groene mannetjes bezetten overheidsgebouwen en namen de controle over. Het westen reageerde niet. Hoe zouden we reageren op het moment dat Rusland hetzelfde zou doen in een van de Baltische staten, Estland, Letland of Litouwen? Artikel 5 van het NAVO-verdrag bepaalt dat een aanval op een van de lidstaten een aanval op alle bondgenoten is.
"Daarom moet de Amerikaanse president klip en klaar maken dat hij NAVO-bondgenoten te hulp zal schieten als ze worden aangevallen, zoals we altijd hebben gedaan", vindt Hodges. "Ik wil er nog maar even aan herinneren dat artikel 5 pas één keer is gebruikt en dat was toen Amerika werd aangevallen door terroristen na 9/11 en al onze bondgenoten ons bijstonden."
Info
Artikel 5 van het NAVO-verdrag
Artikel 5 is onderdeel van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), die werd opgericht in 1949. In artikel 5 staat dat een aanval op één NAVO-lidstaat wordt beschouwd als een aanval op alle lidstaten. Dat betekent dus ook dat alle lidstaten de aangevallen lidstaat bijstaan in zo'n geval. Hoe dat precies moet gebeuren, is niet vastgelegd.
Het is niet zo dat artikel 5 meteen in werking treedt als een land aangevallen wordt. De lidstaat kiest zelf of ze er wel of niet beroep op doet. Daarna beslissen de overige NAVO-landen samen hoe ze reageren op de oproep.
'We moeten naar onszelf kijken'
De Amerikaanse president Donald Trump laat er twijfel over bestaan of hij NAVO-landen verdedigt als ze worden aangevallen door Rusland en ze niet genoeg bijdragen aan defensie-uitgaven.
Toch vindt Bauer dat we vooral naar onszelf moeten kijken. "De Amerikanen laten ons niet in de steek, wij hebben de Amerikanen in de steek gelaten. Daarom moeten we niet kletsen over Trump, maar in de spiegel kijken en ons de vraag stellen: hebben wij alles gedaan wat we hebben beloofd? En als het antwoord 'nee' is, moeten we ons de vraag stellen: waarom hebben we niet gedaan wat we hebben beloofd?"
Groene mannetjes
NAVO-landen moeten flink gaan investeren in hun defensie: drones, luchtverdediging, munitievoorraden en meer soldaten. Bauer: "We hebben geleerd van de Krim dat we alerter moeten zijn. De discussie over 'de groene mannetjes' heeft te lang geduurd: waren dat nou Russische militairen of niet? We moeten sneller reageren en daar zijn ook militaire plannen voor gemaakt."
Sinds 2017 zijn er zo'n 300 Nederlanders gestationeerd in Litouwen, als onderdeel van een multinationale NAVO-battlegroup. "Als Rusland bijvoorbeeld Litouwen zou aanvallen, staan ze niet alleen op de tenen van Litouwse militairen maar ook meteen op Duitse, Nederlandse en Noorse. Er zullen dan automatisch militaire acties volgen en troepen bewegen. Je kunt het je niet veroorloven om eindeloos te vergaderen over zoiets."
'Afschrikken belangrijk'
Hodges voegt toe: "Daarom is afschrikking zo belangrijk, zodat je dit scenario voorkomt. We moeten aan Rusland duidelijk maken: als je je iets in je hoofd haalt, zul je vernietigd worden. De beste manier om oorlog te voorkomen, is door je erop voor te bereiden, zo behoud je de vrede. En dat is lang niet zo duur als mislukte afschrikking."
Bauer: "We hebben alles in huis om dit te kunnen. We zijn het rijkste deel van de wereld. 50 procent van de militaire macht ligt hier. We hebben alles in huis om de sterkste alliantie ter wereld te blijven."