Roep om harder optreden tegen rijden onder invloed: steeds meer bestuurders gaan vaker de fout in

Afgelopen jaar verloren 1538 bestuurders hun rijbewijs, omdat ze binnen 5 jaar tijd twee keer de fout in gingen met drugs of fors alcoholgebruik (meer dan zeven glazen) in het verkeer. In 2019 waren dat er nog 1280. De cijfers komen van het Openbaar Ministerie.

De recidiveregeling

Bestuurders die voor die tweede keer in 5 jaar betrapt worden, vallen onder de recidiveregeling alcohol en drugs. Het rijbewijs wordt dan 'van rechtswege ongeldig', wat betekent dat die bij een tweede veroordeling of aantekening automatisch niet meer geldig is.

Ook het niet meewerken aan een adem- of bloedonderzoek is een overtreding. De regeling geldt voor alle vervoersmiddelen, dus ook voor de brommer of motor. Wie weer wil mogen rijden, kan daarna opnieuw een rijbewijs halen en heeft daarbij een gezondheidsverklaring nodig.

'Probleem is ontzettend groot'

Jurist van het Fonds Slachtofferhulp Marijke Brouwer noemt het probleem van rijden onder invloed 'ontzettend groot'. Alleen al door alcoholgebruik in het verkeer vallen jaarlijks 100 tot 150 dodelijke slachtoffers. "De groep die dat veroorzaakt, dat zijn met name de veelplegers. Uit onderzoek blijkt dat dat ongeveer 100.000 tot 125.000 mensen zijn."

Deze groep heeft ook fors gedronken als ze aangehouden worden. "Die worden aangehouden met 1,3 promille in het bloed of meer, dat komt neer op 8 tot 10 glazen alcohol." De schade rond die groep is enorm, zegt de onderzoeker. "Los nog van de materiële schade is er ontzettend veel leed, het gaat hier om mensenlevens. Mensen hebben blijvend letsel opgelopen of overlijden zelfs."

'Mijn zoon had geen schijn van kans'

De zoon van Nancy Scholten, de 23-jarige Darren, werd in januari 2023 doodgereden door een dronken automobilist met zes keer de toegestane hoeveelheid alcohol. "Mijn zoon had geen schijn van kans", vertelt ze.

De man, Yuri S., was voor het ongeluk al meerdere keren betrapt op rijden onder invloed. "Dit was gewoon wachten tot de volgende keer en die is ook gekomen."

Te weinig maatregelen en aandacht

"Dat dat keer op keer gebeurt, zegt gewoon dat er te weinig maatregelen worden genomen door de politiek, dat mensen niet leren, maar ook dat het te weinig aandacht heeft", zegt ze.

Er moeten hogere straffen komen en ze pleit voor een invoering van het alcoholslot. "Ik denk dat sowieso een alcoholslot al preventief zal werken." Het liefst ziet ze een zero-tolerancebeleid. "Dat je toch met drank op mag rijden, is natuurlijk een vrijbrief om de fout in te gaan."

Alcoholslotprogramma

Bij veel nabestaanden van zo'n ongeluk heerst dat gevoel van onmacht, vertelt Marijke Brouwer. "Zij hebben het gevoel dat het overlijden van hun dierbare voorkomen had kunnen worden als er gewoon effectieve maatregelen zouden zijn in Nederland, zoals bijvoorbeeld een alcoholslot."

Tussen 2011 en 2015 had Nederland het alcoholslot. Het werd afgeschaft na kritiek van de Raad van State en Hoge Raad. Zij vonden dat er te weinig rekening werd gehouden met de persoonlijke omstandigheden van mensen en zagen het als dubbele bestraffing. "Mensen kregen én een alcoholprogramma opgelegd van 5000 euro en daarnaast nog een boete in het strafrecht of een taakstraf."

Aanvullend onderzoek

Afgelopen voorjaar stemde een overgrote meerderheid van de Tweede Kamer in met een motie om het systeem 'zo snel mogelijk' weer in te voeren. De minister laat nu aanvullend onderzoeken hoe dat moet gebeuren: via het bestuursrecht of het strafrecht. Dat is nog niet klaar, zegt het ministerie tegen EenVandaag.

Die keuze heeft gevolgen, omdat in het bestuursrecht de rekening bij de pleger komt en in het strafrecht bij de belastingbetaler. Het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt 'ernaar te streven tijdens het eerstvolgende commissiedebat' de Kamer te informeren over de stand van zaken. "Voor de volledigheid: op dit moment zijn er geen middelen gereserveerd voor de invoering van het alcoholslot."

Helft minder recidive

Het slot wordt door deskundigen gezien als een van de meest effectieve maatregelen in het voorkomen dat mensen met drank op achter het stuur gaan. "Uit onderzoek blijkt dat zelfs twee jaar na afloop van zo'n alcoholslotprogramma de recidive met 50 procent was afgenomen." Tussen 2011 en 2015 kregen in Nederland zo'n 12.000 bestuurders het slot opgelegd.

Onder de Nederlandse bevolking is er groot draagvlak (84 procent) voor herinvoering van het alcoholslot voor recidivisten. Ook wordt het in onze buurlanden gebruikt en is het daar bewezen effectief, zegt Brouwer. "Het redt mensenlevens, elk jaar weer. Voer het nou alsjeblieft in! Dat is het enige wat er moet gebeuren en dan wordt het een stukje veiliger op de weg."

Zwaardere maatregelen 'on hold' tot 2028

Naast het alcoholslot moet bovendien de recidiveregeling komen te vervallen en vervangen worden door een set andere maatregelen. Al in 2019 kondigde toenmalig minister Grapperhaus aan de wet te willen vervangen door een wet die drank- en drugsrijden harder bestraft.

Zo zou de rechter moeten beslissen over de geldigheid van een rijbewijs, een rij-ontzegging direct moeten laten ingaan en kan een vervangende celstraf opgelegd worden als een bestuurder zich niet houdt aan een rij-ontzegging. Het wetsvoorstel wordt begin maart 2026 behandeld in de Kamer, maar kan pas ingevoerd worden in 2028 als het nieuwe IT-systeem van het Openbaar Ministerie klaar is.

'Toename is zorgwekkend'

Zowel het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) als het minsterie van Justitie en Veiligheid (JenV), die zich met dit probleem bezig houden, geven toe dat er meer mensen onder invloed achter het stuur stappen. "De toename van rijden onder invloed is uiteraard zorgwekkend", laat het ministerie van JenV ons weten. "Dit is levensgevaarlijk, voor jezelf en ook voor iedereen om je heen", zegt het ministerie van IenW.

Half december start een nieuwe Bob-bewustzijnscampagne om rijden onder invloed tijdens de feestdagen onder de aandacht te brengen. Ook wijzen ze op campagnes en cursussen bij onder andere het CBR.

Risico-gestuurd controleren

Het ministerie van JenV zegt dat de lokale driehoek gaat over de inzet op controles (1220 afgelopen jaar). Zij zeggen dat de politie meer 'risico-gestuurd' werkt, zoals bij festivals. "Zo is het mogelijk dat er op papier minder vaak controles plaatsvinden, maar dat er per controle wel meer mensen gepakt worden op rijden onder invloed, omdat de pakkans op die plek groter is."

Sinds er ook op drugs kan worden gecontroleerd is dat aantal fors toegenomen: van 1834 in 2017 naar tot nu toe 20.490 in 2025.