VVD focust in verkiezingsprogramma op economie: 'Ze hopen duidelijk op tweestrijd met GroenLinks-PvdA'

Met welke plannen wil de VVD de campagne in en wat zit er achter de ommezwaai van de partij? We stellen vier vragen aan politiek verslaggever Remko Theulings.

1. De verkiezingen zijn over 3 maanden, waarom komt de VVD nu al met het verkiezingsprogramma?

Het is een concept-verkiezingsprogramma, benadrukt Theulings. Er kunnen dus nog zaken worden aangepast en ook worden de plannen later nog doorberekend door het Centraal Planbureau (CPB). Toch zijn ze er bij de VVD inderdaad vroeg bij, maar volgens hem zit daar een duidelijke strategie achter: de eerste zijn. "En daarmee vergroot je de kansen dat het blijft hangen bij kiezers."

"Ze trekken hierdoor toch wel het initiatief naar zich toe, want de andere partijen komen pas na de zomer met hun verkiezingsprogramma", legt de politiek verslaggever uit. "Zij moeten tegen die tijd alle aandacht met elkaar delen, terwijl vandaag de VVD gewoon de volle aandacht krijgt."

In heel het land is het op dit moment zomervakantie, maar dat maakt niet zoveel uit, denkt hij. "Vroeger waren mensen echt uitgeschakeld van het nieuws als ze op vakantie gingen. Misschien vond je op de camping nog ergens een oude Telegraaf en kreeg je het een klein beetje mee, maar dat was het dan ook. Nu lezen mensen ook tijdens hun vakantie het nieuws op de smartphone of tablet."

Dat de VVD snel met een opzet van het verkiezingsprogramma komt, laat volgens Theulings zien dat de partij al langer bezig is met de campagne. "Daar hebben ze heel duidelijk over nagedacht. Dat merkte je begin dit jaar al, toen ze de 'agenda voor werkend Nederland' presenteerden. Eigenlijk was dat een blauwdruk voor een deel van hun verkiezingsprogramma. Toen was al duidelijk dat de VVD er rekening mee hield dat het kabinet voortijdig zou vallen."

2. Welke plannen heeft de partij voor de komende 4 jaar?

Dit verkiezingsprogramma bevat volgens Theulings 'een heel klassiek VVD-verhaal'. "Eigenlijk gaan ze een beetje terug naar de basis: de VVD is er voor de 'hardwerkende' Nederlander, voor de ondernemer. Zij moeten erop vooruitgaan, meer dan mensen die niet werken." Daar moeten onder andere lagere belastingen voor zorgen. Het is een visie die de partij al decennia uitdraagt, zegt hij. "In die zin verschilt dit VVD-programma maar weinig met eerdere uit de jaren 80 en 90."

Tegelijkertijd heeft Nederland afgesproken zich aan de hogere NAVO-norm te zullen houden, wat betekent dat er tientallen miljarden euro's extra naar Defensie moeten. De VVD wil deze uitgaven deels opvangen door te bezuinigen. "Daarbij kiezen ze voor stevige besparingen op de overheid, sociale zekerheid en zorg", zegt de politiek verslaggever. "Dat laatste is een pijnpunt, want de zorgkosten nemen alleen maar toe door de vergrijzing. Dus hoe ze dat precies willen gaan doen is nog wel de vraag."

Maar het grootste pijnpunt is volgens hem de pensioenleeftijd: de VVD wil dat we met z'n allen langer blijven doorwerken. "Daar hoopt de partij flink wat extra inkomsten mee binnen te halen", legt hij uit. "Maar we werken in Nederland nu al het langst door in vergelijking met de rest van Europa. Dus ik denk dat dit plan mogelijk nog op tegenstand kan rekenen, misschien zelfs ook wel binnen de partij."

Hoe de plannen uiteindelijk uitgewerkt zullen worden en waar ze van betaald moeten worden, is nog afwachten, benadrukt Theulings. "Er zit bijvoorbeeld nog niet een hele duidelijke financiële paragraaf bij. En sowieso volgt later dus nog de doorberekening door het CPB."

3. Vorige keer focuste de partij op migratie, nu op de economie: waarom?

Het valt inderdaad op dat migratie duidelijk een kleinere rol speelt in dit VVD-verkiezingsprogramma, merkt de politiek verslaggever op. "Het staat er nog steeds wel in, maar niet meer in de top-3 van belangrijkste thema's." De reden is volgens hem simpel: de VVD heeft de laatste Tweede Kamerverkiezingen verloren van de PVV op het onderwerp migratie. "Wij zeiden op de redactie: 'Ze doen een wedstrijdje balletje hooghouden tegen Lionel Messi. Dat win je dus niet.' Als het om migratie gaat, is Geert Wilders onverslaanbaar. Dat bleek opnieuw."

Het kabinet-Schoof - met PVV en VVD - probeerde daarna het 'strengste asielbeleid ooit' op poten te zetten en begin deze maand werden de bijbehorende asielwetten door de Tweede Kamer aangenomen. De VVD hoopt dat daarmee een streep kan worden gezet onder het thema migratie, denkt Theulings. "Ze zullen waarschijnlijk zeggen: 'Kijk, dat hebben we voor elkaar gekregen, het loopt wel.' In de hoop dat het onderwerp weinig prioriteit meer zal krijgen in de campagne."

De partij wil daarom ook uitgaan van de eigen kracht, leest hij in het verkiezingsprogramma terug. "Ze willen eigenlijk doen wat ze altijd gedaan hebben, waar ze zich als VVD altijd sterk voor hebben gemaakt: minder lasten voor de 'hardwerkende' Nederlander." En dat is volgens hem bovendien niet zomaar: laat de economie nu net ook het thema zijn waarop de partij veel verschilt van GroenLinks-PvdA.

De VVD heeft 'alle wapens op tafel gelegd' voor een tweestrijd met GroenLinks-PvdA, ziet Theulings. "Ze openen vol de aanval op de heilige huisjes van links: sociale zekerheid, zorg en pensioenen", legt hij uit. "Als er zo'n tweestrijd ontstaat, dan hoop je als VVD op een aanzuigende werking op rechtse kiezers. Dat zou voor hen namelijk lucratief zijn."

4. Gaat het de VVD lukken om de lijn naar boven te vinden, denk je?

In de zetelpeiling van afgelopen maand staat de VVD op 26 zetels, op gelijke hoogte met GroenLinks-PvdA. De PVV is nog altijd de grootste, met 32 zetels. Wel is de VVD een paar zetels gezakt ten opzichte van enkele weken geleden. Volgens Theulings is het nog maar de vraag of de de partij met dit verkiezingsprogramma hard zal stijgen in de peilingen. "Dat is zeer twijfelachtig."

"De rechterkant van het politieke spectrum is erg aan het versplinteren", legt de politiek verslaggever uit. "Je hebt JA21, die sinds de komst van oud-staatssecretaris Ingrid Coenradie in de lift zit. En natuurlijk het CDA, die eigenlijk het afgelopen jaar echt een concurrent op rechts is geworden van de VVD. Ook is de PVV weliswaar wat afgekalfd, maar die partij is vooralsnog niet echt ingestort en nog steeds de grootste."

Het zal er dan ook vooral van afhangen hoe lijsttrekker Dilan Yeşilgöz het doet, denkt Theulings. "Want succes is zeker mogelijk: het is een heel typisch VVD-verhaal, dus wat betreft herkenbaarheid kunnen ze zeker scoren. Het is aan Yeşilgöz om het te verkopen." Het is echt erop of eronder voor haar, zegt de politiek verslaggever tot slot. "Als deze campagne tegenvalt, denk ik niet dat haar positie nog te handhaven is."