Politiek commentator Marloes Lemsom over formatiegesprek: 'Is de vraag wie als eerste een blokkade weghaalt'

Politiek commentator Marloes Lemsom legt aan de hand van vijf vragen uit wat nu precies de stand van zaken is.

1. Wat heeft informateur Buma vandaag precies geprobeerd?

"Hij wilde vooral kijken of er iets gedaan kon worden aan die blokkades van de partijen", vertelt de politiek commentator. "En hij wilde ze ook allemaal duidelijk maken: als je verantwoordelijkheid hebt voor het land, betekent dat ook dat je moeilijke keuzes moet maken."

"Maar er is vandaag eigenlijk niks uitgekomen", vertelt Lemsom verder. "Alle opties worden geblokkeerd. Het is alsof 'leraar Buma' alle leerlingen bij elkaar gezet heeft vandaag en zegt: 'Zo kan het niet langer, jullie moeten hier met elkaar uitkomen.'"

2. Waar zit het probleem?

Volgens Lemsom is dat duidelijk: "Bij iedereen behalve bij het CDA, want D66 wil niet met JA21, VVD niet met GroenLinks-PvdA en GroenLinks-PvdA wil geen gegarandeerde steun geven aan minderheidskabinet. En JA21 heeft zich vastgeklonken aan VVD, dus eigenlijk doet alleen het CDA niet moeilijk. Die partij wil ook niet zeggen welke coalitie de voorkeur heeft. De vraag is dus vooral: wie gaat er al eerste een blokkade weghalen?"

"Er lijkt dus helaas nog geen beweging in te komen", ziet ze. "Ze zeggen alle vijf de verantwoordelijkheid voor de stabiliteit van het land te voelen, dus ze gaan daar dit weekend verder over nadenken."

3. Afgelopen weken ging het over de optie van een minderheidskabinet met D66, CDA en VVD. Is dat nog een optie?

"Bij D66 en het CDA zeker, daar hintten ze constant op. Maar de VVD is daar niet erg enthousiast over. Zij vinden het een risico voor de begrotingen. Buma vindt dat je voor een minderheidskabinet welwillende oppositiepartijen nodig hebt. Partijen die zeggen dat ze bepaalde voorstellen wel willen steunen."

"Maar zo staat GroenLinks-PvdA er niet in", gaat ze verder, "zij denken: jullie willen niet met ons in een kabinet? Dan zien we die voorstellen wel voorbij komen in de Tweede Kamer."

Ze legt uit: "Ze hebben er niks bij te winnen als ze geen bewindspersonen mogen leveren, niet echt mee mogen doen en vanuit de oppositie steun verlenen aan een - in hun ogen - best rechts kabinet. De rol van GroenLinks-PvdA is wel cruciaal want al zouden ze niet steunen in de Tweede Kamer, dan kom je ze in de Eerste Kamer alsnog tegen. Daarom ziet Buma een minderheidskabinet nu niet als een mogelijke optie."

4. Dinsdag komt Buma met z'n eindverslag, had hij de partijleiders niet eerder bij elkaar kunnen zetten?

Volgens Lemsom hadden ze dat kunnen doen, maar hebben ze het toch anders aangepakt. "Het plan was om Jetten en Bontenbal eerst samen een inhoudelijk stuk te laten schrijven. Dat hebben ze gedaan in de hoop dat die inhoud zo aantrekkelijk zou zijn, dat andere partijen wel zouden willen aansluiten."

Maar helaas pakte dat anders uit voor Jetten en Bontenbal: de inhoud heeft daar niks aan veranderd. "Alle standpunten die er waren die zijn er nog steeds, sterker nog: de partijen zijn best enthousiast over de inhoud van hun stuk." Maar dat haalt de blokkades niet weg. "Buma heeft na dinsdag - toen het stuk er was - met alle andere fractieleiders gesproken en geconcludeerd dat het vast zit. Daarna heeft hij deze vijf uitgenodigd."

5. Als Buma dinsdag zegt dat het niet gaat lukken op deze manier, is Wilders dan aan zet?

"Dan levert Buma dinsdag een verslag op waarop staat: het is mislukt", legt Lemsom uit. "Het is dan aan de Tweede Kamer om een nieuwe informateur aan te stellen, die dan weer met iedereen gaat praten en met een nieuw plan zal moeten komen."

"De nummer twee van de verkiezingen - dus Wilders - zou dan het initiatief kunnen krijgen, maar ik kan me niet voorstellen dat daar een meerderheid voor is in de Tweede Kamer", zegt Lemsom. "Ze houden het hele weekend contact met elkaar en gaan waarschijnlijk komende maandag weer met z'n vijven om de tafel zitten, dus dat wordt een spannende dag."