Een belangrijk vaccin dat mensen moet beschermen bij een grote uitbraak van vogelgriep staat mogelijk op losse schroeven nu de VS een miljoenencontract met farmaceut Moderna heeft opgezegd. "Drastisch besluit met gevolgen."
De Amerikaanse regering heeft een contract van zo'n 600 miljoen dollar met het bedrijf verbroken. Moderna ontwikkelt een zogenoemd mRNA-vaccin, maar dat zou volgens het ministerie van Volksgezondheid niet veilig genoeg zijn.
Kritiek
"Dit besluit gaat ongetwijfeld gevolgen hebben voor wat er gaat komen aan nieuwe vaccins", zegt viroloog Marion Koopmans.
De kritiek op de vaccins komt niet uit de lucht vallen. Volgens Koopmans klopt het dat dit type vaccins bepaalde bijwerkingen hebben. Een kleine groep mensen kan last krijgen van hartspierontsteking. "Maar de baten blijken veel groter dan de problemen met deze vaccins."
Geen klassiek vaccin
Er is eerder al een pre-pandemisch vaccin op de markt gebracht tegen vogelgriep bij mensen. De Europese Commissie heeft 665.000 vaccins ingekocht, die zijn bedoeld voor mensen die tijdens hun werk in contact komen met pluimvee. Nederland heeft 51.000 vaccins binnengehaald.
Bij een klassiek vaccin wordt de afgezwakte versie van een virus toegediend. Bij het mRNA-vaccin werkt het anders, vertelt Koopmans. Er wordt erfelijke informatie ingespoten, een soort genetische code. "En die zorgt ervoor dat je lichaam zelf de eiwitten gaat maken waartegen je dan die afweer ontwikkelt."
Zelfde technologie als covid-vaccin
Dat betekent ook dat deze vaccins veel sneller werken dan de klassieke vaccins. Deze technologie is gebruikt voor covid-vaccins en heeft een belangrijke rol gespeeld in het onder controle krijgen van de pandemie.
"Daarom ging het uiteindelijk zo snel beter tijdens de pandemie en dat mechanisme dreig je nu kwijt te raken", vertelt Koopmans.
Publieke belang
Hoewel Moderna niet het enige bedrijf is dat dit soort vaccins ontwikkelt, is het wel een belangrijke speler. Moderna heeft met de covid-vaccins miljarden verdiend. Je zou je dus kunnen afvragen of het bedrijf niet zelf de ontwikkeling kan bekostigen in plaats van de Amerikaanse overheid. "Dat is een terechte vraag", merkt Koopmans op.
"Het is een risico-investering, want niemand weet of je het echt nodig gaat hebben. En je ziet ook dat andere vaccin-bedrijven daarom alweer gestopt zijn met ontwikkelen." Het is dus volgens haar niet vreemd om de verantwoordelijkheid daarvoor, vanwege het publieke belang, bij overheden te leggen.
Info
Vogelgriep
Het vogelgriepvirus H5N1 houdt de gemoederen sinds 2020 bezig. Wilde vogels dragen het virus makkelijk over naar pluimvee. En die vogels bleven maar ziek worden, ook buiten het griepseizoen. Ook verspreidde het virus zich naar andere dieren zoals varkens, vossen en runderen.
Het virus trof pluimveehouderijen in Nederland, miljoenen vogels moesten worden afgemaakt. Sinds november vorig jaar gold er een ophokplicht in Nederland. Die is deze week weer grotendeels afgeschaft door minister Wiersma, omdat het aantal besmette wilde vogels is afgenomen.
In Amerika zijn sinds de uitbraak in 2022 zo'n 170 vogels gedood. Vorig jaar verspreidde de ziekte zich ook onder runderen en trof zo'n 1.000 kuddes. Ook werden zeventig mensen ziek. Eén persoon overleed nadat die in contact was gekomen met besmette vogels.
Risico voor mensen
Dat in Nederland de ophokplicht niet meer geldt, betekent volgens Koopmans niet dat er geen risico meer is voor mensen.
"Er is grote onzekerheid. De virussen die nu circuleren stammen af van wat er eerder rondging. Het kan heel erg meevallen, dat hebben we eerder gezien met de Mexicaanse Griep, maar het kan ook tegenvallen en dan ben je blij dat je snel die vaccins hebt."
'Potentieel pandemie-verhaal'
Die vogelvirussen zijn er altijd geweest en zullen er blijven. Maar sinds 2020 is er een gevaarlijke variant in de wereld gekomen en die virussen moeten we volgens Koopmans goed blijven monitoren. "Het risico is dat die virussen net even wat veranderen waardoor ze tussen mensen besmettelijk worden. En dan heb je een potentieel pandemie-verhaal."
Daarom is het belangrijk dat die mRNA-vaccins ontwikkeld worden. "In de VS worden nu allerlei investeringen in de wetenschap teruggedraaid. Europa heeft ook kennis en expertise, dus misschien moet Europa die ontwikkeling van het vaccin nu op zich nemen."