Waarom je beter eerst kunt nadenken dan impulsief reageren
Denk na voordat je iets zegt. Of nog liever: slaap er een nachtje over. Dat adviseren wetenschappers. In plaats van dat je vanuit je emotie reageert, kom je tot een beredeneerd inzicht, is het idee. En daarmee voorkom je gedoe.
Commissaris van de Koning van Drenthe Jetta Klijnsma zei zaterdag tijdens het congres van GroenLinks-PvdA dat 'de BBB'ers in haar provincie geen bestuurservaring hebben en dat dat ellende oplevert'.
Ligt genuanceerder
Dat viel niet bepaald in goede aarde bij BBB-leider Caroline van der Plas. In een persbericht namens haar partij noemt ze Klijnsma's uitspraak 'ongehoord'. Die bood vervolgens haar excuses aan.
Maar volgens Van der Plas was het kwaad al geschied: "Het was de primaire reactie van Klijnsma, en als dit je primaire reactie is, dan is dat wat je écht denkt." Maar volgens experts ligt het iets genuanceerder dan dat.
Ingegeven door impuls
Volgens hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit Roos Vonk is onze eerste primaire reactie vaak ingegeven door een impuls. "En die impulsen komen vaak boven omdat ze functioneel zijn, of in elk geval waren. In de loop van de evolutie waren ze van overlevingswaarde."
"Als je iets hoort ritselen in de struiken, dan spring je instinctief opzij, want dat kan gevaarlijk zijn", gaat Vonk verder. "Je weet dan nog niet eens wat het is, dat kun je later wel onderzoeken. Je moet eerst reageren, omdat de gevolgen van negatieve gebeurtenissen onomkeerbaar kunnen zijn. Die primaire impulsen staan in dienst van overleving. Ze worden gestuurd door emoties. En die emoties, die geven vaak een blikvernauwing", legt ze uit.
Denk eerst na
Vonk geeft daarmee aan dat het beter is om eerst na te denken in situaties waarin dat kan en je niet direct hoeft te reageren. Ook hersenwetenschapper Erik Scherder vindt dat dat de beste optie is. "Slaap er nog eens een nachtje over", zegt hij. "Die uitdrukking komt natuurlijk niet uit het niks. Het betekent dat als je ergens langer over nadenkt, dat je gaat redeneren en dan kun je echt wel tot een ander inzicht komen. Een beredeneerd inzicht. Zo zouden we het kunnen noemen."
Een eerste reactie is een emotionele reactie, zegt Scherder. "Maar wat je echt denkt, daar heb je eerst over moeten nadenken. Dus ik zou die koppeling niet willen maken." Daarnaast bestaat er volgens Vonk ook nog het misverstand dat er vanuit wordt gegaan dat één gedachte iemands 'echte' gedachte is. Je eerste reactie is één aspect van wat je denkt. Als de emotie eenmaal is weggezakt, dan is je blik ruimer en ontdek je andere dingen die je óók denkt.
Hoe gaat dat in je hersenen?
Hoewel je misschien zou denken dat een eerste reactie misschien je echte, eigen gedachte is, is het vooral het onderbewustzijn dat reageert. "Daar vindt het primair plaats", laat de hersenwetenschapper weten. "Die zintuiglijke informatie gaat altijd eerst naar je hersenstam en daarvandaan wordt het verspreid over je brein."
"Vanuit de hersenstam zijn er hele korte lijntjes naar kernen die je emotionele uitingen bepalen. Je kan bijvoorbeeld denken: 'Fantastisch dat dit mijn nieuwe collega wordt.' Je ziet iemand aankomen en meteen krijg je een spontane eerste indruk. Of je denkt: 'Nou nee, dat wil ik echt helemaal niet.' Maar daar is nog niet over nagedacht. Het is gewoon je primaire reactie." Zowel Scherder als Vonk geven aan dat de uitspraak van Caroline van der Plas dus niet klopt.